အေမရိကန္ ျမန္မာ ကုန္သြယ္ေရး သေဘာတူညီမႈ လက္မွတ္ထုိး

ကိုသားညြန္႔ဦး      22.05.2013
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံအၾကား ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာ အေျခခံ သေဘာတူညီခ်က္ တစ္ရပ္ကို မေန႔က ၀ါရွင္တန္ဒီစီမွာ ႏွစ္ဘက္ တာ၀န္ရိွသူေတြ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾကပါတယ္။ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ရဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု တရား၀င္ ခရီးစဥ္အတြင္းမွာ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သေဘာတူညီခ်က္ ရခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အျပည့္အစံုကို ကိုသားညြန္႔ဦး က တင္ျပထားပါတယ္။

Trade and Investment Framework Agreement (TIFA) ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဆိုင္ရာ အေျခခံမူေဘာင္ သေဘာတူညီခ်က္တစ္ရပ္ကို အေမရိကန္ ကုန္သြယ္ေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ ဒမီထရတ္စ္ မရန္းတတ္စ္ (Demetrios Marantis) နဲ႔ ျမန္မာဘက္က ကုန္သြယ္ေရး ဒုတိယ၀န္ႀကီး ေဒါက္တာ ပြင့္စန္းတို႔ ႏွစ္ဦး မေန႔တုန္းက လက္မွတ္ ထိုးခဲ့ၾကတာပါ။

ဒါဟာ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ကိစၥရပ္ေတြအတြက္ ေရွ႕ဆက္ ေဆြးေႏြး ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ဖို႔ အခင္းအက်င္းတစ္ခု ဖန္တီးတာ ျဖစ္တယ္လို႔ အေမရိကန္ ကုန္သြယ္ေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္႐ံုးက ထုတ္ျပန္ပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းၿပီး သာယာ၀ေျပာတဲ့ အနာဂတ္အတြက္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ငန္းေတြကို အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုအေနနဲ႔ ေထာက္ခံ ကူညီ အားေပးဖို႔ ျဖစ္တယ္လို႔ သံအမတ္ႀကီး မရန္းတတ္စ္ (Marantis) က ေျပာခဲ့ပါတယ္။
စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြနဲ႔ ကုန္သြယ္ေရး ကိစၥေတြဟာ အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္ အားျဖစ္ေစသလိုပဲ၊ ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ အေျခ ခိုင္မာေစဖို႔ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေတာ္နဲ႔ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္း အဖဲြ႔အစည္းေတြ အားေကာင္း ခိုင္ခ့ံဖို႔ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ရိွဖို႔နဲ႔ တရားဥပေဒ စိုးမိုးမႈေတြ အားေကာင္းဖို႔ လိုတယ္လို႔လည္း သံအမတ္ႀကီး မရန္းတတ္စ္ (Marantis) က ေျပာပါတယ္။

အခု သေဘာတူညီခ်က္ဟာဆိုရင္ ျမန္မာလူထုကို အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစမယ့္ ဖ႔ံြၿဖိဳးေရး လုပ္ငန္းေတြအပါအ၀င္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြကို အေထာက္အပ့ံ ျဖစ္ေစမယ့္ လုပ္ငန္း အစီအမံေတြ ႏွစ္ႏိုင္ငံအၾကား ညိႇႏိႈင္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္ဖို႔ အခင္းအက်င္း ျဖစ္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။

ဗဟု ဖံြ႔ၿဖိဳးေရးအဖဲြ႔ ညႊန္ၾကားေရးမႉး ဦးေအာင္သူၿငိမ္း ကေတာ့ ဒီသေဘာတူညီခ်က္ဟာ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုအေနနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံထဲ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ လုပ္ႏိုင္ဖို႔ ၀န္းက်င္တစ္ခု ျပင္ဆင္ ဖန္တီးဖို႔ ေရွ႕ေျပး ေဆာင္ရြက္ခ်က္ ျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။

အေမရိကန္က အေရးယူဒဏ္ခတ္မႈတခ်ိဳ႕ ေလွ်ာ့ေပးခဲ့ၿပီးေနာက္ ေနျပည္ေတာ္မွာ pepsi ေၾကာ္ျငာဘုတ္ကို ေတြ႔ျမင္ရစဥ္။

“အခု ထုိးလိုက္တဲ့စာခ်ဳပ္က က်ေနာ္သိရသေလာက္ေပါ့ေနာ္ ဒီ Trade and Investment Framework Agreement (TIFA) ကုန္သြယ္မႈနဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အေျခခံ မူေဘာင္ သေဘာတူညီခ်က္ေပါ့။ သိရသေလာက္ကေတာ့ ဒီသေဘာတူညီခ်က္က ေယဘုယ်သေဘာမ်ိဳးေတာ့ ဆန္ပါတယ္။ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ကုန္သြယ္မႈေတြ တုိးလုပ္သြားမယ္။ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ တိုးလုပ္သြားမယ္ ဆိုတဲ့ အေနအထားပါ။ အဲ့ဒီေတာ့ တစ္ခုေကာင္းတာကေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ တျခားေနရာေတြကလည္း ေလ့လာရသေလာက္ေပ့ါေနာ္ သူတို႔ အေမရိကန္က လုပ္ခ်င္တာက ျမန္မာျပည္မွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြ အခုအခ်ိန္မွာ ၿပံဳေအာ၀င္လာတာထက္စာရင္ က်ေနာ္တို႔ထက္ အခုလက္ရွိ စီးပြားေရး၀န္းက်င္ တစ္ခုလံုးေပါ့ဗ်ာ အဲ့ဒါကို လုပ္လို႔ ကိုင္လို႔ ရလာေအာင္ ကူညီမယ့္ သေဘာမ်ိဳးေတြ ရွိပါတယ္။ အဲ့ဒါကေတာ့ က်ေနာ္ထင္တယ္ အေျခအေနအေတြ ေကာင္းလာလိမ့္မယ္ ထင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ဘဏ္လုပ္ငန္းကိစၥေတြ ပါတယ္။ ေနာက္တခါ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမွာ အေျခခံ အေဆာက္အဦး ဘာညာက စလို႔ေပါ့။ ဆုိေတာ့ ဒါေတြအတြက္ေတာ့ ေကာင္းတယ္ထင္ပါတယ္။”

ေမး။          ။ ဆိုေတာ့ ျပင္ဆင္မႈလုပ္ငန္း သေဘာဆိုေတာ့ အခ်ိန္ကာလ ဘယ္ေလာက္ ယူရႏိုင္သလဲ၊ ဆိုလိုတာက အေမရိကန္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြကလည္း ၀င္ဖို႔အတြက္ တာစူေနၾကတာဆိုေတာ့။

ေျဖ။           ။ “ေယဘုယ်ေတာ့ က်ေနာ္ထင္တယ္။ အခ်ိန္ယူရလိမ့္ဦးမယ္ခင္ဗ်။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဒီတခ်ိဳ႕ အဟန္႔အတားေတြလည္း ရွိေသးတယ္ေပါ့ေနာ္။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာျပည္မွာ တခ်ိဳ႕ အရင္က စီးပြားေရးလုပ္ဖို႔ ကန္႔သတ္ထားတဲ့ ခ႐ိုနီလို႔ေခၚတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြရွိတယ္။ ဒါေတြကိုေတာ့ ျဖဳတ္တယ္လို႔ေတာ့ မၾကားေသးပါဘူး။ ေနာက္တခုကက်ေတာ့ က်န္တဲ့ Sanction ဆိုတဲ့ ကန္႔သတ္မႈေတြလည္း တခ်ိဳ႕ ရွိပါေသးတယ္။ ဆုိေတာ့ အဲ့ဒီအေနအထားမွာက်ေတာ့ က်ေနာ္ထင္တယ္။ အခ်ိန္ေတာ့ ယူရဦးမယ္။ ဒါေတြလည္း ဆက္ေဆြးေႏြးၿပီးေတာ့ တေျဖးေျဖး သြားရမယ့္ သေဘာမ်ိဳးရွိပါတယ္။”

ေမး။          ။ ကိုေအာင္သူၿငိမ္း အဲ့ဒီေတာ့ ဒီသေဘာတူညီခ်က္က ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ေရာ ဘယ္လို အက်ိဳးျဖစ္ႏုိင္မယ္လို႔ ယူဆလဲ။

ေျဖ။           ။ “က်ေနာ္ ထင္တယ္ေပါ့ေလ အေမရိကန္ကေနၿပီးေတာ့ တခ်ိဳ႕ အခုလက္ရွိ ျမန္မာျပည္မွာ လုပ္ေနတာက ဒီ Oil and Gas Center မွာေတာ့ တခ်ိဳ႕ ကုမၸဏီေတြ ရွိပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ တခ်ိဳ႕ ကုမၸဏီေတြ သြားဖို႔ ျပင္ဆင္ေနတာလည္း ရွိပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ GE တို႔ ဘာတုိ႔ဆုိရင္ တခ်ိဳ႕ကိစၥေတြမွာ လုပ္ေနတာေတြ ၾကားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တခ်ိဳ႕ က်ေနာ္တို႔ စီးပြားေရး၀န္းက်င္က ျပင္ရလိမ့္ဦးမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ ဘဏ္လုပ္ငန္းေတြပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက အာမခံလုပ္ငန္းေပါ့ေနာ္။ အဲ့ေတာ့ က်ေနာ္ထင္တယ္ ေျပာမယ္ဆုိရင္ စီးပြားေရးစနစ္မွာ ဘဏ္တို႔ ေငြေၾကးတို႔ဆုိရင္ အေမရိကန္ မပါရင္ေတာ့ မျဖစ္ဘူးခင္ဗ်။ ေနာက္တစ္ခုက က်ေနာ္တို႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အပုိင္းမွာလည္း အေမရိကန္ ကုမၸဏီေတြ ပါလာမွပဲ ေဒသတြင္း ကုမၸဏီေတြကလည္း ပိုၿပီးေတာ့ ယံုၾကည္အားထားမႈ ရွိလာမယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲ့ေတာ့ က်ေနာ္ထင္တာ ဒီလိုကိစၥေတြက အေရးႀကီးပါတယ္။”

အခုခ်ဳပ္ဆိုတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေအာက္မွာ အလုပ္သမား အခြင့္အေရး ကိစၥရပ္ေတြကို ျမႇင့္တင္ေပးဖို႔ အေမရိကန္ တာ၀န္ရိွသူေတြအေနနဲ႔ ျမန္မာအစိုးရပိုင္းနဲ႔ ညိႇႏိႈင္းေဆာင္ရြက္သြားမယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္လည္း ပါ၀င္ပါတယ္။

အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုအေနနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔မႈေတြကို ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးလာတဲ့ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ကတည္းကဆိုရင္ ျမန္မာနဲ႔ အေမရိကန္ ကုန္သြယ္ေရးဟာ အရင္ကထက္ ပိုမ်ားလာပါတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ပထမဆံုး သံုးလပတ္အတြင္းမွာပဲ အေမရိကန္ ျမန္မာ ႏွစ္ဘက္ကုန္သြယ္ေရးဟာ ေဒၚလာ သန္း ၉၀ အထိ ရိွတယ္လို႔ အေမရိကန္ ကုန္သြယ္ေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္႐ံုး ထုတ္ျပန္ခ်က္မွာ ပါရိွပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔က ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အတြင္းမွာ ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ကုန္သြယ္ေရး ပမာဏဟာ ေဒၚလာ ဘီလီယံ ၂၀ အၾကမ္းဖ်င္း ရိွမယ္လို႔ အေမရိကန္ ကုန္သြယ္ေရး အထူး ကိုယ္စားလွယ္႐ံုး ထုတ္ျပန္ခ်က္မွာ ေဖာ္ျပပါတယ္။

အခုသေဘာတူညီခ်က္ဟာ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ရဲ႕ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုကို ပထမဆံုး တရား၀င္ ခရီးစဥ္အတြင္း ျဖစ္ထြန္းမႈ တစ္ခုပါ။ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ဟာ မေန႔က မနက္ပိုင္းကေတာ့ အေမရိကန္ ကြန္ဂရက္ ကိုသြားၿပီး၊ အထက္လႊတ္ေတာ္ထဲ ပါတီႏွစ္ရပ္ ေခါင္းေဆာင္ေတြ ျဖစ္ၾကတဲ့ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ဟယ္ရီ ရိ (Harry Reid)၊ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ မစ္ခ်္ မက္ေကာနဲလ္ (Mitch McConnell) တို႔အျပင္ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ဘန္ ကာဒင္ (Ben Cardin)၊ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ကယ္လီ အာယတ္ (Kelly Ayotte) နဲ႔ အထက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ ဂၽြန္ မက္ကိန္း (John McCain) တို႔နဲ႔အတူ ေတြ႔ဆံုခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီေနာက္ မေန႔ ေန႔လည္ပိုင္းမွာေတာ့ ၀ါရွင္တန္ဒီစီကေန ျပန္လည္ ထြက္ခြာသြားၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။