လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ား

 (အပိုင္း-၄) (နိဂံုး)

(၃) ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ (Autonomy)

ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကို ကြဲျပားျခားနားမွဳမ်ားအား အျပန္အလွန္ အသိအမွတ္ျပဳလက္ခံျပီး၊ စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ထိန္းသိမ္းထားေပးႏိုင္ေစတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံတခုအျဖစ္ အသံုးျပဳေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတဲ့ စကားလံုးဟာ ဂရိဘာသာ auto (အဓိပၸာယ္- ကိုယ္ပိုင္) နဲ႕ nomos (အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း) စတာေတြကေန ဆင္းသက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို ယေန႕ေခတ္ကာလမွာ ဒႆနိကေဗဒ၊ သဘာ၀သိပၸံနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံစတဲ့ ဘာသာရပ္နယ္ပယ္ သံုးခုမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ဒႆနိကေဗဒပညာရွင္မ်ားက ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကို ကိုယ့္ၾကမၼာ ကိုယ္စီရင္ခြင့္ရွိတဲ့ တဦးခ်င္းပါ၀ါအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ သဘာ၀သိပၸံပညာရွင္မ်ားကေတာ့ organic independence အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၾကျပီး၊ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံဘာသာရပ္နယ္ပယ္မွာေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရးရွဳေထာင့္ကေန ရွဳျမင္ေလ့လာၾကပါတယ္။ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ဆိုတာကို အခ်ိဳ႕ေသာ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားမွာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳကို ကန္႕သတ္ျပီး၊ လူနည္းစု မ်ားကို ေစာင့္ေရွာက္ေပးတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံတခုအျဖစ္ ရွဳျမင္ထားၾကပါတယ္။

ေဒသအေျခစိုက္ ႏိုင္ငံေရးရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ (territorial political autonomy) ဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္အတြင္းမွာ မွီတင္းေနထိုင္တဲ့ အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕ ကြဲျပားေသာ လူမ်ိဳးစုမ်ားရဲ႕ အေျခခ် ေနထိုင္ရာ ေဒအခ်ိဳ႕ကို ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသအျဖစ္ သတ္မွတ္ေပးတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစနစ္မွာ အားနည္းခ်က္တခု ရွိပါတယ္။ အကယ္၍ အေျခခ်ေနထိုင္သူေတြက တေနရာကေန တေနရာကို ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္မွဳမ်ားျပားလာခ်ိန္မွာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသမွာ ယခင္က ရွိေနတဲ့ လူမ်ားစုက လူနည္းစုျပန္ျဖစ္သြားတဲ့အခါ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသရဲ႕ လူမ်ိဳးစုေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာ legitimacy ဆံုးရွံဳးသြားမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။

(၄) Power-sharing arrangements

ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ပါ၀ါခြဲေ၀က်င့္သံုးတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားကို အားေပးေထာက္ခံ ေလ့ရွိပါတယ္။ သံတမန္ေရးရာ carrots and sticks မ်ားကို အသံုးျပဳျပီး ပဋိပကၡျပီးဆံုးစ ႏိုင္ငံေတြမွာ ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳအစီအမံမ်ားကို သက္ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးစုမ်ားက လက္ခံလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးတတ္ၾက ပါတယ္။ ဒီလိုအစီအမံမ်ားကို ပဋိပကၡျဖစ္ပြားမွဳေရခ်ိန္ တင္းမာျမင့္မားေနခ်ိန္မွာ ခ်ျပေဆြးေႏြးဖို႕ ခဲယဥ္းလွေပမယ့္၊ ေရခ်ိန္ေလ်ာ့သြားျပီး စစ္ေရးထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳျပဳလုပ္ရန္ ခက္ခဲလာခ်ိန္ေတြမွာေတာ့ ခ်ျပေဆြးေႏြးဖို႕ အဆင္ေျပလာတတ္ပါတယ္။

ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳမ်ားကို လက္ေတြ႕က်င့္သံုးရာမွာ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ ထည့္သြင္းစဥ္းစား ရမွုေတြရွိတဲ့အတြက္ ပဋိပကၡအားလံုးအတြက္ အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ တခုတည္းေသာ သ႑ာန္ဆိုတာေတာ့ မရွိႏိုင္ပါဘူး။ ေရရွည္မွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္က်င့္သံုးမွဳက အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေပမယ့္၊ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ စတင္ခ်ိန္မွာကတည္းက လူနည္းစုအခြင့္အေရးမ်ား ေပးအပ္ျခင္း၊ လူမ်ိဳးစု အားလံုးရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြ တန္းတူညီမွ်ရွိတဲ့ လံုျခံဳေရးအင္အားစုမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္း စတာေတြက ေရရွည္ခံျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစႏိုင္ပါတယ္။

ပါ၀ါခြဲေ၀တဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရာမွာ ပဋိပကၡထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ အစြန္းမေရာက္ေသာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား ပါ၀င္ျပီး၊ သူတို႕ရဲ႕ ဦးေဆာင္မွဳကို လူထုက အသိအမွတ္ျပဳျခင္း၊ လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္ရာမွာ အရင္းအျမစ္မ်ားကို တန္းတူညီမွ် ခြဲေ၀အသံုးျပဳျခင္း၊ တဘက္ႏွင့္တဘက္ အႏိုင္ယူရန္ ဆႏၵမရွိပဲ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္လိုသည့္ ႏိုင္ငံေရး ယဥ္ေက်းမွဳ ထြန္းကားျခင္း စတဲ့ အေျခအေနေတြ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ေအာင္ျမင္မွဳႏွဳန္း ျမင့္မားပါတယ္။

လူမ်ိဳးစုပဋိပကၡမ်ားကို ပါ၀ါခြဲေ၀တဲ့ အစီအမံမ်ားနဲ႕ ေျဖရွင္းရာမွာ လူနည္းစုမ်ားရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားမ်ားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ေရးအတြက္ inclusive decision making သေဘာတရားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားအရ ဗဟိုအစိုးရရဲ႕ central decision making organs ေတြထဲမွာ လူနည္းစုေခါင္းေဆာင္မ်ားပါ၀င္ဖို႕ ေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္ျပီး၊ ဒီေခါင္းေဆာင္မ်ားက လူနည္းစုမ်ားရဲ႕ စစ္မွန္ေသာအသံမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳေဖာ္ေဆာင္ေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ လူနည္းစုေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ဗဟိုအစိုးရမွာ ထည့္သြင္းထားတဲ့ သေဘာတရားထက္စာရင္ လူမ်ိဳးစုမ်ားနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စီမံခန္႕ခြဲမွဳေရးရာမ်ားကို သီးျခား၀န္ၾကီးဌာနမ်ား သတ္မွတ္ထားရွိျပီး၊ ဒီ၀န္ၾကီးဌာနမ်ားမွာ လူမ်ိဳးစုအုပ္စုမ်ားရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခြင့္မ်ားရွိလာေစရန္ လုပ္ေဆာင္ေပးျခင္းျဖစ္တဲ့ partitioned decision making က ပိုမိုထိေရာက္တယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳျပဳလုပ္ရာမွာ နယ္ေျမေဒသဆိုင္ရာ သေဘာတရားကို အေျခခံမည္လား၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို အေျခခံမည္လား ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အဆိုျပဳမွဳနဲ႕ ျငင္းဆိုမွဳေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ နယ္ေျမေဒသ သေဘာတရားကို အေျခခံမွဳဟာ လူမ်ိဳးစုဖယ္ဒရယ္စနစ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ျပီး၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို အေျခခံမွဳက ethnocorporatism စနစ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ Ethnocorporatism စနစ္ဆိုရာမွာ လူမ်ိဳးစုမ်ားကို ပါ၀ါခြဲေ၀ေပးျခင္းက နယ္ေျမေဒသအေပၚမွာ အေျခမခံပဲ သက္ဆိုင္ရာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအေပၚ အေျခခံပါတယ္။ ဥပမာ အားျဖင့္ နယ္ေျမေဒသတခုမွာ ေအ၊ ဘီ၊ စီ စတဲ့ လူမ်ိဳးသံုးစု ေနထိုင္ရာမွာ သက္ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးအလိုက္ လူမ်ိဳးစုလႊတ္ေတာ္မ်ား ထားရွိေပးျခင္း၊ သူ႕လူမ်ိဳးစုနဲ႕ သူ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားမ်ား ထားရွိေပးျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ား ျပဳလုပ္ရာမွာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားအေနနဲ႕ ၾကီးမားတဲ့ စိန္ေခၚမွဳေတြကို ၾကံဳတတ္ရေလ့ရွိပါတယ္။ inclusive decision-making ေဖာ္ေဆာင္ရာမွာ ဗဟိုအစိုးရ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား deadlock ျဖစ္သြားေအာင္ ႏိုင္ငံေရးကစားခံရတဲ့ စိန္ေခၚမွဳေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ partitioned decision-making ေဖာ္ေဆာင္ရာမွာလဲ လူမ်ိဳးစုနယ္ေျမေတြမွာ စစ္ဘုရင္ေတြ ၾကီးစိုးမွဳမ်ား မေတာ္တဆ ရွိလာတဲ့အခါ စစ္အင္အား တိုးခ်ဲ႕လာျပီး၊ ဗဟိုအစိုးရကို ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳျပဳတဲ့ စိန္ေခၚမွဳေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။

အၾကီးမားဆံုးစိန္ေခၚမွဳကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳမ်ား ျပဳလုပ္ခ်ိန္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး အသြင္ကူးေျပာင္းခ်ိန္မွာ ေခါင္းေဆာင္မ်ားအၾကား စိုးရိမ္မွဳ၊ သံသယျဖစ္မွဳနဲ႕ မေရရာမွဳေတြ ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။ လူနည္းစုေခါင္းေဆာင္မ်ားက လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ က်င့္သံုးျပီး၊ အႏိုင္ယူ လႊမ္းမိုးလာမွာကို စိုးရိမ္တတ္ၾကသလို၊ လူမ်ိဳးစုေခါင္းေဆာင္မ်ားကလဲ ႏိုင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳကို အခြင့္ေကာင္းယူျပီး ခြဲထြက္ေရးလွဳပ္ရွားမွဳေတြ ျဖစ္လာမွာကို စိုးရိမ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီအတြက္ ပါ၀ါခြဲေ၀မွဳ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ားမွာ fear-reducing mechanisms မ်ားကို စနစ္တက် ထည့္သြင္းထားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

နိဂံုး

Chiapas ကေန Chechnya အထိ၊ India ကေန Indonesia အထိ၊ Algeria ကေန Angola နဲ႕ Afghanistan အထိ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ကမၻာ့ပဋိပကၡမ်ားစြာမွာ ethnic factor က အေရးၾကီးဆံုး အခန္းက႑ကေန ပါ၀င္ေနခဲ့ပါတယ္။ လူမ်ိဳးစုေရးရာ ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ျပည္တြင္းစစ္ေတြ၊ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မွဳေတြ၊ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြမွာ သားေကာင္ျဖစ္ခဲ့ရသူေတြလဲ သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနခဲ့ျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႕အတြက္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ားကို စနစ္တက် ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ျပီး၊ multi-ethnic context ေပၚမွာ အေျခခံတ့ဲ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳတရပ္ ေအာင္ျမင္စြာ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ေရးအတြက္ လိုအပ္တဲ့ အေျခအေန (conditions) မ်ား ဖန္တီးျခင္း၊ ပဋိပကၡေျဖရွင္းႏိုင္ေသာ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံမ်ား အေကာင္အထည္ ေဖာ္ျခင္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ရန္ အေရးၾကီးပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၄၊ ၄၊ ၂၀၁၃)

ရည္ညႊန္းကိုးကား

Akbar, Ahmed S. 1995. Ethnic Cleansing”: A Metaphor of Our Time? Ethnic and Racial Studies 18(1):1-20.

Blindenbacher, R and Koller, A (Eds) (2002) Federalism in a changing world: Learning from each other: Scientific background, proceedings and plenary speeches of the International Conference on Federalism 2002, Montreal: Mc Gill-Queens University Press.

Brownlie I, (1998) Principles of public international law, Oxford: Clarendon Express.

Bonacich, Edna.1972. A Theory of Ethnic Antagonism: The Split Labor Market. American Sociological Review 38: 547-59.

Blagojevic, Bojana. 2004. Ethnic Conflict and Post-Conflict Development: Peacebuilding in Ethnically Divided Societies. Ph.D. diss., Rutgers University.

Crawford, Beverly. 1998. The Causes of Cultural Conflict: An Institutional Approach. In The Myth of ‘Ethnic Conflict, edited by Beverly Crawford and Ronnie D. Lipschutz. International and Area Studies Research Series/Number 98. Berkeley: University of California.

De Varennes, Fernand. 2003. Peace Accords and Ethnic Conflicts: A Comparative Analysis of Content and Approaches. In Contemporary Peacemaking: Conflict, Violence and Peace Process, edited by John Darby and Roger MacGinty. New York: Palgrave Macmillan.

Diamond, L and Plattner, M (1994) Nationalism, ethnic conflict and democracy, Baltimore: The John Hopkins University Press and National Endowment for Democracy.

Dixon, William J. 1994. Democracy and the Peaceful Settlement of International Conflict. American Political Science Review 88(1):14.

Earle, V (1968) Federalism: Infinite variety in theory and practice, Illinois: Peacock Publishers.

Enloe, Cynthia. 1981. The Growth of the State and Ethnic Mobilization: The American Experience. Ethnic and Racial Studies 4: 123-36.

Fearon, James D. and David D. Laitin. 1996. “Explaining Inter-ethnic Cooperation.” The American Political Science Review 90(4):715,730.

Franck, T (Ed) (1968) Why federations fail: An inquiry into the successful requisites for successful federalism New York: New York University Press.

Gagnon, A & Tully J (2001) Multinational democracies, Cambridge: Cambridge University Press.

Ganguly, Rajat. 1998. Why Do Ethnic Groups Mobilize? In National Identities and Ethnic Minorities in Eastern Europe, edited by R. Taras. New York: St. Martin’s Press.

Ghai, Y (Ed) (2001) Autonomy and ethnicity: Negotiating competing claims in multi-ethnic states, Cambridge: Cambridge University Press.

Gurr, Ted Robert. 1993. Why Minorities Rebel: A Global Analysis of Communal Mobilization and Conflict Since 1945. International Political Science Review 14(2).

Hannan, Michael T. 1979. The Dynamics of Ethnic Boundaries in Modern States. In National Development and the World System, edited by J. W. Meyer and Michael T. Hannan. Chicago: University of Chicago Press.

Horowitz, Donald L. 1985. Ethnic Groups in Conflict. Los Angeles: University of California Press.

Jalali, Rita and Lipset, Seymour Martin. 1992-93. Racial and Ethnic Conflicts: A Global Perspective. Political Science Quarterly 107(4):595-597, 600.

Knop, K, Ostry S, Simeon, R and Swinton K (Eds) (1995) Rethinking federalism: Citizens, markets and governements in a changing world, Vancouver: University of British Columbia Press.

Kaufman, Chaim. 1996. Possible and Impossible Solutions to Ethnic Wars. International Security 21(2):138, 143.

Lake, David A. and Donald Rothchild. 1996. Ethnic Fears and Global Engagement: The International Spread and Management of Ethnic Conflict. Working Paper. In Columbia International Affairs Online, http://www.ciaonet.org.

Lapidoth R (1996) Autonomy: Flexible solutions to ethnic conflicts, Washington DC: USIP Press.

Nagel, Joane. 1986. The Political Construction of Ethnicity. In Competitive Ethnic Relations, edited by Susan Olzak and Joane Nagel. Boston: Academic Press.

Olzak, Susan and Joane Nagel, eds. 1986. Competitive Ethnic Relations. Orlando and Boston: Academic Press.

Prazauskas, Algis. 1991. Ethnic Conflicts in the Context of Democratizing Political Systems. Theory and Society 20:581-2, 592-6.

Reychler, Luc. 1999. Democratic Peace-Building and Conflict Prevention: The Devil is in Transition. Leuven: Leuven University Press, Center for Peace Research and Strategic Studies (CPRS), 1999.

Roe, Paul. 2005. Ethnic Violence and the Societal Security Dilemma. New York: Routledge.

Rothschild, Joseph. 1981. Ethnopolitics: A Conceptual Framework. New York: Columbia University Press.

Somer, Murat. 1997. Explaining the Hardly Predictable: Causes and Consequences of Ethnification. Working Paper. In Columbia International Affairs Online, http://www.ciaonet.org.

Suny, Ronald Grigor. 2001. “Constructing Primordialism: Old Histories for New Nations,” The Journal of Modern History 73(4):869-870, 896.

Williams, R.M. 1994. The Sociology of Ethnic Conflicts: Comparative International Perspectives. Annual Review of Sociology 20:55.