ခင္မမမ်ိဳး
နိုင္ငံတကာေလ့လာေရးစာစဥ္ အမွတ္ ( ၄ )
ဒီဇင္ဘာလ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္
နိဒါန္း
တတိယလွိဳင္း ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရး လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ကမာၻတ၀ွမ္းမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ ထြက္ေပၚလာျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ လွဳပ္ရွားမွဳေခါင္းေဆာင္ေတြက ဦးစီးက်င္းပတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဦးစီးက်င္းပတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြနဲ႕ အာဏာရွင္ေတြက ဦးစီးက်င္းပတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဆိုျပီး ေရြးေကာက္ပြဲအမ်ိဳးမ်ိဳးက အသြင္သ႑ာန္မ်ိဳးစံုနဲ႕ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ အမ်ားအျပား ေပၚထြက္လာတာနဲ႕အမွ် ဒီေရြးေကာက္ပြဲေတြရဲ႕ တရားမွ်တမွဳရွိမရွိ၊ လြတ္လပ္မွဳရွိမရွိ စတဲ့အခ်က္ေတြေပၚမွာ အေျခခံျပီး ေရြးေကာက္ပြဲကို ဆန္႕က်င္သပိတ္ေမွာက္မွဳ ေတြလဲ ေပၚထြက္လာျပန္ပါတယ္။ ဒီလိုေပၚထြက္လာတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြက ဘာေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြကို သပိတ္ေမွာက္ၾကသလဲ၊ သပိတ္ေမွာက္ရာမွာ ဘယ္လိုသပိတ္ အမ်ိဳးအစားေတြကို ျပဳလုပ္ၾကသလဲ၊ သပိတ္ေမွာက္ျခင္းရဲ႕ အက်ိဳးဆက္က ဘာေတြလဲ၊ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္ဟာ ထိေရာက္မွဳ ရွိႏိုင္ပါသလား ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းေတြကလဲ လူအမ်ားၾကားမွာ သံုးသပ္ ေဆြးေႏြးစရာ ျဖစ္လာျပန္ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲအား သပိတ္ေမွာက္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ား
၂၁ ရာစု မတိုင္မီကာလက ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္ေမွာက္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းေတြကို ပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ေလ့လာၾကရာမွာ အေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ခ်က္ကို ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ပထမတခ်က္က ႏိုင္ငံေရးတည္ျငိမ္မွဳ အားနည္းခ်က္ (Lack of Political Stability) ျဖစ္ျပီး၊ ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ ပါတီစနစ္ အင္စတီက်ဴရွင္းနာလိုင္းေဇးရွင္း အားနည္းခ်က္ (Lack of Party system institutionalization) တို႕ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၁ ရာစုထဲ ေရာက္လာတဲ့အခါမွာေတာ့ေရြးေကာက္ပြဲတရားမွ်တမွဳ မရွိျခင္း (electoral unfairness) က ပိုျပီး ေရပန္းစားလာခဲ့ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ကလဲ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေမွာက္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းဟာ တရားမွ်တမွဳ မရွိျခင္းေၾကာင့္ တခုတည္း မဟုတ္ပဲ ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္ျပိဳင္တဲ့အခါ ေသခ်ာေပါက္ အရွံဳးေပၚျခင္း (Certain Loss) ကို ရင္မဆိုင္လိုျခင္းေၾကာင့္လိုလဲ ဆိုၾကပါတယ္။
လက္တင္အေမရိကတိုက္က ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြရဲ႕ ပါတီစနစ္ အင္စတီက်ဴရွင္နာလိုင္းေဇးရွင္းကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ Mainwaring နဲ႕ Scully တို႕ကေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြဟာ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပတဲ့ အစိုးရရဲ႕ တရား၀င္မွဳ (legitimacy) ကို တိုက္ရိုက္စိန္ေခၚခ်က္ေတြ ျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအေနနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ျပီး အႏိုင္ယူျခင္းထက္ ေရြးေကာက္ပြဲရဲ႕ တရား၀င္မွဳကိုသာ ေမးခြန္းထုတ္စိန္ေခၚမွဳ ျပဳလုပ္ျခင္း ျဖစ္တဲ့ inchoate party systems ကို အသံုးျပဳတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္လဲ အတိုက္အခံပါတီေတြအေနနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲတရား၀င္မွဳကို ေမးခြန္းထုတ္စိန္ေခၚမွဳ ျပဳလုပ္ရျခင္းဟာ
ေရြးေကာက္ပြဲ တရားမွ်တမွဳ မရွိျခင္းေၾကာင့္လား၊ ႏိုင္ငံေရးမတည္ျငိမ္မွဳေၾကာင့္ ေပၚေပါက္လာတဲ့ reflexive reaction ေၾကာင့္လား၊ ေသခ်ာေပါက္ျဖစ္ႏိုင္ေခ် အရွံဳးေၾကာင့္လား ဆိုတာကိုေတာ့ သူတို႕ရဲ႕ ေရးသားခ်က္ေတြထဲမွာ ဆန္းစစ္ထားျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။
အာဖရိကတိုက္ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေမွာက္မွဳေတြကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ Michael Bratton ကေတာ့ အာဖရိကတိုက္မွာ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္ေမွာက္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာျခင္းနဲ႕ ဒုတိယအၾကိမ္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ ထပ္မံ က်င္းပရျခင္းဟာ ေရြးေကာက္ပြဲတရားမွ်တမွဳ မရွိျခင္း (electoral unfairness) နဲ႕ ပိုျပီး ဆက္စပ္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရက်င္းပတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ အမွန္တကယ္ မဲခိုးလိမ္လည္မွဳေတြ ရွိလာတဲ့ အခါမွာ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို ဆန္႕က်င္သပိတ္ေမွာက္ျပီး ဒုတိယအၾကိမ္ ေရြးေကာက္ပြဲထပ္မံက်င္းပဖို႕ ေတာင္းဆိုမွဳေတြ ေပၚထြက္လာတတ္တာေတြ ရွိသလို၊ အစိုးရကမဲခိုးမဲလိမ္ႏိုင္ဖြယ္ရွိတယ္လို႕ ယူဆလာၾကတဲ့ အခါမွာလဲ ေရြးေကာက္ပြဲေတြကို ၾကိဳတင္ဆန္႕က်င္ သပိတ္ေမွာက္မွဳေတြ ရွိလာႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ အာဖရိကတိုက္ ေရြးေကာက္ပြဲ (၅၃) ခုကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ Lindberg ဆိုသူကလဲ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရး ပါတီေတြ ပါ၀င္မွဳဟာ လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္ႏိုင္ျခင္း ရွိမရွိ ဆိုတဲ့ အခ်က္အေပၚ ဆန္းစစ္သံုးသပ္မွဳေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္ေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။
အျခားတဘက္မွာလဲ အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ေတြက ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေမွာက္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာ ရျခင္းဟာ ေရြးေကာက္ပြဲတရားမွ်တမွဳနဲ႕ ပတ္သက္ဆက္စပ္မွဳ မရွိေၾကာင္း ျငင္းဆိုခဲ့ၾကျပန္ပါတယ္။ Robert Pastor ဆိုသူက အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအေနနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲကို သပိတ္ေမွာက္ ရျခင္းဟာ သူတို႕ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြကို သိျမင္ျပီး ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အရွံဳးေပၚမွာ စိုးရိမ္ျခင္းေၾကာင့္လို႕ အဆိုျပဳခဲ့ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္အရွံဳးကို ျပည္သူေတြဆီ ခ်ျပလိုက္ရျခင္းထက္ ေရြးေကာက္ပြဲကို သပိတ္ေမွာက္ျပီး အစိုးရအေပၚ သံသယၾကီးမားလာေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္းက ပိုျပီး သိကၡာရွိႏိုင္ေၾကာင္း ယူဆခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြ ေပၚထြက္လာရတာလို႕ ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က ေရးသား ေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပတဲ့ အစိုးရေတြရဲ႕ ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္မ်ားကလဲ အလားတူမွတ္ခ်က္မ်ိဳးကို ေဖာ္ျပေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ၁၉၉၅ ခု၊ ေဟတီး ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္ေမွာက္မွဳအေပၚ အစိုးရထိပ္တန္း ေခါင္းေဆာင္မ်ားက "အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီမွာ လူထု ေထာက္ခံမွဳ မရွိဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္ရင္ ရွံဳးမယ္ဆိုတာ သိတဲ့အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲမ၀င္ပဲ သပိတ္ေမွာက္တာျဖစ္တယ္" လို႕ မွတ္ခ်က္ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္၊ ဗင္နီဇြဲလား ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္မွာလဲ Chavez က " မဲခိုးတယ္ဆိုတာဘာကို ေျပာတာလဲ။ အတိုက္အခံေတြဘက္မွာ လူထုရဲ႕ ေထာက္ခံမွဳ မရွိဘူးဆိုတဲ့ အမွန္တရားကို လက္ခံဖို႕သင့္ျပီ။ အမွန္တရားကို လက္မခံပဲ သပိတ္ေမွာက္ တာဟာ ႏိုင္ငံေရးလုပ္ၾကံတာပဲ" လို႕ ဆိုခဲ့ဖူးပါတယ္။
Gandhian သပိတ္အမ်ိဳးအစားကို လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးအင္အားအသံုးျပဳမွဳမရွိတဲ့ အတိုက္အခံ ေတြက သံုးစြဲေလ့ရွိပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြမွာ Gandhianသပိတ္အမ်ိဳးအစားကို ဦးေဆာင္ ဆင္ႏႊဲတဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြက ျပည္တြင္းမဲေပးမယ့္ ျပည္သူလူထုနဲ႕ ျပည္ပႏိုင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀ိုင္းက လူေတြရဲ႕ မ်က္လံုးမွာ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပမယ့္ အစိုးရနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲကို တရားမ၀င္သူေတြအေနနဲ႕ ျမင္သြားေစေရးကိုပဲ ဦးစားေပးလုပ္ပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ သူတို႕ပါတီရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပန္းတိုင္ ေရာက္ရွိေရးကို ျပည္သူလူထုနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းက ကူညီေဆာင္က်ဥ္း ေပးသြားမယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင့္ထားၾကပါတယ္။
အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီအေနနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲကို သပိတ္ေမွာက္ျခင္း အေပၚမွာ ျပည္သူလူထုက အားေပးေထာက္ခံျပီး မဲမေပးပဲ ေနျခင္း၊ ေရြးေကာက္ပြဲကို ဆန္႕က်င္ျခင္းေတြ ျပဳလုပ္လာမယ္လို႕ ယူဆထားၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းအေနနဲ႕လဲ ေရြးေကာက္ပြဲကို အသိအမွတ္မျပဳပဲ သံတမန္ေရးရာ ဖိအားေတြ ျပဳလုပ္လာမယ္လို႕ ယူဆထားၾကပါတယ္။
လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားနဲ႕ အမာခံလူထုအင္အား ျပည့္စံုေတာင့္တင္းတဲ့ ႏိုင္ငံေရး ပါတီေတြကေတာ့ Fearonian သပိတ္အမ်ိဳးအစားကို အသံုးျပဳပါတယ္။ သပိတ္စံု၊ သူပုန္ထ နည္းလမ္းေတြကို အသံုးျပဳျပီး လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ လူထုတိုက္ပြဲကို ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳပါတယ္။ Gandhian သပိတ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ မတူတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ Fearonian သပိတ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက ေရြးေကာက္ပြဲ legitimacy ကို စိန္ေခၚျပီး၊ လူထုနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာက သူ႕အလိုလို အကူအညီေပးလာမယ့္ အခ်ိန္ကို ထိုင္ေစာင့္ေနသူမ်ား မဟုတ္ပါဘူး။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေတာင္းဆိုခ်က္ ေတြကို အစိုးရဘက္က မလိုက္ေလ်ာရင္ အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္မယ့္ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြ အတြက္ကိုပါ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္တည္ေဆာက္ျပီး စုဖြဲ႕ေလ့ရွိပါတယ္။ လူထုတရပ္လံုးပါ၀င္လာမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆန္႕က်င္ေရး လူထုလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးေတြကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းေလ့ရွိပါတယ္။ အစိုးရရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားကို ပ်က္ယြင္းေစႏိုင္မယ့္ အင္အားကို စုစည္းျပီးမွ အစိုးရရဲ႕ တရား၀င္မွဳကို စိန္ေခၚျခိမ္းေခ်ာက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
Gandhian သပိတ္အမ်ိဳးအစားကို လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးအင္အားအသံုးျပဳမွဳမရွိတဲ့ အတိုက္အခံ ေတြက သံုးစြဲေလ့ရွိပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြမွာ Gandhianသပိတ္အမ်ိဳးအစားကို ဦးေဆာင္ ဆင္ႏႊဲတဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြက ျပည္တြင္းမဲေပးမယ့္ ျပည္သူလူထုနဲ႕ ျပည္ပႏိုင္ငံတကာ အသုိင္းအ၀ိုင္းက လူေတြရဲ႕ မ်က္လံုးမွာ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပမယ့္ အစိုးရနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲကို တရားမ၀င္သူေတြအေနနဲ႕ ျမင္သြားေစေရးကိုပဲ ဦးစားေပးလုပ္ပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ သူတို႕ပါတီရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပန္းတိုင္ ေရာက္ရွိေရးကို ျပည္သူလူထုနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းက ကူညီေဆာင္က်ဥ္း ေပးသြားမယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင့္ထားၾကပါတယ္။
အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီအေနနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲကို သပိတ္ေမွာက္ျခင္း အေပၚမွာ ျပည္သူလူထုက အားေပးေထာက္ခံျပီး မဲမေပးပဲ ေနျခင္း၊ ေရြးေကာက္ပြဲကို ဆန္႕က်င္ျခင္းေတြ ျပဳလုပ္လာမယ္လို႕ ယူဆထားၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းအေနနဲ႕လဲ ေရြးေကာက္ပြဲကို အသိအမွတ္မျပဳပဲ သံတမန္ေရးရာ ဖိအားေတြ ျပဳလုပ္လာမယ္လို႕ ယူဆထားၾကပါတယ္။
လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားနဲ႕ အမာခံလူထုအင္အား ျပည့္စံုေတာင့္တင္းတဲ့ ႏိုင္ငံေရး ပါတီေတြကေတာ့ Fearonian သပိတ္အမ်ိဳးအစားကို အသံုးျပဳပါတယ္။ သပိတ္စံု၊ သူပုန္ထ နည္းလမ္းေတြကို အသံုးျပဳျပီး လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ လူထုတိုက္ပြဲကို ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳပါတယ္။ Gandhian သပိတ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ မတူတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ Fearonian သပိတ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက ေရြးေကာက္ပြဲ legitimacy ကို စိန္ေခၚျပီး၊ လူထုနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာက သူ႕အလိုလို အကူအညီေပးလာမယ့္ အခ်ိန္ကို ထိုင္ေစာင့္ေနသူမ်ား မဟုတ္ပါဘူး။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေတာင္းဆိုခ်က္ ေတြကို အစိုးရဘက္က မလိုက္ေလ်ာရင္ အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္မယ့္ ေတာ္လွန္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြ အတြက္ကိုပါ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္တည္ေဆာက္ျပီး စုဖြဲ႕ေလ့ရွိပါတယ္။ လူထုတရပ္လံုးပါ၀င္လာမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆန္႕က်င္ေရး လူထုလွဳပ္ရွားမွဳၾကီးေတြကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းေလ့ရွိပါတယ္။ အစိုးရရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားကို ပ်က္ယြင္းေစႏိုင္မယ့္ အင္အားကို စုစည္းျပီးမွ အစိုးရရဲ႕ တရား၀င္မွဳကို စိန္ေခၚျခိမ္းေခ်ာက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေနာက္ထပ္ခြဲျခားမွဳ သ႑ာန္တမ်ိဳးကေတာ့ သပိတ္ၾကီး (Major boycott) နဲ႕ သပိတ္ငယ္ (Minor boycott) ကြဲျပားမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္မွာ အတိုင္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီၾကီးအပါအ၀င္ အတိုက္အခံ အင္အားစုအမ်ားက ပါ၀င္တယ္ဆိုရင္ ဒါကို သပိတ္ၾကီးလို႕ ေခၚဆိုႏိုင္ပါတယ္။ သပိတ္ၾကီးမွာမ်ားေသာအားျဖင့္ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီၾကီး တခုအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေရးပါတီငယ္မ်ား၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ပူးေပါင္းပါ၀င္ေလ့ရွိေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းအားလံုးက ညီညီညြတ္ညြတ္ စုေပါင္းဆင္ႏႊဲတဲ့ (Unified opposition election boycott) ကေတာ့ အေတာ္ရွားပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းၾကီးေတြ အားလံုးက သပိတ္ေမွာက္ေရးကို သေဘာ တူညီခဲ့ရင္ေတာင္ အစိုးရရဲ႕ အာဏာစက္ကုိ မလြန္ဆန္ႏိုင္တဲ့ ပါတီငယ္ေလးေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး သမားေတြက ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါ၀င္ယွဥ္ျပိဳင္ေနဦးမွာ ျဖစ္လို႕ပါပဲ။ တကယ္လို႕ ႏိုင္ငံေရး ပါတီငယ္ေလးေတြနဲ႕ တဖြဲ႕စီပ်ံ႕က်ဲေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြက ေရြးေကာက္ပြဲကို သပိတ္ေမွာက္ တာ ဆိုရင္ေတာ့ ဒါကို သပိတ္ငယ္လို႕ သတ္မွတ္ေလ့ရွိပါတယ္။
(၁၉၉၀) ေနာက္ပိုင္းကာလ ကမၻာတ၀ွမ္းမွာ ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြမွာ ဒီလို ကြဲျပားတဲ့ သပိတ္အမ်ိဳးအစားသ႑ာန္ေတြကို ေတြ႕ရွိႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ (၁၉၉၀) မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အီဂ်စ္ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္နဲ႕ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ဂ်ေမကာ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြမွာ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီအမ်ားစုက ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ၀င္ေရာက္ယွဥ္ျပိဳင္ေရးကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာနဲ႕ပဲ ျငင္းဆန္ခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ Major, Gandhian သပိတ္ အမ်ိဳးအစား အျဖစ္ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ (၁၉၉၃) ခုႏွစ္မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ ပါကစၥတန္ေရြးေကာက္ပြဲကို MOM က သပိတ္ေမွာက္မွဳကိုေတာ့ Minor, Gandhian သပိတ္အမ်ိဳးအစား အျဖစ္ပဲ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အရြယ္အစားနဲ႕ လူအင္အားအရ ၾကီးမားေပမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေမွာက္မွဳမွာ တႏိုင္ငံလံုးအေရးကို ေတာင္းဆိုျခင္းမရွိပဲ အုပ္စုတစု အခြင့္အေရး ကိုသာ ေတာင္းဆိုခဲ့တာေၾကာင့္ သပိတ္ၾကီးလို႕ သတ္မွတ္လို႕ မရႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
သပိတ္ငယ္ေလးေတြမွာ လက္နက္အင္အားသံုးေျဖရွင္းမွဳနဲ႕ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ေတာ္လွန္မွဳေတြ ပါ၀င္ လာတဲ့အခါ Minor, Fearonian သပိတ္အမ်ိဳးအစားလို႕ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ- (၁၉၈၈) ခု၊ သီရိလကၤာ ေရြးေကာက္ပြဲမွာတုန္းက ပါတီငယ္ေလးတခုျဖစ္တဲ့ JVP ပါတီဟာ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္ေမွာက္ျခင္း၊ လံုျခံဳေရး၀န္ထမ္းမ်ား၊ အရပ္ဘက္၀န္ထမ္းမ်ားႏွင့္ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျခင္း စတာေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၉၅) ခုႏွစ္က ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ Cote d’Ivoire ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္နဲ႕ (၁၉၉၇) ခုႏွစ္က ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အင္ဒိုနီးရွား ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြမွာေတာ့ အစိုးရလက္ကိုင္ဒုတ္ေတြနဲ႕ ျပည္သူ လူထုအၾကား ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္တဲ့ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့အတြက္ Major, Fearonian သပိတ္ အမ်ိဳးအစားလို႕ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းေတြနဲ႕ ထိေရာက္ႏိုင္မွဳက ဦးေဆာင္သူေတြ က်င့္သံုးတဲ့ သပိတ္အမ်ိဳးအစားေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေမွာက္ျခင္း၏ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္း
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေမွာက္ျခင္းရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းေတြကို မေဖာ္ျပခင္မွာ ဒီမိုကေရစီ နည္းလမ္းမက်ပဲ အာဏာရယူထားတဲ့ အစိုးရေတြက ဦးေဆာင္ျပီး ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပရျခင္းရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားေတြကို ေလ့လာသိရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ဒီမိုကေရစီ နည္းလမ္းမက်ပဲ အာဏာရယူထားတဲ့ အစိုးရေတြဆိုတာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အာဏာကို လက္နက္နဲ႕ ျခိမ္းေခ်ာက္ျပီး သိမ္းပိုက္ရယူထားတဲ့ အစိုးရေတြနဲ႕ မသမာနည္းလမ္းေတြအသံုးျပဳျပီး ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အာဏာရယူ ထားတဲ့ အစိုးရေတြကို ဆိုလိုပါတယ္။ ဒီလို အစိုးရေတြအေနနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲမက်င္းပပဲ အာဏာကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းထားလို႕ မရႏိုင္ဘူးလားလို႕ အခ်ိဳ႕က ဆိုတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲ မက်င္းပပဲ အာဏာဆက္ယူထားတဲ့အခါ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပမွာ တရား၀င္မွဳ (legitimacy) မရတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေရး၊ သံတမန္ေရး၊ စစ္ေရး၊ စီးပြားေရးေတြမွာ အခက္အခဲေတြ အမ်ားၾကီး ေတြ႕ၾကရပါတယ္။ အဆိုးဆံုးက ျပည္သူေတြက အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအခါမွာ အစိုးရအေနနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲ တခု ျပဳလုပ္မလား၊ မလုပ္ဖူးလားဆိုတာကို စတင္ တြက္ခ်က္လာရပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲကို မလုပ္ရင္ ျပည္သူေတြက တခ်ိန္မဟုတ္တခ်ိန္မွာ ဒီအစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပျပီး၊ legitimacy ရလာႏိုင္မယ့္ အခြင့္အေရးကို အစိုးရဘက္က စတင္ၾကိဳးပမ္းလာေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီလိုက်င္းပတဲ့အခါမွာ လြတ္လပ္ျပီး၊ တရားမွ်တေသာ ေရြးေကာက္ပြဲကို က်င္းပဖို႕ ၾကိဳးပမ္းတဲ့ အစိုးရဆိုတာကေတာ့ အေတာ္ကို ရွားပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အစိုးရပါတီ ကိုယ္တိုင္ (သို႕) အစိုးရခါးပိုက္ေဆာင္ ပါတီေတြ အႏိုင္ရဖို႕အတြက္ကိုပဲ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ ၾကိဳးပမ္းေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါကို ျပည္သူေတြက မရိပ္မိတဲ့ အခ်ိန္ေတြနဲ႕ ရိပ္မိေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရးႏိုးၾကားမွဳ ေရခ်ိန္က ေလ်ာ့ပါးေနတဲ့ အခ်ိန္မ်ိဳးမွာ ဆိုရင္ ဒီေရြးေကာက္ပြဲမွာ လူထုပါ၀င္မွဳ ရာခိုင္ႏွဳန္းျမင့္မားျပီး အစိုးရပါတီ (သို႕) အစိုးရခါးပိုက္ေဆာင္ပါတီေတြက အႏိုင္ရသြားေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေရြးေကာက္ပြဲအသစ္နဲ႕ ျပန္ျပီး တက္လာတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ legitimacy ရသြားႏိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Schedler ကေတာ့ ဒါကို electoral autocracy လို႕ ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မူလအစိုးရ (သို႕) ခါးပိုက္ေဆာင္ႏိုင္ငံေရးပါတီက အႏိုင္ရျပီး၊ legitimacy ရသြားတဲ့ အေပၚမွာ လူအမ်ားကေတာ့ အစိုးရဘက္က ႏိုင္သြားျပီ၊ ပြဲျပီးသြားျပီလို႕ တြက္ခ်က္တတ္ၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္လဲ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာ ျပည္သူလူထုနဲ႕ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြဘက္က အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္မယ့္ အခြင့္အေရးေတြအားလံုး ဆံုးရွံဳးသြားတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ၊ အဖြဲ႕အစည္းေတြ စုစည္းျပီး အစိုးရရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ ေရြးေကာက္ပြဲအတု (fraudulent elections) ျဖစ္ေၾကာင္း၊ မဲခိုးမဲလိမ္ထားမွဳမ်ား ရွိေၾကာင္းကို သက္ေသ အေထာက္အထားေတြနဲ႕ လူထုကို ခ်ျပႏိုင္ခဲ့ရင္ ျပည္တြင္းတရား၀င္မွဳ (domestic legitimacy) ကိုသာမက ျပည္ပတရား၀င္မွဳ (international legitimacy) ကိုပါ ေခ်ဖ်က္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ အစိုးရရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲစီမံကိန္း ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ ပ်က္စီးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြဟာ အစိုးရရဲ႕ election fraud ေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာမယ့္ coordination deficiencies ေတြကို ေက်ာ္လႊားျပီး၊ Point of coordination တခုကို လူထုၾကားမွာ တည္ေဆာက္ လာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဆံုမွတ္ကေန အစိုးရဆန္႕က်င္ေရး၊ ျဖဳတ္ခ်ေရး၊ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ဖြဲ႕စည္းေရး စတာေတြကို အဆင့္တိုးျမွင့္ လုပ္ေဆာင္လို႕ ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ဖို႕အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ လုပ္ေနစဥ္ကာလမွာကတည္းက ျပင္ဆင္မွဳ အခင္းအက်င္းေတြ လိုအပ္ပါတယ္။
Major Fearonian Boycott ကို ဦးေဆာင္ၾကမယ့္ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ ျပင္ဆင္သင့္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းပံုစံေတြ ရွိရပါမယ္။ ဦးေဆာင္မယ့္ အတိုက္အခံအဖြဲ႕ဟာ ႏိုင္ငံေရးပါတီၾကီးတခု ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Olson က privileged group လို႕ ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲခဲ့တဲ့ သပိတ္ေခါင္းေဆာင္ အုပ္စုတစုကို ဖြဲ႕စည္းထားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီအုပ္စုမွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီၾကီးမွ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ရွိတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မ်ားပါ၀င္ျပီး သပိတ္ၾကီးကို ဦးေဆာင္ဆင္ႏႊဲရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ ႏိုင္ငံေရးပါတီတခုတည္းကေန သပိတ္ကို ဦးေဆာင္ႏိုင္မယ့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ မရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ ပ်ံ႕က်ဲေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြအားလံုးကို စုစည္းျပီး၊ ႏိုင္ငံေရး ပညာရွင္ Shelling က k-group လို႕ ေခၚေ၀ၚသတ္မွတ္ခဲ့တဲ့ သပိတ္ေခါင္းေဆာင္ အုပ္စုကို ဖြဲ႕စည္းထားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
ဒီအုပ္စုထဲမွာ ေရြးေကာက္ပြဲကို သပိတ္ေမွာက္တဲ့ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းေပါင္းစံုက ကိုယ္စားလွယ္ေတြ စုစည္းျပီး၊ သပိတ္ၾကီးကို ဦးေဆာင္ဆင္ႏႊဲရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ privileged group ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ k-group ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အုပ္စုတစုကေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္မီ ကာလမွာကတည္းက ေပၚေပါက္ေနဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ရဲ႕ အခရာျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္း ကာလမွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေရြးေကာက္ပြဲလြန္ကာလမွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ လူထုအေရးေတာ္ပံုကို အရွိန္ျမွင့္ ဦးေဆာင္ရမယ့္ အုပ္စုျဖစ္ေနလို႕ပါပဲ။
ခ်မွတ္ထားရင္ေတာ့ Major Fearonian Boycott ကို ေရြးခ်ယ္ေဖာ္ေဆာင္ရမွာပါ။ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပတဲ့ အစိုးရနဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲရဲ႕ တရား၀င္မွဳကို လူထုနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာက အသိအမွတ္မျပဳေရးဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရးပန္းတိုင္ကို ခ်မွတ္ထားရင္ေတာ့ Major Gandhian boycott ကို ေရြးခ်ယ္ေဖာ္ေဆာင္ရမွာပါ။ ဒီအမ်ိဳးအစားႏွစ္ခုကို ေဖာ္ေဆာင္ရမယ့္ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းေတြ မတူပါဘူး။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ျပဳလုပ္ရျခင္းရဲ႕ အေျခခံႏိုင္ငံေရးပန္းတိုင္ကို တိတိက်က် မေဖာ္ထုတ္ပဲနဲ႕ သပိတ္ျပဳလုပ္မွဳေတြ ရွိလာခဲ့ရင္ ေပၚထြက္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းေတြက Major Fearonian Boycott လိုလို၊ Major Gandhian boycott လိုလိုေတြ ျဖစ္ျပီး မေရမရာနဲ႕ ထိေရာက္မွဳ မရွိပဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
အစိုးရျဖဳတ္ခ်ေရး၊ ၾကားျဖတ္အစိုးရဖြဲ႕စည္းေရးဆိုတဲ့ ေၾကြးေၾကာ္သံကို ေအာ္ျပီး၊ ခင္းက်င္းေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းက Major Gandhian boycott ကို ခင္းက်င္းေနရင္ လူထုရဲ႕ ယံုၾကည္ကိုးစားမွဳ ေလ်ာ့နည္းသြားႏိုင္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲတရား၀င္မွဳမရရွိေရးကို ဦးတည္ျပီး၊ ခင္းက်င္းေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းက Major Fearonian Boycott ျဖစ္ေနျပန္ရင္လဲ ဆင္ေတာ္နဲ႕ ခေလာက္ျဖစ္ျပီး တပ္ကၽြံတာေတြ၊ မလိုအပ္ပဲ အင္အားျဖဳန္းတီးမိတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္တိုင္းမွာ ျဖစ္ေပၚလာမယ့္ ႏိုင္ငံေရးအက်ိဳးဆက္ေတြ ရွိစျမဲမို႕ ေရတို၊ ေရရွည္ႏိုင္ငံေရး အက်ိဳးဆက္ေတြကို ဆန္းစစ္ျပီး၊ သင့္ေလ်ာ္မယ့္ ေရတို၊ ေရရွည္ ႏိုင္ငံေရးမူ၀ါဒေတြ ခ်မွတ္ထားဖို႕လဲ လိုအပ္ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားအေနနဲ႕ voter turnout ေလ်ာ့ေနေစေရးကို လုပ္ငန္းစဥ္ တရပ္အေနနဲ႕ ထိထိမိမိ ျပဳလုပ္ႏိုင္မွသာ ဒီေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ဟာ ထိေရာက္မွဳ ရွိပါတယ္။ ဒီလုပ္ငန္းစဥ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႕အတြက္ voter mobilization ျပဳလုပ္ရပါတယ္။
ဒီလို ျပဳလုပ္ရာမွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီၾကီးေတြကေန ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ၀င္ျပီး မယွဥ္ျပိဳင္တာနဲ႕ ပါတီမွတ္ပံုတင္ျပီးမွ ေရြးေကာက္ခံကိုယ္စားလွယ္က ျပန္ျပီး ႏွဳတ္ထြက္ျခင္း (candidate withdrawl) ဆိုျပီး နည္းလမ္းႏွစ္မ်ိဳး ရွိပါတယ္။
ပထမတမ်ိဳးက အစိုးရကို တိုက္ရိုက္စိန္ေခၚျပီး လူထုအၾကားမွာ သတင္းစကား ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားေစေရးအတြက္ အသံုး၀င္ပါတယ္။ ဒုတိယတမ်ိဳးက ေရြးေကာက္ပြဲကို အသိအမွတ္ျပဳ သေယာင္ေယာင္ ျပဳလုပ္ျပီးမွ တရားမွ်တမွဳမရွိတာေတြကို ေဖာ္ထုတ္ျပီး ႏွဳတ္ထြက္ျခင္း ျပဳလုပ္တာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေရးေရခ်ိန္ျမွင့္ဖို႕ အသံုး၀င္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအေနနဲ႕ ဒီလို voter mobilization ကို တဘက္က လုပ္ေနစဥ္မွာပဲ ျပည္သူလူထုကို မဲမေပးပဲေနဖို႕ စည္းရံုးလွံဳ႕ေဆာ္မွဳ ေတြကလဲ တျပိဳင္နက္တည္း ျပဳလုပ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
voter turnout ေလ်ာ့နည္းျခင္းဟာ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြက မီးေမာင္းထိုးျပတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ တရားမွ်တမွဳမရွိျခင္း၊ လြတ္လပ္မွဳမရွိျခင္းေတြကို သက္ေသထူႏိုင္ရံုသာမက ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို ႏိုင္ငံတကာက အျပည့္အ၀ ေထာက္ခံ အားေပးမွဳေတြကိုပါ ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္နဲ႕ မဲေပးတဲ့ လူဦးေရ ရာခိုင္ႏွဳန္း နည္းပါးမွဳ (low rates of voter turnout)ကို ေပါင္းစပ္ႏိုင္ခဲ့ရင္ ေရြးေကာက္ပြဲကေန ထြက္ေပၚလာမယ့္ အစိုးရသစ္ဟာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္မယ့္ အစိုးရမဟုတ္ဘူး ဆိုတာကို ျပည္သူလူထုနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာကို ခ်ျပသြားႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ ျပည္သူေတြကို မဲမေပး၊ မေနရလို႕ အစိုးရက ကန္႕သတ္ထိန္းခ်ဳပ္လာခဲ့ရင္ေတာ့ ေပးရမယ့္ မဲေတြကို ပယ္မဲေတြ ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ယူရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ (၁၉၆၀)၊ (၁၉၇၀) ကာလေတြတုန္းက အာဂ်င္းတီးနားမွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ ဒီနည္းလမ္းကို အသံုးျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေမွာက္မွဳရဲ႕ ေနာက္ထပ္ေရတိုႏိုင္ငံေရးအက်ိဳးဆက္တခုကေတာ့ Election-related violence ပါ။ တကယ္ေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတာက ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳေတြကို violence နည္းလမ္းေတြ မသံုးပဲ ျပဳလုပ္ေပးတဲ့ alternative mean တခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ ဒီ ေရြးေကာက္ပြဲအခ်ိန္မွာမွ violence affairs ေတြက ေပၚထြက္လာရျပန္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲ တိုင္းျပည္ေတြမွာပါ။ (၂၀၀၂) ခုႏွစ္၊ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား ေရြးေကာက္ပြဲအခ်ိန္မွာတုန္းက လူေပါင္း (၃၉၀) ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႕ ဆက္စပ္တဲ့ ဗံုးေပါက္ကြဲမွဳေတြလဲ ျဖစ္ပြားေလ့ရွိပါတယ္။ (၁၉၉၂) ခုႏွစ္ ပီရူးႏိုင္ငံ ေရြးေကာက္ပြဲ၊ (၁၉၉၄) ခုႏွစ္ ေတာင္အာဖရိက ေရြးေကာက္ပြဲ၊ (၁၉၉၆) ခုႏွစ္ အိႏၵိယ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႕ (၂၀၀၀) ခုႏွစ္ ေဟတီ ေရြးေကာက္ပြဲ ကာလေတြမွာ ဗံုးေပါက္ကြဲမွဳေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲရံုေတြမွာ ပ်က္စီးေစမွဳနဲ႕ ပါတီေတြ အခ်င္းခ်င္း အမတ္ေလာင္းေတြကို လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္မွဳေတြလဲ ျဖစ္ပြားေလ့ရွိပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ election-related violence ကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ဖို႕အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ဦးေဆာင္သူေတြက ၾကိဳးပမ္းတာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ (၁၉၈၃) ခုႏွစ္၊ ဂ်ေမကာ ေရြးေကာက္ပြဲမွာတုန္းက သပိတ္ဦးေဆာင္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီ ေခါင္းေဆာင္က သပိတ္ေမွာက္သူမ်ားမွ စည္းကမ္းရွိၾကရန္နဲ႕ အကယ္၍ အစိုးရဘက္မွ စတင္ျပီး အၾကမ္းဖက္လာပါက သူ႕ဆီက စကားသံ မၾကားရပဲ မည္သူမွ် ျပန္လည္တုန္႕ျပန္ျခင္း မျပဳရန္ စတဲ့ အခ်က္ေတြကို သပိတ္ေထာက္ခံသူေတြကို ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ election-related violence ျဖစ္ေပၚလာရျခင္းကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Wilkinson ဆိုသူကေတာ့ election-related violence ဟာ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႕ တိုက္ရိုက္မပတ္သက္ပဲ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရေတြနဲ႕သာ ပတ္သက္တယ္လို႕ ဆိုထားခဲ့ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္ေမွာက္သူေတြဘက္က ဘယ္ေလာက္ပဲစည္းကမ္းရွိရွိ၊ အစိုးရဘက္ေတာ္သား ေတြက election-related violence ျဖစ္ေအာင္ စတင္ျပဳလုပ္လာမွာပဲလို႕ သူက ေရးသားေဖာ္ျပ ခဲ့ပါတယ္။
သူ႕အဆိုနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံေပါင္း မ်ားစြာက election-related violence ေတြကို ပညာရွင္ေတြက ေလ့လာဆန္းစစ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီဆန္းစစ္ခ်က္ေတြအရ ႏိုင္ငံအနည္းငယ္မွာသာ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြက စတင္ျပဳလုပ္တဲ့ election-related violence ေတြ ရွိခဲ့ျပီး၊ မ်ားေသာ အားျဖင့္ကေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ သပိတ္ေမွာက္သူမ်ားကို အစိုးရဘက္က စတင္ျပီး violence လုပ္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေပါင္းေလးဆယ္ေက်ာ္က ေရြးေကာက္ပြဲေတြကို ေလ့လာခဲ့တဲ့ ဆန္းစစ္ခ်က္တခုအရ election-related violence ကို အတိုက္အခံေတြဘက္က စတင္ခဲ့တာက (၁၁) ရာခိုင္ႏွဳန္းရွိျပီး၊ အစိုးရေတြဘက္က စတင္ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့တာက (၈၉) ရာခိုင္ႏွဳန္းရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္ရဲ႕ ေရတိုႏိုင္ငံေရးအက်ိဳးဆက္ဟာ election-related violence လို႕ ဆိုႏိုင္ေပမယ့္ election-related violence ဟာ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေမွာက္တဲ့ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရတယ္လို႕ေတာ့ ေသခ်ာတပ္အပ္ မဆိုႏိုင္ပါဘူး။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္၏ ေရရွည္ႏိုင္ငံေရး အက်ိဳးဆက္မ်ား
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြတိုင္းမွာ ေရရွည္ႏိုင္ငံေရးအက်ိဳးဆက္ေတြ ရွိပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းေရးျဖစ္စဥ္ေပၚမွာ သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြ ျပဳလုပ္တဲ့အခါမွာ ေရြးေကာက္ပြဲ အဂါၤရပ္ေတြျဖစ္တဲ့ တရားမွ်တမွဳနဲ႕ လြတ္လပ္မွဳရဲ႕ တန္ဖိုးေတြ၊ မဲခိုးမဲလိမ္မွဳမ်ား ေလ်ာ့နည္းပေပ်ာက္ေရး စတာေတြကို ျပည္သူအမ်ားက နားလည္သိရွိလာၾကပါတယ္။ ဒါေတြဟာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ရဲ႕ အႏွစ္သာရေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Dahl က တိုင္းျပည္တခုမွာ
(၁) အဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ အသင္းအပင္းမ်ား လြတ္လပ္စြာ ဖြဲ႕စည္းခြင့္ရွိျခင္း၊ ပါ၀င္လွဳပ္ရွားခြင့္ရွိျခင္း
(၂) မိမိတို႕၏ ယံုၾကည္ခ်က္၊ အယူအဆမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ေဖာ္ျပခြင့္ရွိျခင္း
(၃) မဲေပးခြင့္ ရွိျခင္း
၄) ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားမွ လြတ္လပ္စြာ စည္းရံုးႏိုင္ခြင့္ရွိျခင္း
(၅) မီဒီယာစာနယ္ဇင္းမ်ား အားေကာင္းျခင္း
(၆) လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား ျပဳလုပ္က်င္းပျခင္း
(၇) လူထုမွ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ထားေသာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွ အစိုးရမူ၀ါဒမ်ား ခ်မွတ္ ေရးသားျခင္း
စတဲ့ အခ်က္ေတြ ျပည့္စံုေနမယ္ဆိုရင္ ဒီတိုင္းျပည္ကို ဒီမိုကေရစီစနစ္က်င့္သံုးတဲ့ တိုင္းျပည္လို႕ ဆိုႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပထားခဲ့ပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲေတြ ျပဳလုပ္တိုင္း ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳလို႕ မဆိုႏိုင္ေပမယ့္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ က်င့္သံုးဖို႕အတြက္ကေတာ့ စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲကေတာ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္က်င့္သံုးဖို႕အတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္တဲ့ essential condition တခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တရားမွ်တမွဳမရွိတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲကို သပိတ္ေမွာက္ျခင္းဟာ ေရရွည္ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳအတြက္ အေရးပါတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအက်ိဳးဆက္ေတြ ရွိေစပါတယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေတြဟာ အစိုးရေတြကို အနည္းနဲ႕အမ်ားဖိအားစေပးလာႏိုင္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေနာက္မွာ လူထုအင္အားပါတယ္ဆိုရင္ေတာ့ အစိုးရကို ဖိအားေပးႏိုင္ရံုသာမက ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ ျဖဳတ္ခ်မွဳကိုပါ ျပဳလုပ္လာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းအေနနဲ႕ကလဲ
ေရြးေကာက္ပြဲရဲ႕ true colour ကို ရိပ္မိသိရွိသြားႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္တြင္းျပည္သူလူထုကိုလဲ ေရြးေကာက္ပြဲ သေဘာတရားနဲ႕ ဒီမိုကေရစီသေဘာတရားေတြကို Public awareness ရွိလာေအာင္ လုပ္လိုက္ျပီးသား ျဖစ္သြားပါတယ္။
တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားအေနနဲ႕ လူထုပညာေပးေရးနဲ႕ လူထုစည္းရံုးေရး ကိုသာ စနစ္တက် လုပ္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္ အစိုးရတိုက္ထားတဲ့ ၀ါဒမွိဳင္းလံုး ကန္႕လကာေတြကို တလႊာခ်င္း ခြာခ်ႏိုင္လာပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ (Political Reform) ကို ဦးတည္ သြားေစႏိုင္ပါတယ္။ (၁၉၉၇) ခုႏွစ္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အင္ဒိုနီးရွား ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေၾကာင့္ အာဏာရွင္ ဆူဟာတို ႏွဳတ္ထြက္သြားရျပီး၊ တိုင္းျပည္မွာ ဒီမိုကေရစီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳေတြ စတင္လာခဲ့ပါတယ္။ (၂၀၀၀) ခုႏွစ္က Azerbaijan မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ေၾကာင့္ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြကို ဥပေဒျပင္ပ ပါတီေတြအျဖစ္ ေၾကျငာထားျခင္းကို အစိုးရက ရုတ္သိမ္းေပးခဲ့ ရပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲအလြန္ကာလမွာလဲ အျခားသပိတ္တိုက္ပြဲေတြကို အရွိန္မပ်က္ ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳမ်ားစြာကို အစိုးရက လုပ္ေပးခဲ့ရပါေတာ့တယ္။
ေရြးေကာက္ပြဲအလြန္ ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္မ်ားက ေလ့လာဆန္းစစ္ခဲ့ၾကရမွာ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္မရွိပဲ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ
မွဳရွိခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ေလးရာခိုင္ ႏွဳန္းရွိျပီး၊ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္အျပီးမွာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ ရွိခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ႏွစ္ဆယ့္သံုးရာခိုင္ႏွဳန္း ရွိပါတယ္။ ဒီကိန္းဂဏာန္းေတြအရ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ရဲ႕ ေရရွည္ႏိုင္ငံေရး အက်ိဳးဆက္ဟာ ႏိုင္ငံေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳလို႕ ရာႏွႈန္းျပည့္မဆိုႏိုင္ေပမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္ရွိလာျခင္းက သပိတ္မရွိျခင္း ထက္ ပိုျပီး ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳကို ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
ေပၚထြက္လာတဲ့ ႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳကလဲ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရး အတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ပိုမ်ားလာေလ့ရွိပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္၊ အင္ဒိုနီးရွား ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္အျပီးမွာ ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒနဲ႕ သမၼတ အာဏာဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ (၂၀၀၀) ခုႏွစ္၊ ေဟတီး ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္အျပီးမွာ ေရြးေကာက္ပြဲစီမံခန္႕ခြဲေရး အဖြဲ႕အစည္းတခု ထြက္ေပၚလာပါတယ္။
(၁၉၉၆) ခုႏွစ္၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္အျပီးမွာ ေနာင္က်င္းပမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ မတိုင္မီမွာ ၾကားေနအိမ္ေစာင့္အစိုးရကို ၾကိဳတင္ဖြဲ႕စည္းေရးဆိုင္ရာ ဥပေဒ ထြက္လာပါတယ္။ (၁၉၉၇) ခုႏွစ္၊ Mauritania ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္အျပီးမွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားမွ ျပည္သူ႕ဘ႑ာေငြသံုးစြဲခြင့္ ဘတ္ဂ်က္ခ်မွတ္ျခင္း၊ proportional representation electoral system ကို အသံုးျပဳျခင္း စတဲ့ ႏိုင္ငံေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳေတြကို အစိုးရက ျပဳလုပ္ေပးခဲ့ရပါတယ္။
နိဂံုး
ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ေရြးေကာက္ပြဲ သပိတ္ေတြ ေပၚထြက္လာတဲ့အခါ လူအမ်ားၾကားမွာ ေရပန္းစားတဲ့ ေဆြးေႏြးခ်က္ေလး တခု ရွိပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ ထိေရာက္မွဳ ရွိပါသလားဆိုတဲ့ ေဆြးေႏြးခ်က္ပါ။ ေဆြးေႏြးၾကရင္းနဲ႕ ထိေရာက္မွဳရွိတယ္၊ မရွိဘူး ဆိုျပီး ျငင္းခုန္ေနမွဳေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ အလုပ္တခု ထိေရာက္မွဳ ရွိမရွိဆိုတာက အဲဒီအလုပ္ရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္နဲ႕ လုပ္ေဆာင္ပံုနည္းလမ္း ေရြးခ်ယ္မွဳေတြေပၚမွာပဲ မူတည္ပါတယ္။ မီတာ (၁၀၀) ေျပးပြဲရဲ႕ ပန္းတိုင္ေတြ၊ ေလ့က်င့္ျပင္ဆင္ေဆာင္ရြက္ပံုေတြနဲ႕ မာရသြန္ေျပးပြဲရဲ႕ ပန္းတိုင္ေတြ၊ ေလ့က်င့္ျပင္ဆင္ ေဆာင္ရြက္ပံု ကေတာ့ တူညီမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္မွာလဲ ဒီအတိုင္းပါပဲ။ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ က်င္းပရျခင္းရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ပန္းတိုင္က အစိုးရရဲ႕ တရား၀င္မွဳကို ျပည္သူလူထုနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာက အသိအမွတ္မျပဳေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္းလား (သို႕မဟုတ္) ေရြးေကာက္ပြဲမွာ voter turnout နည္းေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္းလား (သို႕မဟုတ္) ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ကို အသံုးျပဳျပီး လူထုလွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေဖာ္ေဆာင္ ရာကေန အစိုးရျဖဳတ္ခ်ေရး၊ ၾကားျဖတ္အစိုးရဖြဲ႕စည္းေရးကို အရွိန္ျမွင့္ေရးအတြက္လား ဆိုတာက ၾကိဳတင္ ေဖာ္ထုတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွလဲ သင့္ေလ်ာ္မယ့္ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္း သ႑ာန္ကို ျပင္ဆင္တည္ေဆာက္ျပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္မွာပါ။
ထိေရာက္မွဳရွိမရွိဆိုတာကိုေတာ့ ေနာက္ဆံုးမွာ သက္ဆိုင္ရာ ေရြးေကာက္ပြဲသပိတ္ရဲ႕ မူလက ခ်မွတ္ထားတဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ကို ေအာင္ျမင္စြာ ေရာက္ႏိုင္ျခင္း ရွိမရွိဆိုတာနဲ႕ပဲ တိုင္းတာၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။
ရည္ညႊန္းကိုးကား
Ahmed, Nizam (2001) 'Bangladesh. Elections in Asia and the Pacific: A Data Handbook- Vol. 1', Middle East, Central Asia, and South Asia, Dieter Nohlen, Florian Grotz, and Christof Hartmann (eds), Oxford: Oxford University Press.
Bratton, Michael & Nicholas van de Walle (1992) Democratic Experiments in Africa: Regime Transitions in Comparative Perspective, Cambridge: Cambridge University Press.
Bratton, Michael (1998) 'Second Elections in Africa', Journal of Democracy 9, no.3: 18- 33.
Crain, Mark, Donald R. Leavens & Lynn Abbot (1987) 'Voting and Not Voting at the Same Time', Public Choice, 53: 221-9.
Dahl, Robert A. (1971) Polyarchy: Participation and Opposition, New Haven: Yale University Press.
Huntington, Sammuel P. (1991) The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century, Norman; London: University of Oklahoma Press.
Hyde, Susan Dayton & Emily Beaulieu. (2004) 'Election Boycotts, Election Observers, and Competition: Do international election observers give parties an incentive to boycott elections?', Presented at the American Political Science Association, annual meeting in Chicago.
Mainwaring, Scott & Timothy R. Scully. (1995) Building Democratic Institutions: Party Systems in Latin America, Stanford: Stanford University Press.
Nelson, Michael H. (2001) Thailand. Elections in Asia and the Pacific: A Data Handbook, Vol. II- South East Asia, East Asia, and the South Pacific, iDieter Nohlen, Florian Grotz & Christof Hartmann (eds) Oxford: Oxford University Press.
Pastor, Robert (1998) 'Mediating Elections', Journal of Democracy 9, no.1: 154-63.
Schedler, Andreas (2002) 'Elections without Democracy: The Menu of Manipulation', Journal of Democracy 13, no.2.
Schelling, Thomas C. (1978) Micromotives and Macrobehavior, New York: W.W. Norton & Company.
ျပိဳင္တူတြန္းလွ်င္ ေရႊ ့ႏိုင္သည္ ။
No comments:
Post a Comment