အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳႏွင့္ ပဋိပကၡ ျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလ နီေပါႏိုင္ငံ

အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳႏွင့္ ပဋိပကၡ ျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလ နီေပါႏိုင္ငံ

နိဒါန္း

(၂၀၀၀) ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလမွာ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက အမ်ိဳးသမီး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ Resolution (၁၃၂၅) ကို ခ်မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကာလကစျပီး ပ႗ိပကၡ ေျဖရွင္းေရးနဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မွဳေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အခန္းက႑ကို ႏိုင္ငံတကာက အသိအမွတ္ျပဳမွဳေတြ ၾကီးမားလာခဲ့ပါတယ္။ Resolution (၁၃၂၅) နဲ႕ပတ္သက္ျပီး အခုလို ႏိုင္ငံတကာ မဟာဗ်ဴဟာနဲ႕ မူ၀ါဒေရးရာ အဆင့္မွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ အေကာင္အထည္ ေဖာ္မွဳေတြ ရွိလာခဲ့ ေပမယ့္လဲ ႏိုင္ငံတခုခ်င္းစီရဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႕ ပဋိပကၡျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလ တည္ေဆာက္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑နဲ႕ပတ္သက္ျပီး သိသားထင္ရွားတဲ့ အတားအဆီးေတြ ရွိေနဆဲပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွဳကို ကန္႕သတ္ေနၾကဆဲပဲ ရွိပါေသးတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မွဳ အခန္းက႑ေတြကို သိသိသာသာ ပိတ္ပင္ေနၾကဆဲပဲ ရွိပါေသးတယ္။ အခုဒီစာတမ္းမွာ ပဋိပကၡျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလ နီေပါႏိုင္ငံက အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳအေၾကာင္းကို ေရးသားတင္ျပပါမယ္။

ပဋိပကၡျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑

ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါ က်ားမေရးရာ ဓေလ့ထံုးစံေတြ ေျပာင္းလဲမွဳ ရွိလာပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးတက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူေတြ၊ တက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူေတြရဲ႕ မိသားစု၀င္ေတြ၊ စစ္မက္ဒုကၡသည္ေတြ အေနနဲ႕ အသြင္မ်ိဳးစံု ပါ၀င္ ပတ္သက္လာၾကရပါတယ္။ ပဋိပကၡေျဖရွင္းမွဳေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးတိုးတက္မွဳ အေျခအေနေတြမွာ ဆက္စပ္ပါ၀င္မွဳ ရွိလာၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပ႗ိပကၡေတြ ျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလမွာ အသက္ရွင္က်န္ရစ္ခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ လင္ေယာက်္ားျဖစ္သူအေပၚ မွီခိုအားကိုးေနရတဲ့ သာမန္အိမ္ရွင္မေတြ မဟုတ္ၾကေတာ့ပါဘူး။

ပဋိပကၡေတြအၾကားမွာ ရုန္းကန္လွဳပ္ရွားရမွဳ၊ ရွင္သန္ရပ္တည္ရမွဳ၊ တက္ၾကြစြာ လွဳပ္ရွားရမွဳေတြနဲ႕ ခါးသီးတဲ့ဘ၀သင္ခန္းစာေတြ ရရွိခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕အတူ ပခံုးခ်င္းယွဥ္ျပီး ရင္ေဘာင္ တန္းရပ္တည္ႏိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြအျဖစ္ ေခတ္သမိုင္းက ေျပာင္းလဲလိုက္ျပီးသား ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပဋိပကၡျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္မွဳ အခန္းက႑ေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ႏိုင္မွဳေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ အနာဂတ္အတြက္ အလြန္ပဲ အေရးၾကီးလွပါတယ္။

ပထမတခ်က္အေနနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ လူဦးေရတ၀က္ေက်ာ္ကို ကိုယ္စားျပဳေနသူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႕ ဒီမိုကေရစီစနစ္ခိုင္မာေတာင့္တင့္ဖို႕အတြက္ ကိုယ္စားျပဳမွဳဟာ အလြန္ပဲ အေရးၾကီးပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးထုတရပ္လံုးကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြမပါပဲ အမ်ိဳးသားေတြကပဲ ခ်မွတ္လိုက္တဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြဟာ လူထုတရပ္လံုးကို ကိုယ္စားျပဳတယ္လို႕ မေခၚဆိုႏိုင္ပါဘူး။ ဒီလိုဆံုးျဖတ္ခ်က္ကိုလဲ ဒီမိုကေရစီနည္းလမ္းတက် ဆံုးျဖတ္ခ်က္လို႕ မသတ္မွတ္ ႏိုင္ပါဘူး။ အမ်ိဳးသားနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြက တန္းတူရည္တူ ပါ၀င္ ဆံုးျဖတ္ထားမွဳမရွိပဲ အမ်ိဳးသားေတြကပဲ တဖက္သတ္ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္မယ္ဆိုရင္ ဒါဟာ တန္းတူညီမွ်မွဳအေပၚ အေျခခံတဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ထူေထာင္မွဳ မဟုတ္ပဲ အမ်ိဳးသားအာဏာရွင္စနစ္ကို ထူေထာင္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြေပၚမွာ အေျခတည္ထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးျဖစ္စဥ္ဟာလဲ လူထုကို ကိုယ္စား မျပဳတဲ့အတြက္ Legitimacy ရွိတယ္လို႕ မဆိုလိုႏိုင္ပါဘူး။

ဒုတိယအခ်က္အေနနဲ႕က အမ်ိဳးသမီးေတြဆီမွာ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ ဘ၀ အေတြ႕အၾကံဳေတြ၊ အျမင္ေတြနဲ႕ ခ်ဥ္းကပ္မွဳေတြ ရွိေနႏိုင္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေရးရာကိစၥေတြမွာ ရွဴေထာင့္အသစ္နဲ႕ ေလ့လာသံုးသပ္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာႏိုင္ေစပါတယ္။ က်ားမေရးရာနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးမ်ား တိုးျမွင့္ေရးနဲ႕ပတ္သက္ျပီး ကုလသမဂၢအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ရဲ႕ အထူးအၾကံေပးပုဂၢိဳလ္ျဖစ္တဲ့ RachelMayanja ဆိုသူက အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဟာ ႏိုင္ငံေရးျဖစ္ေပၚ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မွဳေတြကို အားျဖည့္ေပးႏိုင္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးအရ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြအၾကားမွာ တံတားခင္းေပးႏိုင္သူေတြျဖစ္ေၾကာင္း အဆိုျပဳခဲ့ပါတယ္။ ပဋိပကၡျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္မွဳ အခန္းက႑မရွိရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြ၊ အမ်ိဳးသမီးေရးရာေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားမွဳ မရွိတဲ့အတြက္ လူဦးေရတ၀က္ေက်ာ္ရဲ႕ အနာဂတ္ကို လ်စ္လ်ဴရွဳရာ ေရာက္ေၾကာင္းကိုလဲ ပညာရွင္မ်ားက ေထာက္ျပေျပာဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

နီေပါႏိုင္ငံ

နီေပါႏိုင္ငံဟာ အိႏၵိယနဲ႕ တရုတ္ျပည္အၾကားမွာ တည္ရွိတဲ့ ကုန္းတြင္းပိုင္း ႏိုင္ငံငယ္ေလး တခုျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ နီေပါအစိုးရနဲ႕ နီေပါကြန္ျမဴနစ္ပါတီ- Maoist တို႕အၾကားက ဆယ္ႏွစ္တာ လက္နက္ကိုင္ပ႗ိပကၡ ျပီးဆံုးသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီပ႗ိပကၡဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြအေပၚ သက္ေရာက္မွဳအမ်ားအျပား ရွိခဲ့ပါတယ္။ ပ႗ိပကၡစစ္ပြဲေတြေၾကာင့္ အိမ္ေထာင္မရွိတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႕ မုဆိုးမေတြ မ်ားျပားလာပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးက ဦးေဆာင္ရတဲ့ အိမ္ေထာင္စု (Female-headed households) ေတြ မ်ားျပားလာပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးအခ်ိဳ႕က ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ ပါ၀င္ခဲ့ ၾကပါတယ္။ နီေပါကြန္ျမဴနစ္ပါတီဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ခ်က္ျပဳတ္ေရးတာ၀န္ေတြနဲ႕ က်န္းမာေရး ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မွဳ တာ၀န္ေတြတင္ ေပးခဲ့တာမဟုတ္ပဲ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕အတူ ရင္ေဘာင္တန္း တိုက္ပြဲ၀င္ရတဲ့ တိုက္ခိုက္ေရး ရဲေဘာ္တာ၀န္ေတြ၊ ဆက္သြယ္ေရး တာ၀န္ေတြပါ ေပးအပ္ခဲ့ျပီး ေတာ္လွန္ေရးကာလအတြင္းမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑ကို တိုးျမွင့္ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

အမ်ိဳးသမီး အိမ္ေထာင္ဦးစီး အေရအတြက္ေတြ မ်ားျပားလာမွဳနဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးဦးေဆာင္ အဖြဲ႕အစည္းတရပ္ရဲ႕ အေျမာ္အျမင္ၾကီးမွဳေတြဟာ နီေပါလူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ အျမစ္တြယ္ေနခဲ့တဲ့ က်ားမခြဲျခားမွဳ ဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္လာ အတားအဆီးေတြကို ဖယ္ရွားပစ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၆ခုႏွစ္၊ ေအျပီလမွာ စတင္ခဲ့တဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ကို ဦးတည္ေစခဲ့တဲ့ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးမွာ အမ်ိဳးသမီး ေတြဟာ ေရွ႕တန္းကေန ပါ၀င္ဦးေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္၊ ႏို၀င္ဘာလမွာ Comprehensive Peace Accord (CPA) ခ်ဳပ္ဆိုျပီး၊ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡေတြကို ခ်ဳပ္ျငိမ္းႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္၊ ဧျပီလေရာက္ေတာ့ Constituent Assembly ကို ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္မယ့္ ပဋိပကၡျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလ ပထမဆံုးေရြးေကာက္ပြဲေတြကို က်င္းပႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီ Constituent Assembly ကေန တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒမူၾကမ္းကို ေရးဆြဲခဲ့ပါတယ္။

ပဋိပကၡေတြ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံတရပ္ရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဆိုတာ ဘယ္လိုအဖြဲ႕အစည္း၊ ဘယ္လို အစိုးရမ်ိဳးကမွ ေရးဆြဲအတည္ျပဳလို႕ မရပါဘူး။ ေရးဆြဲအတည္ျပဳထားခဲ့ရင္လဲ ပဋိပကၡမျပီးဆံုးခင္ ကာလမွာ ေရးဆြဲထားတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အနာဂတ္အတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူး သိပ္မရွိလွပါဘူး။ ပဋိပကၡေတြ ျပီးဆံုးျပီးေနာက္ပိုင္းကာလမွာ လူထုက ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္တဲ့ Constituent Assembly (သို႕မဟုတ္) သေဘာတရားတူျပီး အမည္ကြဲျပားတဲ့ အလားတူ ညီလာခံတရပ္က ေရးဆြဲျပီး ထြက္ေပၚလာတဲ့ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒမူၾကမ္းကို Referendum က်င္းပျပီး လူထုရဲ႕ ေထာက္ခံမွဳ သတ္မွတ္ရာခိုင္ႏွဳန္းျပည့္မွသာ ဒီဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ပဋိပကၡျဖစ္ေနဆဲကာလေတြမွာ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒေတြ ေရးဆြဲလိုက္ၾက၊ အတည္ျပဳလိုက္ၾက လုပ္ေနၾကတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အေျခခံဥပေဒ မူၾကမ္းေတြ ေဖာင္းပြျပီး ေရေပၚ အရုပ္ေရးသလို ေပၚလိုက္၊ ေပ်ာက္လိုက္ေတြ ျဖစ္သြားတတ္စျမဲပါ။

ပဋိပကၡမျဖစ္ပြားမီကာလ နီေပါအမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑

နီေပါလူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ patriarchal culture ထြန္းကားခဲ့ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ဓေလ့ထံုးတမ္း အစဥ္အလာေတြအရ ျပင္ပလူမွဳဘ၀မွာ ေနရာသိပ္မရၾကပါဘူး။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ လူမွဳဘ၀အဆင့္အတန္းဟာ လူမ်ိဳးစုေတြအၾကားမွာ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားေပမယ့္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြထက္ နိမ့္က်တယ္လို႕ ယူဆထားၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးဆိုတာ ကေလးသူငယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕နဲ႕ အိမ္မွဳတာ၀န္ထမ္းေဆာင္ဖို႕ ေမြးဖြားလာသူမ်ားအျဖစ္သာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ျမင္တတ္ၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕စာရင္ ပညာေရး၊ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေတြမွာ နိမ့္က်ၾကရရွာပါတယ္။

၁၉၅၁ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ မဲေပးခြင့္နဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ခြင့္ ရွိခဲ့ေပမယ့္လဲ ၁၉၅၁ ေႏွာင္းပိုင္းကာလကစျပီး အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အသံေတြ ျငိမ္သက္ေနခဲ့ပါတယ္။ နီေပါအမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးသမားဘ၀ ျဖတ္သန္းႏိုင္မယ့္ အခြင့္အလမ္းေတြ နည္းပါးခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ မတိုင္မီကာလေတြမွာ နီေပါပါလီမန္ေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ကိုယ္စားျပဳႏိုင္မွဳဟာ ေျခာက္ရာခိုင္ႏွဳန္းေအာက္မွာပဲ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ဖို႕ အခြင့္အလမ္းရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာလဲ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႕ ေဆြမ်ိဳးေတာ္စပ္သူေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ မိသားစု၀င္ေတြပဲ ျဖစ္ေနတတ္ျပန္ပါတယ္။ လူထုလူတန္းစားအလႊာအသီးသီးက အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကိုေတာ့ သူတို႕ရဲ႕ ဖခင္ေတြ၊ အစ္ကိုေတြ၊ လင္ေယာက်္ားေတြက ထိန္းခ်ဳပ္ ကန္႕သတ္ရံုမက လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕အစြမ္းအစေတြအေပၚ ေလွ်ာ့တြက္မွဳေတြကပါ ကန္႕သတ္ထားခဲ့ျပန္ပါတယ္။

တိုးတက္ေရးလမ္းေၾကာင္းေပၚသို႕

၂၀၀၆ ခုႏွစ္ CPA လက္မွတ္ေရးထိုးျပီးကာလမွာ နီေပါႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြ စုေပါင္းျပီး ေကာ္မတီေတြ ဖြဲ႕စည္းခဲ့ပါတယ္။ ဒီေကာ္မတီေတြအထဲက National Monitoring Committee ရဲ႕ အဖြဲ႕၀င္ ၃၁ ေယာက္မွာ အမ်ိဳးသမီး ႏွစ္ေယာက္ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ Constituent Assembly ေရြးေကာက္ပြဲကာလ၊ Constituent Assembly က ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒ မူၾကမ္းေရးဆြဲစဥ္ကာလနဲ႕ Referendum ကာလေတြျဖတ္သန္းမွဳမွာ လိုအပ္တဲ့ ၾကားျဖတ္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ (Interim Constitution) ေရးဆြဲတဲ့ ေကာ္မတီမွာလဲ မူလက အမ်ိဳးသားေျခာက္ေယာက္ပဲ ပါရွိရာက အမ်ိဳးသမီး ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားရဲ႕ ေတာင္းဆိုမွဳေတြေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီး ေလးေယာက္ကို ထပ္မံတိုးခ်ဲ႕ ထည့္သြင္းခဲ့ၾကရပါတယ္။ နီေပါအမ်ိဳးသမီး ႏိုင္ငံေရးသမားေတြဟာ ဒီေလာက္နဲ႕ မရပ္တန္႕ခဲ့ၾကပါဘူး။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ဇန္န၀ါရီလမွာ အတည္ျပဳတဲ့ ၾကားျဖတ္ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးကိုယ္စားျပဳမွဳနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ clause ပါ၀င္ေရးအတြက္ ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾကပါတယ္။ Interim Constitution ရဲ႕ Article 63 (5) မွာ Constituent Assembly ရဲ႕ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္း အနည္းဆံုး သံုးပံုတပံုဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြျဖစ္ရမယ္လို႕ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပ ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ကို Interim Parliament က အတည္ျပဳခဲ့တဲ့ Constituent Assembly ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒမွာ ထပ္မံထည့္သြင္းခဲ့ရပါတယ္။

ဒီလိုနဲ႕ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္၊ ဧျပီလမွာ Constituent Assembly ကို ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္တဲ့အခါ အမ်ိဳးသမီး ၃၅၀၀ ေက်ာ္ ပါ၀င္ယွဥ္ျပိဳင္ခဲ့ပါတယ္။ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္း အေရအတြက္ရဲ႕ ၃၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းေက်ာ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပရာမွာ ဓေလ့ထံုးစံအရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစင္ျမင့္ေပၚကေန ဖယ္ရွားခံ ရတတ္တဲ့ အုပ္စုေတြျဖစ္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႕ ဖိႏွိပ္ခံထားရတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ လူမ်ိဳးစုေတြရဲ႕ အသံေတြပါ ပါ၀င္လာေစတဲ့ ‘first past the post’ (FPTP) နဲ႕ proportionalrepresentation (PR) နည္းလမ္းေတြကို ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ FPTP elections မွာ အမတ္ေနရာ ၂၄၀ အနက္ ေနရာ ၃၀ ကိုအႏိုင္ရခဲ့ျပီး PR elections မွာ အမတ္ေနရာ ၃၃၅ ရွိရာက ၁၆၁ ေနရာကို အႏိုင္ရခဲ့ပါတယ္။ ပါတီတခုခ်င္းစီရဲ႕ quota အရ အမ်ိဳးသမီး ေျခာက္ေယာက္ကို ပါတီေတြက nominate ထပ္လုပ္တဲ့အတြက္ Constituent Assembly ရဲ႕ အမတ္ေနရာ ၆၀၁ ေနရာမွာ ၁၉၇ ေနရာကို အမ်ိဳးသမီးမ်ားက ရရွိခဲ့ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲျပီးေနာက္ပိုင္း ညြန္႕ေပါင္းအစိုးရဖြဲ႕ရာမွာ ၀န္ၾကီးေနရာ (၂၄) ေနရာ ရွိတဲ့အနက္ ေလးေနရာကို အမ်ိဳးသမီး ၀န္ၾကီးေတြက တာ၀န္ယူႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အခန္းက႑ဟာ အခုလို အေရအတြက္အေနနဲ႕ တိုးတက္လာေပမယ့္လဲ တျခားအတားအဆီးေတြ၊ အခက္အခဲေတြက ရွိေနဆဲပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အတားအဆီး၊ အခက္အခဲမ်ား

၂၀၀၈ ခုႏွစ္၊ Constituent Assembly ေရြးေကာက္ပြဲအျပီးမွာ လႊတ္ေတာ္အမတ္ ၃၅ % ေက်ာ္ဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ Constituent Assembly က ေရးဆြဲရမယ့္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒေရးဆြဲေရးဆိုင္ရာ ေကာ္မတီ (၁၁) ခုမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါ၀င္လာတဲ့အတြက္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ႏိုင္မွဳ အခြင့္အလမ္းေတြ တိုးျမင့္လာတယ္ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္မွဳ အခန္းက႑ေတြမွာ အတားအဆီးေတြ၊ ကန္႕သတ္ခ်က္ေတြ၊ အခက္အခဲေတြကေတာ့ ရွိေနဆဲပါပဲ။ ပထမဆံုးအေနနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ထိထိေရာက္ေရာက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ႏိုင္စြမ္းေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ၊ အဖြဲ႕အစည္းေတြအတြင္းမွာ အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မွဳ ေတြေၾကာင့္ ယုတ္ေလ်ာ့အားနည္းေနရပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအတြင္းမွာ အေရးၾကီးတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို အေတြ႕အၾကံဳရွိတဲ့ အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အျမင္ေတြမပါပဲ ခ်မွတ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ပါတီတြင္း၊ အဖြဲ႕အစည္းအတြင္း အခန္းက႑မွာလဲ လုပ္ေဆာင္မွဳ စြမ္းရည္နဲ႕ အရည္အခ်င္းအေပၚ မူတည္မွဳမရွိပဲ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ေတြအေပၚ သစၥာရွိမွဳနဲ႕ လူမွဳေရးေတြအေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအတြင္းမွာ အမ်ိဳးသမီး အဖြဲ႕ေတြပါ၀င္ေပမယ့္ ပါတီရဲ႕ ဗဟိုေကာ္မတီမွာ အမ်ိဳးသမီးကိုယ္စားလွယ္ ပါ၀င္ခြင့္မွာေတာ့ ကန္႕သတ္ခ်က္ေတြ ရွိေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ အခ်ိဳ႕က အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အမ်ိဳးသားေတြေလာက္ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မွဳ မရွိဘူးလို႕ ထင္မွတ္ေနၾကဆဲပဲ ရွိပါေသးတယ္။

ဒုတိယအခ်က္အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအတြင္းက အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕ေတြ စုေပါင္းျပီး Inter-party alliance ကို ဖြဲ႕စည္းထားႏိုင္ေပမယ့္လဲ ဒီမဟာမိတ္အဖြဲ႕ရဲ႕ ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို Constituent Assembly က လ်စ္လ်ဴရွဳထားတာေတြ ရွိပါတယ္။ Constituent Assembly မွာ အမ်ိဳးသား သံုးပံုႏွစ္ပံုပါ၀င္ျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြအေပၚ negative attitudes နဲ႕ အျမင္ရွိသူေတြ ပါ၀င္ေနတဲ့အတြက္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ political space က က်ယ္ျပန္႕မွဳ သိပ္မရွိပါဘူး။ တတိယအခ်က္က Constituent Assembly ထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ အခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ဒီအခန္းက႑နဲ႕ တာ၀န္ေတြအတြက္ ျပင္ဆင္ထားျခင္း မရွိပါဘူး။ အခ်ိဳ႕ကလဲ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြမွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပါ၀င္ခဲ့လို႕သာ ပါတီကို ကိုယ္စားျပဳျပီး ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းအျဖစ္ ၀င္အေရြးခံခဲ့ၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ တာ၀န္ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ထမ္းေဆာင္ႏိုင္မယ့္ capabilities အားနည္းေန ျပန္ပါတယ္။

ေနာက္တခ်က္က အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအခန္းက႑တိုးျမင့္လာမွဳက ဥပေဒအရ လိုအပ္ခ်က္ေတြနဲ႕ တက္ၾကြလွဳပ္ရွားအမ်ိဳးသမီးေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသားေတြက က်ားမတန္းတူညီမွ်မွဳဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ဆိုတာကို ႏွစ္ႏွစ္ကာကာ ယံုၾကည္လက္ခံျပီး လိုက္နာေဆာင္ရြက္မွဳေၾကာင့္ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလို အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ lack of political will ေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြအၾကားက အတူတကြ တသားတည္း ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မွဳေၾကာင့္ ထြက္ေပၚလာမယ့္ synergy က တိုးတက္သင့္သေလာက္ မတိုးတက္လာပါဘူး။

အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ

နီေပါအမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကေနတဆင့္ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳဟာ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ကတည္းက ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္။ နီေပါအမ်ိဳးသမီးအသင္းဟာ အမ်ိဳးသမီးထုအၾကားႏိုင္ငံေရး၊ လူမွဳေရး အၾကားအျမင္မ်ားမွဳနဲ႕ အစိုးရရဲ႕ အမ်ိဳးသမီးမ်ား မဲေပးခြင့္ ကန္႕သတ္မွဳေတြကို ဆန္႕က်င္ဖို႕ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္၊ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးအတြင္းမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ political engagement လွိဳင္းလံုးၾကီးက အသစ္တဖန္ ျပန္လည္ေမြးဖြားလာခဲ့ပါေတာ့တယ္။

အဲဒီအခ်ိန္က အစျပဳျပီး နီေပါႏိုင္ငံမွာ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းေပါင္းမ်ားစြာ ထြက္ေပၚလာပါေတာ့တယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အသြင္သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ စီမံခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ လုပ္ေဆာင္ေနၾကေပမယ့္ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ ကြဲျပားမွဳေတြအၾကားက ညီညြတ္မွဳကိုလဲ တည္ေဆာက္ႏိုင္ ခဲ့ၾကပါတယ္။ Shanti Malika, Women’s Alliance for Peace, Power, Democracy and Constituent Assembly (WAPPDCA), WomenAct စတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ညီညြတ္ေရးကြန္ယက္ေတြ၊ ညြန္႕ေပါင္းအဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ စုေပါင္းကင္ပိန္းေတြ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။

ပဋိပကၡျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလ နီေပါႏိုင္ငံမွာ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ အဓိက agenda ဟာ ႏိုင္ငံေရးရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္ႏိုင္မွဳကို တိုးျမွင့္ႏိုင္ေရးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ CPA ေရးထိုးဖို႕ ေဆြးေႏြးခ်ိန္နဲ႕ ေရးထိုးျပီး ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ ပတ္သက္မွဳအတြက္ lobby ေတြ လုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္မွာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မယ့္ အမ်ိဳးသမီး မရွိႏိုင္ေၾကာင္း အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေရးသမားေတြက ခြဲျခားကန္႕သတ္မွဳ ရွိေနခ်ိန္မွာ အမ်ိဳးသမီးကြန္ယက္ WAPPDCA က “Who Is Who of Nepali Women” ဆိုတဲ့ စာအုပ္ကို ထုတ္ေ၀ျဖန္႕ခ်ီခဲ့ပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ထဲမွာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ေတြမွာ ပါ၀င္တာ၀န္ယူႏိုင္ဖို႕ အသိဥာဏ္နဲ႕ ဗဟုသုတျပည့္စံုတဲ့ ပညာတတ္အမ်ိဳးသမီး သံုးေထာင္ေက်ာ္ရဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြကို ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ အပတ္စဥ္ ခ်ီတက္ ဆႏၵျပပြဲေတြ ျပဳလုပ္ျပီး အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးကိုယ္စားျပဳမွဳ အခြင့္အေရးကို ေတာင္းဆို ခဲ့ၾကပါတယ္။

၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာ in 2009 WAPPDCA နဲ႕ the InterParty Women’s Alliance ‐တို႕ ပူးတြဲျပီး ‘Mission 50–50 ဆိုတဲ့ ကင္ပိန္းကို စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီကင္ပိန္းရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ တန္းတူရည္တူ ကိုယ္စားျပဳမွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဆင့္တိုင္းမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို ျမွင့္တင္ဖို႕ျဖစ္ပါတယ္။ Forum for Women, Law and Development (FWLD) ကလဲ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုအဆင့္တိုင္းမွာ အမ်ိဳးသမီး ကိုယ္စားျပဳမွဳ ၃၃ ရာခိုင္ႏွဳန္း အနည္းဆံုး ရွိဖို႕ ဥပေဒတရပ္ထြက္ေပၚလာေရးအတြက္ ၾကိဳးပမ္းလ်က္ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ ပူးတြဲျပီး အလားအလာရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ႏိုင္ငံေရး သမားေတြကို စြမ္းရည္ျမွင့္ သင္တန္းေပးမွဳေတြကိုလဲ အခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းေတြက ျပဳလုပ္ေနၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး ေခါင္းေဆာင္မွဳ သင္တန္းေက်ာင္းကို ဖြင့္လွစ္ျပီး ေခါင္းေဆာင္မွဳသင္တန္းပို႕ခ်မွဳမ်ားလဲ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။

အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းအခ်ိဳ႕ကလဲ ဥပေဒပိုင္းဆိုင္ရာအခြင့္အလမ္းေတြကိုပဲ specialize လုပ္ျပီး က်ားမတန္းတူညီမွွ်မွဳအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္ေနခဲ့ၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ အားနည္းခ်က္ရွိေစတဲ့ ဥပေဒေတြကို ျပင္ဆင္သတ္မွတ္ေရးနဲ႕ တူညီတဲ့ အေမြဆက္ခံပိုင္ခြင့္၊ တူညီတဲ့ လူ႕အခြင့္အေရး၊ တူညီတဲ့ ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရး၊ မုဆိုးမနဲ႕ အိမ္ေထာင္ပ်က္အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ အခြင့္အေရး၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အေပၚ အၾကမ္းဖက္မွဳမွ ကင္းေ၀းေရး စတာေတြကို လုပ္ေဆာင္ေနၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္းကာလတေလွ်ာက္ နီေပါႏိုင္ငံမွာ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရးေတြကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးဖို႕ ေပၚထြက္ခဲ့တဲ့ Nepal Citizenship Act, 2006,Gender Equality Act, 2006, Human Trafficking Control and Regulation Acts, 2007/08), Domestic Violence [Offense and Punishment] Act, 2009 စတဲ့ ဥပေဒေတြရဲ႕ driving force ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

သင္ခန္းစာမ်ား

ပဋိပကၡျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလ နီေပါႏိုင္ငံရဲ႕ အမ်ိဳးသမီး ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑ကို ေလ့လာၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အေရးၾကီးတဲ့ သင္ခန္းစာတခ်ိဳ႕ကို ရရွိႏိုင္ပါတယ္။ ပထမတခ်က္အေနနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑ကို တိုးျမွင့္ရာမွာ Quota စနစ္နဲ႕ Reserved seats ေတြက တဆင့္ affirmative action ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရပါမယ္။ က်ားမတန္းတူညီမွ်မွဳကို အသိအမွတ္မျပဳခ်င္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ အမ်ိဳးသမီးကိုယ္စားျပဳမွဳဆိုင္ရာ အနည္းဆံုး ရာခိုင္ႏွဳန္းတခု (၂၀%၊ ၃၀ %) သတ္မွတ္လာႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ရပါမယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ တာ၀န္ယူမွဳအခန္းက႑ကို က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး စတာေတြမွာပဲ ကန္႕သတ္မထားပဲ အမ်ိဳးသားေတြကပဲ တာ၀န္ယူေလ့ရွိတဲ့ စစ္ေရး၊ ျပည္ထဲေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ႏိုင္ငံျခားေရးက႑ေတြမွာ သိသာထင္ရွားလာေအာင္ ျမွင့္တင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္မွဳဆိုတာ masculine sphereလို႕ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ဓေလ့ထံုးစံေတြကို စိန္ေခၚမယ့္ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေလ့က်င့္ ပ်ိဳးေထာင္ေပး ရပါမယ္။

ဒုတိယအခ်က္အေနနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ အခန္းက႑ တိုးျမွင့္လာျခင္းဟာ အမ်ိဳးသားေတြက အေလွ်ာ့ေပးျပီး ေနရာေပးသေယာင္ ခံစားခ်က္နဲ႕ အျမင္ေတြကို တိုက္ဖ်က္ရပါမယ္။ အခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသားေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ပိုျပီးနိမ့္က်တာမို႕ အေလ်ာ့ေပးျပီး လက္ေဆာင္အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအခန္းက႑ ေပးလိုက္ရသေယာင္၊ ျဖည့္ဆည္းေပးလိုက္ရသေယာင္ ခံစားေလ့၊ ေျပာဆိုေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒါကို အမ်ိဳးသမီးေတြက လက္ခံဖို႕ မလိုအပ္ပါဘူး။ ဒါဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ စြမ္းရည္နဲ႕ မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မွဳေတြကို အားနည္းေစတတ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာလဲ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕အတူ တန္းတူညီမွ် ပခံုးခ်င္းယွဥ္ ရင္ေဘာင္တန္းျပီး တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ ႏိုင္သူမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသားေတြက ေနရာေပးမွ ေနရာတခုကို ပိုင္ဆိုင္ႏိုင္သူမ်ား မဟုတ္ပါဘူး။ ေနရာတခုရေအာင္ မိမိဘာသာ ၾကိဳးစားရယူႏိုင္သူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။

တတိယအခ်က္က တာ၀န္ယူႏိုင္မွဳ စြမ္းရည္ျမင့္မားလာေအာင္ ျပင္ဆင္ၾကိဳးပမ္းမွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ခြင့္ ရရံုနဲ႕ မျပီးပါဘူး။ အမတ္ေနရာကို ရရင္ အမတ္တာ၀န္ကို ေက်ျပြန္ႏိုင္ရပါမယ္။ ေကာ္မတီမွာ ပါ၀င္ခြင့္ရရင္ ေကာ္မတီတာ၀န္ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ထမ္းေဆာင္ႏိုင္ရပါမယ္။ ဒီအတြက္ အလားအလာနဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ႏိုင္ငံေရးသမားေတြအေနနဲ႕ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ လိုအပ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ စြမ္းရည္နဲ႕ တန္ဖိုးကို ေလွ်ာ့ခ်တြက္ခ်က္တတ္တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးရာ အသိပညာ ဗဟုသုတေတြမွာ ရင္ေဘာင္တန္းႏိုင္ေအာင္၊ သာလြန္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းေတြအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး၊ ပညာေရး ေရခ်ိန္ေတြမွာ ဘက္ေပါင္းစံုက ျမင့္မားတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္သူေတြက်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ေပၚထြက္လာေအာင္ ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္မွဳေတြ လိုအပ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မွဳ ေအာက္မွာမရွိပဲ အမွီအခို ကင္းကင္းရပ္တည္ႏိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ အမ်ိဳးသမီးႏိုင္ငံေရးသမားေတြ ေပၚထြက္လာမွသာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြကို အျမင့္မားဆံုးေဖာ္ထုတ္ျပီး တာ၀န္ေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ထမ္းေဆာင္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

စတုတၳအခ်က္အေနနဲ႕ အမ်ိဳးသမီးအဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရး တက္ၾကြလွဳပ္ရွား သူေတြအၾကားမွာ ညီညြတ္မွဳကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ဖို႕ အေရးၾကီးပါတယ္။ က်ားမတန္းတူညီမွ်မွဳဆိုတာ စတိတ္မင့္ေတြ၊ ဥပေဒက်င့္ထံုးေတြ ထဲမွာ ပါ၀င္လာဖို႕ စုေပါင္းၾကိဳးပမ္းၾကရပါမယ္။ ဒါတြင္မကပဲ အမ်ိဳးသမီးေတြအားလံုးရဲ႕ ရင္ထဲမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ အမ်ိဳးသားေတြနဲ႕အတူ တန္းတူညီမွ်မွဳကို နားလည္သိရွိလာဖို႕နဲ႕ အမ်ိဳးသားေတြရဲ႕ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ က်ားမတန္းတူညီမွ်မွဳဆိုတာကို မွန္မွန္ကန္ကန္ သံုးသပ္နားလည္ႏိုင္ျပီး စိတ္ဓာတ္ေရးရာ အဆင့္အတန္းေတြ ျမင့္လာႏိုင္ဖို႕ အစြမ္းကုန္ ၾကိဳးပမ္းၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ကမၻာၾကီးတိုးတက္လာတာနဲ႕အမွ် တိုးတက္မွဳနဲ႕မကိုက္ညီေတာ့တဲ့ ယဥ္ေက်းမွဳေတြ၊ ဓေလ့ထံုးစံေတြ ြဆိုတာ ရွိစျမဲပါပဲ။ ဒါေတြကို ဖက္တြယ္ထားသမွ် တိုးတက္မွဳဟာ ေႏွာင့္ေႏွးေနတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ ဖက္တြယ္ထား ခ်င္သူေတြ အမ်ားအျပားရွိေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမွာ ယဥ္ေက်းမွဳ ေတာ္လွန္ေရး လုပ္ယူရတာက စိတ္ရွည္သည္းခံႏိုင္မွဳ၊ ေ၀ဖန္ျပစ္တင္ခံႏိုင္မွဳေတြ နဲ႕ မွတ္ေက်ာက္တင္ ရစျမဲပါ။ အမ်ိဳးသမီး အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ က်ားမတန္းတူညီမွ်ေရး လွဳပ္ရွားသူေတြဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ျမင့္မားတိုးတက္ လာေအာင္ လုပ္ယူရမယ့္ agents of change in society ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလိုၾကီးေလးတဲ့ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရသူေတြအၾကားမွာ အျပန္အလွန္နားလည္မွဳ၊ ေလးစားမွဳနဲ႕ ညီညြတ္မွဳေတြ ရယူဖို႕ အလြန္ပဲ အေရးၾကီးလွပါတယ္။

နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ ပဋိပကၡျပီးဆံုးခ်ိန္ကာလဆိုတာ တိုင္းျပည္တျပည္ရဲ႕ အနာဂတ္အတြက္ အုတ္ျမစ္ခ်ရတဲ့ အခ်ိန္ကာလတခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကာလမွာ အုတ္ျမစ္ခိုင္ခိုင္မာမာ ခ်ထားႏိုင္ဖို႕ အလြန္ပဲ အေရးၾကီးတာပါ။ ဒီလိုအေရးၾကီးတဲ့ အခ်ိန္ကာလတခုမွာ လူဦးေရရဲ႕ တ၀က္ေက်ာ္ကို ကိုယ္စားျပဳေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္မွဳ အခန္းက႑ဟာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အဆင့္အတန္း ျမင့္မားေရး၊ ဒီမိုကေရစီစနစ္ပင္မေဒါက္တိုင္ ကိုယ္စားျပဳမွဳ ရွင္သန္ခိုင္မာေရးတို႕အတြက္ အဓိကက် ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၁၊ ၉၊ ၂၀၁၀)

ရည္ညႊန္းကိုးကား။ ။

Aguirre, Daniel, and Irene Pietropaoli, 2008. ‘Gender Equality, Development, and Transitional Justice:The Case of Nepal.’ The International Journal of Transitional Justice 2:256377.‐

Beckwith, Karen, 2005. ‘The Comparative Politics of Women’s Movements.’ Perspectives on Politics, 3:583596‐

Commission on the Status of Women, 2009. ‘Equal Participation of Women and Men in DecisionMaking Processes at All Levels: Moderator’s Summary,’ ‐Commission on the Status of Women, 53rd Session, 2–13 March.

Geiser, Alexandra, 2005. ‘Social Exclusion and Conflict Transformation in Nepal: Women, Dalit and Ethnic Groups.’ Working Paper. FAST Country Risk Profile Nepal. Bern: Swiss Peace.

Institute for Inclusive Security (ISS), 2009. ‘Bringing Women into Government’, Strategies for Policymakers No.1, March.

International Crisis Group (ICG), 2009. ‘Nepal’s Future: In Whose Hands?’ Asia Report No. 173, 13 August. Kathmandu/Brussels: ICG.

Manchanda, Rita, 2004. ‘Maoist Insurgency in Nepal: Radicalizing Gendered Narratives,’ Cultural Dynamics 16(2/3):237258.‐

Nduwimana, Françoise, n.d. ‘United Nations Security Council Resolution 1325 (2000) on Women, Peace and Security: Understanding the Implications, Fulfilling the Obligations.’ Background report prepared for the Office of the Special Advisor on Gender Issues and Advancement of Women

RanaDeuba, Arzu, 2005. ‘A National Study on Changing Roles of Nepali Women Due to‐ Ongoing Conflict and Its Impact.’ Samanata Studies No.6. Kathmandu: Samanata Institute for Social and Gender Equality.

Sørensen, Birgitte, 1998. ‘Women and PostConflict Reconstruction: Issues and Sources.’‐ WSP Occasional Paper No. 3, June. Geneva: United Nations Research Institute for Social

Development, Programme for Strategic and International Security Studies.

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO), 2006. ‘Forms and Patterns of Social Discrimination in Nepal.’ UNESCO Kathmandu Series of Monographs and Working Papers, No. 8. Paris: UNESCO.

Waylen, Georgina, 2007. Engendering Transitions: Women’s Mobilization, Institutions, and Gender Outcomes. New York: Oxford University Press.

ျပိဳင္တူတြန္းလွ်င္ ေရႊ ့ႏိုင္သည္ ။