ခရမ္းလြန္ မဟာသႀကၤန္ ၂၀၁၃

ေမာင္ထြန္းလြင္ (မိုးေလ၀သ) ၊      ၊ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ဆိုတာ ခရမ္းလြန္ UV ဆိုတာ Ultra Violet Radiation ရဲ႕အတိုေကာက္ အေခၚအေ၀ၚျဖစ္ပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ ေနေရာင္မွာပါလာတဲ့ အလင္းတန္းလ်ပ္စစ္သံလိုက္လိႈႈ္င္းေတြရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းပါဘဲ။
လိုရင္း ေျပာရရင္ေတာ့ UV ဆိုတာ စြမ္းအားျမင့္တဲ့ စြမ္းအင္ျဖာထြက္မႈဘဲ ဆိုပါေတာ့။
တကယ္ေတာ့ ကမၻာေပၚမွာ ဘယ္ေနရာ ဘယ္ေဒသမွာဘဲ ေနေန၊ ေနေရာင္ျခည္ကိုသာ
ခံစားရတယ္ဆိုရင္ UV ေရာင္ျခည္ရဲ႕ ျပင္းအား အဆင့္တစ္ခုခုကိုေတာ့ ခံစားႀကမွာ အမွန္ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ခံစားႀကရမယ့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ရဲ႕ ျပင္းအား နဲ႕ အႏၱရာယ္ရွိမႈ အတိုင္းအတာေတြကေတာ့ မိမိရဲ႕ ေနထိုင္ရာေဒသရဲ႕လတၱီတြဒ္အနိမ့္အျမင့္၊ တစ္ႏွစ္တာရဲ႕ အခ်ိန္ရာသီ၊ တစ္ေန႕တာရဲ႕အခ်ိန္နာရီ၊ေနထိုင္ရာေဒသရဲ႕ ပင္လယ္ျပင္အထက္အျမင့္၊ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့တိမ္ထူထပ္မႈ အေျခအေန၊ အထက္ေလ
ထုလႊာရွိ အိုဇံုးလႊာရဲ႕အထူအပါး စတဲ့ အျခားျခား ေသာ အခ်က္အလက္အမ်ားအျပားမွာ အမွီျပဳျပီးမတူညီဘဲ ကြာျပားႏိုင္ႀကပါတယ္။
ေယဘုယ်အေနနဲ႕ ေတာ့ ခံစားရတဲ့ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ရဲ႕ ျပင္းအားနဲ႕ မိမိရဲ႕ က်န္း
မားေရးဆိုင္ရာအႏၱရာယ္ရွိႏို္င္မႈ အေျခအေနေတြကို ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အညႊန္း
ကိန္းမ်ားနဲ႕ ကိုယ္စားျပဳေဖၚျပႏိုင္ႀကပါတယ္။ အာကာသ နည္းပညာ နဲ႕ သခ်ၤာပံုစံတြက္
ခ်က္နည္းပညာမ်ား ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာတဲ့ ယေန႕ကာလမွာေတာ့ မိမိေနထိုင္ရာေဒသရဲ႕ နာရီ
အလိုက္ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အညႊန္းကိန္းမ်ားကို အလြယ္တကူ
သိရွိေနႏိုင္ႀကျပီျဖစ္ပါတယ္။
လူ႕ခႏၶာကိုယ္အေပၚ အညႊန္းကိန္း ျမင့္မားတဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္မ်ား လြန္ကဲစြာက်ေရာက္မိပါက
အေရျပားကင္ဆာ (non-malignant နဲ႕ malignant malenom ႏွစ္မိ်ဳးလံုး)၊ အရြယ္မတိုင္မီ
အေရျပားမ်ား ရင့္ေရာ္ျခင္း၊ မ်က္စိတိမ္စြဲျခင္၊ မ်က္စိကင္ဆာ၊ snow blindness နဲ႕ မ်ိဳးပြား
ဗီဇပ်က္စီးျခင္း (သားသမီးမရႏို္င္ေတာ့ျခင္း) စတဲ့ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာျပႆနာေတြကို
ႀကံဳေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ျဖာထြက္မႈ။ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ဆိုတာဟာ
လူသာမာန္တို႕ မ်က္စိနဲ႕မျမင္ႏိုင္တဲ့ အလင္းပံုစံတစ္မ်ိဳးဘဲ ျဖစ္ပါ တယ္။ ဒါေႀကာင့္
အျမင္အာရံုကိုေပးႏို္င္တဲ့ ျမင္ႏို္င္တဲ့အာရံုခြင္ရဲ႕ အစြန္းဆံုးတစ္ဖက္ျဖစ္တဲ့ ခရမ္းေရာင္ျခည္
ကို ေက်ာ္လြန္ျပီး ျမင္ႏို္င္ခြင္အျပင္ကိုက်ေရာက္သြားတဲ့ ခရမ္း(အ)လြန္ေရာင္ျခည္
လို႕ ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
အမွန္မွာေတာ့ လူသားမ်ားရဲ႕ အျမင္အာရံုနဲ႕ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ကို မျမင္ႏို္င္ေပမယ့္ ပ်ားတို႕၊ လိပ္ျပာတို႕ အေနနဲ႕ေတာ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ကို ျမင္ႏိုင္ႀကတဲ့အတြက္ အမ်ိဳးအမည္ ခြဲျခားတဲ့ ေနရာေတြနဲ႕ ခရီးလမ္းညႊန္ျပဳတဲ့ေနရာေတြမွာ အသံုးျပဳႀကပါတယ္။
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ UV ကို UVA၊ UVB နဲ႕ UVC ဆိုျပီး လိႈင္းအလ်ားတန္ဖိုးကြာျခားမႈအလိုက္
ခြဲျခားထားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီ(၃)မ်ိဳး စလံုးဟာ လူေတြရဲ႕က်န္းမာေရးကို သူ႕နည္း
သူ႕ဟန္နဲ႕သူေတာ့ ထိခိုက္ေစေလ့ရွိပါတယ္။ UVA ကမၻာ့မ်က္ႏွာျပင္တြင္ UV ေရာင္ျခည္မ်ားရဲ႕ ၉၅% ဟာ UVA ေရာင္ျခည္မ်ားနဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထား ျပီး လိႈင္းအလ်ားအေနနဲ႕ 315-400 nm ရွိပါတယ္။ UVA ေရာင္ျခည္ေတြဟာ UVB ေရာင္ျခည္မ်ား ထက္ အေရျပားအတြင္း ပိုမိုနက္ေအာင္စိမ့္၀င္ႏို္င္စြမ္းရွိျပီး လူသားမ်ားရဲ႕ဗီဇကလပ္စည္း DNA မ်ားကို သြယ္၀ိုက္ ထိခိုက္ပ်က္စီးေစတတ္ပါတယ္။ အသားအရည္ကို
ပ်က္စီးရင့္ေရာ္ေစတတ္ျပီး၊ အေရျပားကင္ဆာကို ရရွိေစတတ္တဲ့အျပင္ မ်က္စိကိုလည္းထိခိုက္
ပ်က္စီးေစတတ္ပါတယ္။ UVA ေတြဟာ အသားအရည္ကို ေနေလာင္မႈမျဖစ္ေစတတ္ပါ။
အမ်ားအားျဖင့္ ေနေရာင္ခံလိမ္းေဆးမ်ား လိမ္းျခင္းအားျဖင့္ UVA နဲ႕ UVB ႏွစ္မ်ိဳးလံုးကို အကာ
အကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ UVB UVB ေရာင္ျခည္ေတြဟာ UVA ေတြေလာက္ အေရျပားအတြင္း
ထိုးေဖါက္၀င္ႏိုင္စြမ္းမရွိႀကပါဘူး။ ေနာက္ျပီး UVB ေတြကို အေရျပားရဲ႕အေပၚယံအလႊာေတြက
အမ်ားဆံုးစုပ္ယူထားလိုက္ႀကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ UVB ေတြဟာ အေရျပားေနေလာင္ျခင္း
(sunburns or skinburns) နဲ႕ အေရျပားကင္ဆာ (skin cancer) ေရာဂါကို အဓိကျဖစ္ေစတဲ့
တရားခံေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါ့အျပင္ UVB ေရာင္ျခည္ ေတြဟာ malignant malenoma ေရာဂါ
ကိုပါ ျဖစ္တတ္ျပီး၊ ဂရုမစိုက္ ကာကြယ္ကုသမႈမျပဳပါက အသက္အႏၱရာယ္ ဆံုးရံႈးမႈအထိ
ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ခန္႕မွန္းေျခအားျဖင့္ UVB ေရာင္ျခည္မ်ားရဲ႕ ၉၀% ကို အိုဇံုး၊ ေရေငြ႕၊ေအာက္ဆီဂ်င္၊ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ စတဲ့ ဓါတ္ေငြ႕မ်ားက စုပ္ယူထားေလ့ရွိပါတယ္။
အထူးသျဖင္ အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႕မ်ားက UVB မ်ာကို အဓိကစုပ္ယူေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေႀကာင့္ UVB
ေရာင္ျခည္မ်ားရဲ႕ကမၻာ့မ်က္ႏွာျပင္အနီးသိပ္သည္းမႈအနည္းအမ်ားဟာ ေလထုအတြင္းရွိအိုဇံုး
ဓါတ္ေငြ႕မ်ားအနည္းအမ်ားအေပၚတြင္ မူတည္ေနပါ တယ္။ တစ္နည္းေျပာရရင္ အိုဇ့ုးလႊာရဲ႕အထူအပါးအေပၚမွာမူတည္ေနပါတယ္။ UVB ေရာင္ျခည္ရဲ႕ လိႈင္းအလ်ားဟာ 280-315 nm အတြင္း ရွိပါတယ္။ UVC တကယ္ေတာ့ UVC ေရာင္ျခည္ဟာ UV ေရာင္ျခည္(၃)မ်ိဳးထဲမွာ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစႏို္င္တဲ့
ေရာင္ျခည္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေရာင္ျခည္ေတြကို ကမၻာေျမျပင္ဆီကို ေရာက္မလာ ရေလေအာင္ေလထုလႊာအတြင္းက အိုဇံုးအလႊာက အကာအကြယ္ေပးထားပါတယ္။ သို႕ေသာ္ျငား လည္းဘဲ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားက ထုတ္လႊတ္ေနတဲ့ CFC(chlorofluorocarbons) မ်ားနဲ႕halonဓါတ္ေငြ႕မ်ား ေႀကာင့္အိုဇံုးလႊာဟာကေန႕အခ်ိန္မွာေတာ့ ေပါက္ျပဲပ်က္စီးခဲ့ရျပဲဖစ္တဲ့
အတြက္ အခ်ဳိ႕ UVC ေရာင္ျခည္ ေတြကမၻာေျမျပင္ဆီကို ေရာက္လာဖို႕ ခြင့္ျပဳလိုက္ရျဲပီျဖစ္ပါတယ္။ ကေန႕အခ်ိန္မွာေတာ့ ႀသစေႀတလ် တိုက္မွာ
ဒီျပႆနာဟာ ႀကီးမားေနျပီျဖစ္ပါတယ္။
အေႀကာင္းကေတာ့ ႀသစေႀတလ်တိုက္အေပၚမွာ ရွိေနတဲ့ အိုဇံုးလႊာဟာ ပါးလႊာလာေနျပီျဖစ္လို႕ျဖစ္ပါတယ္။
UVC ရဲ႕ လိႈင္းအလ်ားဟာ 100-280 nm အထိ ရွိပါတယ္။ ခရမ္းလြန္ေရာင္အညႊန္းကိန္း (UV Index) ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္းဆိုတာဟာ ကပမၻာေပၚရွိေနရာတစ္ခုအတြက္ အခ်ိန္တစ္ခ်ိန္မွာ ရွိေနတဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ျဖာထြက္မႈေတြရဲ႕ျပင္းအားပမာဏကို လူသားမ်ားအေပၚ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ
အႏၱရာယ္ရွိႏိုင္မႈ အတိုင္းအတာနဲ႕ ေဖၚျပထားတဲ့ စေကးတစ္ခုျဖစ္ျပီး ေယဘုယ်အားျဖင့္ စေကးတန္ဖိုးမ်ားကို 0 မွ 11+ အထိ ၁၂ ဆင့္ခြဲျခားထားပါတယ္။ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ နဲ႕ ေနေရာင္ျခည္မွ အကာအကြယ္ျပဳျခင္း။ (UV Index and Sun Protection) ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္း 8 နဲ႕အထက္ကိုေက်ာ္လြန္လာပါက က်န္းမာေရးအတြက္ အႏၱရာယ္ရွိလာႏိုင္လို႕ ျပည္သူလူထုအတြက္သတိေပးခ်က္ေတြ
ထုတ္ျပန္ရပါတယ္။ အညႊန္းကိန္း 8-10 အထိ အဆင့္ကို အလြန္ျမင့္မားတဲ့အဆင့္(Very High) လို႕သတ္မွတ္ပါတယ္။
ကာကြယ္မႈအေနနဲ႕ ေနပူထဲတြင္ ရွိေနပါက အနားက်ယ္ျပန္႕တဲ့ ဦးထုပ္(မက္ဆီကန္ဦး
ထုပ္မ်ိဳးေတြ၊ျမန္မာလိုဆိုရင္ေတာ့ ခေမာက္လိုမ်ိဳးေပါ့)ကိုေဆာင္းထားျခင္းျဖင့္ ဦးေခါင္း၊ မ်က္ႏွာ၊
မ်က္စိ၊ လည္ပင္း၊ ပခံုး စတာေတြကို ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေဘးမွ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္ပါတယ္။
ေျခ၊လက္စတဲ့အပို္င္းေတြကိုေတာ့ လံုျခံဳတဲ့ အ၀တ္အစား(အကၤ်ီ၊ ပုဆိုး၊ ေဘာင္းဘီ) စတာေတြ ၀တ္ဆင္ျခင္းျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရာင္ျခည္ကို အကာအကြယ္ေပးတဲ့ SPF 30+ မ်က္မွန္ကိုလည္းတပ္ဆင္ထားသင့္ပါတယ္။
ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္း 11+ နဲ႕အထက္အဆင့္ကိုေတာ့ အျမင့္ဆံုးအဆင့္ျဖစ္တဲ့ လြန္ကဲအဆင့္(Extreme) ျဖစ္ပါတယ္။ ေနေရာင္ျခည္ထဲ ႀကာျမင့္စြာရွိေနပါက အႏၱရာယ္အလြန္ႀကီးမား (serious risk)ႏိုင္ပါတယ္။ ကာကြယ္မႈအေနနဲ႕ေတာ့ ေနေရာင္ျခည္ထဲမွာ တိုက္ရိုက္မထိေတြ႕မိဖို႕ ေရွာင္ရွားျခင္းဟာ အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ရင္လည္း အခ်ိန္အႀကာႀကီးမေနမိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။
အဲဒါကို မနက္(၁၁)နာရီမွ ညေန(၁)နာရီအတြင္း အထူးေရွာင္ရွားသင့္ပါတယ္။ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္းေတြ ျပန္လည္က်ဆင္းလာတဲ့အထိ ေနပူထဲထြက္္ျခင္းကို
သတိထားသင့္ ပါတယ္။ မလြဲမေရွာင္သာေနပူထဲထြက္ႀကရရင္လည္း ကာကြယ္မႈအေနနဲ႕ ေနပူထဲတြင္ရွိေနပါက
အနားက်ယ္ျပန္႕တဲ့ ဦးထုပ္(မက္ဆီကန္ဦးထုပ္မိဳးေတြ)ကိုေဆာင္းထားျခင္းျဖင့္ ဦးေခါင္း၊ မ်က္ႏွာ၊ မ်က္စိ၊လည္ပင္း၊ ပခံုး စတာေတြကိုခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေဘးမွ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေျခ၊လက္စတဲ့
အပို္င္းေတြကိုေတာ့ လံုျခံဳတဲ့ အ၀တ္အစား(အက်ၤ ၊ ပုဆိုး၊ ေဘာင္းဘီ) စတာေတြ ၀တ္ဆင္ျခင္းျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရာင္ျခည္ကိုအကာအကြယ္ေပးတဲ့ SPF 30+ မ်က္မွန္ကိုလည္း တပ္ဆင္ထား သင့္ပါတယ္။
အထက္ပါကာကြယ္မႈနည္းလမ္းအႀကံျပဳခ်က္္မ်ားမွာ အသားအေရေဖ်ာ့ေတာ့ေသာ အထူးသျဖင့္ အသားလတ္ေသာ အသက္အရြယ္ႀကီးသူမ်ားအတြက္ အေလးထားေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ က်န္းမာေရးအရ အကာအကြယ္ျပဳဖို႕လိုသူမ်ားအတြက္လည္း လိုက္နာဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။. ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္းမ်ားရဲ႕မူလအစ။ (Origins of the UV Index ) ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္း(UVI)စေကကးကို World Health Organisation (WHO) က United Nations Environment Programme (UNEP), World Meteorological Organisation (WMO), International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) နဲ႕ German Federal Office for Radiation Protection (Bundesamt fur Strahlenschutz) စတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားနဲ႕ ပူးေပါင္းကာ တီထြင္ထားခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ျပင္းအား(UV Strength) ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အင္အား(Strength) ပမာဏကို တည္ေနရာလတၱီတြဒ္၊ တစ္ႏွစ္တာရဲ႕ ရာသီကာလ နဲ႕ တစ္ေန႕တာရဲ႕အခ်ိန္ကာလတို႕က အဆံုးအျဖတ္ေပးေလ့ရွိပါတယ္။ အီေကြတာနဲ႕ ေ၀းကြာတဲ့ ေဒသေတြမွာေတာ့ ခရမ္းလြန္ရာင္ျခည္အင္အားပမာဏေတြဟာ ေႏြကာလေတြမွာ အင္အား မ်ားျပားတတ္ႀကျပီး ေဆာင္းကာလေတြမွာ နည္းပါးတတ္ႀကတဲ့အတြက္ ေႏြြေဆာင္း အေျပာင္းအလဲမ်ား တတ္ႀကေလ့ရွိပါတယ္။ အီေကြတာနဲကနီးတဲ့ေဒသေတြမွာေတာ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အင္အားပမာဏ စေတြဟာ တစ္ႏွစ္တာပတ္လံုး ျမင့္မားတဲ့အဆင့္မွ လြန္ကဲတဲ့အဆင့္မွာရွိေနတတ္ႀကပါတယ္။ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ ျပင္းအားျမင့္မားမႈအႏၱရာယ္ကို ေန႕အခ်ိန္မွာသာ ဂရုစိုက္ရန္လိုအပ္ျပီး၊ ညအခါမွာ ဂရုစိုက္ရန္ မလိုအပ္ပါ။ ေန႕အခါတြင္လည္း မြန္းတည္႕ခ်ိန္ကာလေတြဟာ အျပင္းထန္ဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ လတၱီတြဒ္နဲ႕ ရာသီကာလအေပၚအမွီျပဳေျပာင္းလဲျခင္း။(Latitude and Time of Year) ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြဟာ ေယဘုယ်အေနနဲ႕ အီေကြတာနဲ႕နီးေလ အင္အားမ်ားေလ ျဖစ္ပါတယ္။ အေႀကာင္းကေတာ့ အီေကြတာရပ္၀န္းေဒသေတြမွာ ေနေရာင္ျခည္ဟာ မ်ားးေသာ အားျဖင့္ ေခါင္းေပၚကို တည္႕တည္႕က်ေရာက္ေလ့ရွိတဲ့အတြက္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြကို ေလထုအတြင္းက စုပ္ယူေပးေနတဲ့ အိုဇံုးအလႊာဟာ အီေကြတာေဒသေတြအေပၚမွာ ပါးလႊာေနျခင္းေႀကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ မိမိေနထို္င္တဲ့ေဒသကို လိုက္ျပီးေတာ့လည္း ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အင္အားပမာဏေတြဟာ တစ္ႏွစ္တာအတြင္း အေျပာင္းအလဲ အနည္းအမ်ားကြာျခားေလ့ ရွိပါတယ္။
အခ်ိဳ႕ေသာေဒသေတြျဖစ္တဲ့ ဥပမာအေနနဲ႕ ႀသစေႀတလ်ႏိုင္ငံေျမာက္ပို္င္း သံုးပံုတစ္ပံုခန္႕ (Brisbane ရဲ႕ေျမာက္ဖက္ေဒသမ်ား) နဲ႕ အေမရိကတ္ျပည္ေထာင္စု ေတာင္ပိုင္းေဒသမ်ား (Southern California, Arizona, New Mexico, Texas, Louisiana, Mississippi, Alabama, Georgia and Florida) ေတြဟာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အင္အား အျမဲျမင့္မားေနေလ့ရွိတဲ့ေဒသေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ကမၻာ့အပူပိုင္းေဒသျဖစ္တဲ့ ေျမာက္ယဥ္စြန္းတန္း(Tropic of Cancer) နဲ႕ ေတာင္ယဥ္စြန္းတန္း (Tropic of Capricorn) ႀကားေဒသ်ား(ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအ၀င္)ဟာ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ အင္အားအေကာင္းဆံုး ေဒသမ်ားျဖစ္ႀကပါတယ္။
ေျမာက္ယဥ္စြန္းတန္းရဲ႕ ေျမာက္ဖက္ေဒသ မ်ားနဲ႕ ေတာင္ယဥ္စြန္းတန္းရဲ႕ေတာင္ဖက္ေဒသေတြဟာ
တစ္ႏွစ္တာအတြင္းအင္အားအေျပာင္းအလဲအမ်ားဆံုးျဖစ္ေပးေလံရွိျပီး၊မ်ားေသာအာူျဖင့္ ေႏြ
ဦးေပါက္ကာလ
၊ ေနြကာလနဲ႕ ေဆာင္းဦးေပါက္ကာလ မ်ားမွာ အင္အားေကာင္းေလ့ရွိကာ မိုးရာသီ နဲ႕ ေဆာင္းရာသီကာလမ်ား
တြင္ အင္အားေလ်ာ့နည္းေလ့ ရွိပါတယ္။ တစ္ေန႕တာအတြင္းနာရီအလိုက္အင္အားေျပာင္းလဲပံု။(Time of Day) ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြဟာ ေနမြန္းတည္႕ခ်ိန္(solar noon)ကာလမွာ အင္အားအေကာင္းဆံုး ျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ပ်မ္းမွ်တန္ဖိုးအေနနဲကေတာ့ နံနက္(၁၀)နာရီမွညေန(၄)နာရီအတြင္း တန္ဖိုး ေတြကို ပ်မ္းမွ်ယူေလ့ရွိပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ solar noon ဟာ (၁၂)နာရီမြန္းတည္႕ခ်ိန္ နဲ႕ မတူဘဲ မ်ားေသာ အားျဖင့္ (၁)နာရီ(၂)နာရီခန္႕ ကြာျခားတတ္ပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အညႊန္းကိန္းေတြ ဟာ တစ္နာရီနဲ႕တစ္နာရီ၊ တစ္ေန႕နဲကတစ္ေန႕၊ တစ္ေနရာနဲ႕တစ္ေနရာ ကြာျခား ေနတတ္ပါတယ္။ တစ္ေန႕လံုး ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္းေတြ နည္းေနရာမွ ေနာက္တစ္ေန႕မွာေတာ့ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ အညႊန္းကိန္းေတြဟာ လြန္ကဲတဲ့အဆင့္ကို ေရာက္ေနတတ္ျပန္ပါတယ္။ အဲဒါေႀကာင့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အညႊန္းကိန္းမ်ားဟာ အေရးႀကီးလွပါတယ္။ ကေလးငယ္ေတြ၊ အရြယ္မေရာက္သူေတြ၊ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြ၊ နာမက်န္းျဖစ္ေနသူေတြအတြက္ အႏၱရာယ္အလြန္ႀကီး လွပါတယ္။ အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႕အဆင့္။ (ozone level) ကမၻာေပၚရွိေနရာတစ္ေနရာရဲ႕ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္အင္အားအဆင့္ဟာ အဲဒီေနရာရဲ႕ အထက္ေလထုထဲမွာရွိေနတဲ့ အိုဇံုးလႊာရဲ႕အထူအပါးအေပၚမွာတည္ေနပါတယ္။ ဥပမာအေနနဲ႕ ႀသစေႀတလ်ႏိုင္ငံရဲ႕အထက္ ေလထုလႊာထဲမွာရွိတဲ့ အိုဇံုးအလႊာဟာပါးေနတာေႀကာင့္ ေနေရာင္ထဲမွာ ပါလာႀကတဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြဟာ ေလထုကိုေေဖါက္ထြင္းျပီး ႀသစေႀတလ်ေျမေပၚကို ပိုမိုေရာက္ရွိ လာႏိုင္ႀကပါတယ္။ အဲဒါ့အျပင္ အိုဇံုးလႊာပါးေနမႈဟာ လူေတြကိုအႏၱရာယ္ျပဳႏိုင္တဲ့ UVB ေရာင္ျခည္ အမ်ိဳးအစားေတြကို ေျမျပင္ကို ပိုမိုေရာက္ရွိ လာေစႏိုင္ပါေသးတယ္။ အိုဇံုးလႊာ ပါးလႊာေနျပီျဖစ္တဲ့ေဒသ တစ္ခုမွာ ေနထို္င္ေနသူတစ္ဦးအဖို႕ အိုဇံုးဓါတ္ေငြ႕အညႊန္းကိန္းတန္ဖိုးေတြကို တစ္ေန႕ခ်င္းစီစစ္ေနထုိင္ ႀကဖို႕ လိုအပ္ေနမွာျဖစ္ပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ ကမၻာႀကီးေပၚမွာ ႀသစေႀတလ်ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံသာ အိုဇံုးလႊာပါးလႊာမႈကို ႀကံဳေတြ႕ေနရတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကမၻာေပၚမွာ အိုဇံုးလႊာယာယီေလ်ာ့ပါးေနတဲ့ ေနရာေတြ၊ အျမဲလိုလို ေလ်ာ့ပါးေနတတ္တဲ့ေနရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနပါတယ္။ (သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈ အမ်ားဆံုးႏိုင္ငံေတြရွိေနတဲ့ အာရွေဒသလည္း ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္)။ အဲဒီလို အိုဇံုးလႊာ အေပါက္ငယ္ေလးေတြ ျဖစ္ေနႀကတဲ့ ေနရာေတြမွာေနထိုင္ႀကရတဲ့သူေတြအဖို႕ အိုဇံုးလႊာရဲ႕အေျခအေနကို အေရးတယူ ဂရုတစိုက္ မရွိႀကဘဲ၊ ႀကိဳတင္ကာကြယ္မႈေတြမျပဳႀကဘူးဆိုရင္ေတာ့ က်န္းမာေရးကိုထိခိုက္ေစမယ့္ အႏၱရာယ္ အလြန္ႀကီးမားလွပါတယ္။ ေရာင္ျပန္ဟပ္ျခင္း(Reflection) ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြဟာ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ မ်ပ္ႏွာျပင္မ်ားမွတစ္ဆင့္ အတိုင္းအတာအသီးသီးနဲ႕ ေရာင္ျပန္(အလင္းျပန္)ဟပ္ျခင္းနဲ႕ ေရာင္ျခည္လြင့္စင္ျခင္းေတြ ျဖစ္ေစ
တတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ေျမျပင္ေပၚရွိ ေရမ်က္ႏွာျပင္၊ ေရခဲမ်က္ႏွာျပင္၊ ႏွင္းထုမ်က္ႏွာျပင္နဲ႕ အျခားေရာင္ျပန္ေစတတ္တဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေတြျဖစ္ႀကပါတယ္။ ေရမ်က္ႏွာျပင္မွေရာင္ျပန္ျခင္း။(Water Reflection) ေရကူးျခင္း၊ ေလေလွာ္ျခင္း၊ ရြက္လႊင့္ျခင္း၊ လိႈင္းစီးျခင္း၊ ငါးမွ်ားျခင္း စတဲ့ ေရမ်က္ႏွာျပင္အေပၚ အေျခခံျပဳလုပ္ႀကတဲ့ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားအျပင္ ေရကူးကန္ေဘးမွာ ေနစာလံႈတဲ့ကိစၥအပါအ၀င္ လုပ္ငန္းရပ္ ေတြဟာ ခရမ္းလါန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈကို တိုးပြားေစေလ့ရွိပါတယ္။ ေလ့လာမႈမ်ားအရ ပင္လယ္ေရ မ်က္ႏွာျပင္ တစ္ခုဟာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈကို ၂၅% အထိတိုးေစျပီး၊ သဲေသာင္ျပင္တစ္ခုကေတာ့ ၁၅% အထိ တိုးေစတတ္ေႀကာင္းသိရပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရန္ ေရမ်ားနဲ႕ေရေငြ႕မ်ား၊ ေခြ်းမ်ားေႀကာင့္ အကာအကြယ္အျဖစ္ လိမ္းက်ံထားတဲ့ ေနေရာင္ခံလိမ္းေဆးမ်ားဟာ ပ်က္ျပယ္သြားႀကေလ့ရွိတတ္ပါတယ္။ ဆီးႏွင္းမ်ားေႀကာင့္ေရာင္ျပန္ဟပ္ခံရျခင္း။(Snow Reflection) ဆီးႏွင္းမ်က္ႏွာျပင္မ်ားမွတစ္ဆင့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ ေရာင္ျပန္ဟပ္ခံရျခင္းဟာလည္း အေရးႀကီး တဲ့ ကိစၥတစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဆီးႏွင္းအသစ္မ်ားဟာ ပိုဆိုး၀ါးေလ့ရွိႀက ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ဆီးႏွင္းအသစ္မ်ားရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္မ်ားဟာ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္မ်ားကို ၈၀% အထိ အေရာင္ျပန္ေစပါတယ္။ Photokeratitis လို႕ေခၚဆိုတဲ့ ဆီးႏွင္းကြယ္ေရာဂါ (Snow blindness) ေရာဂါရရွိမႈမွာ မ်က္ႏွာျပင္ေရာင္ျပန္ဟပ္မႈမ်ားရဲ႕ အေရးပါပံုကို ေဖၚျပေနပါတယ္။ အဲဒါေတြအျပင္ ေတာင္ထိပ္အျမင့္မ်ားမွာရွိတဲ့ ဆီးႏွင္းမ်ားဆိုရင္ ဆီးႏွင္းေရာင္ျပန္ဟပ္မႈကိုျဖစ္ေစတဲ့အျပင္၊ ေတာင္ထိပ္ အျမင့္ေႀကာင့္ အိုဇံုးလႊာပါးလာမႈကိုျဖစ္ေစျပီး။ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ပိုမိုေရာက္ရွိလာမႈတို႕ကိုပါ ႏွစ္ရပ္ေပါင္း ျဖစ္ႏို္င္တဲ့အတြက္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈကို ပိုမိုဆိုး၀ါးေစတတ္ပါတယ္။ အျမင့္ေႀကာင့္ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈကိုတိုးပြားေစျခင္း။(Altitude) ေျမျပင္အထက္အျမင့္ပိုင္း
ကိုေရာက္လာေလ၊ အိုဇ့ုးဓါတ္ေငြ႕အလႊာဟာ ပိုမိုပါးလႊာလာေလ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈေဘးဟာ ပိုမိုတိုးေလာေလျဖစ္ပါတယ္။ ေလ့လာမႈမ်ားအရ အထက္အျမင့္ ေပ ၁၀၀၀ တိုးလာတိုင္း ခရမ္းလါန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈပမာဏကို ၁၀% မွ ၁၂% အထိ တိုးလာ ေစႏိုင္ေႀကာင္းသိရပါတယ္။ ဥပမာ ဧ၀ရက္ေတာင္ထိပ္ကိုတက္သူတိုင္းအတြက္ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ ျပင္းအားဟာ ၁၀၀% အထိ တိုးလာေစႏိုင္ပါတယ္။ တိမ္ကင္းစင္မႈ နဲ႕ တိမ္ထူထပ္မႈ။(Clear Skies & Clouds) အမ်ားအားျဖင့္ တိမ္ကင္းစင္ေနတဲ့ေန႕အခ်ိနိ္ေတြမ်ာ ခရမ္းလါန္ေရာင္ျခည္အဆင့္ေတြဟာ ျမင့္မား ေနေလ့ ရွိပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ တိမ္အနည္းငယ္ ျဖစ္ထါန္းေနတဲ့ေန႕ေတြမ်ာလည္း ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ အဆင့္ေတြဟာ ျမင့္မားေနႏိုင္ပါတယ္။ တိမ္မ်ားေႀကာင့္ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြ လြင့္စင္ျခင္း (scattering)ကို ျဖစ္ေစတတ္ျခင္းဟာလည္း မ်က္ႏွာျပင္ေႀကာင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ ေရာင္ျခည္ျပန္ျခင္းလိုဘဲ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈအႏၱရာယ္ကို ႀကီးမားေစေလ့ရွိပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရန္ ေလထုအတြင္း ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ မင္းလြင္(ေလထုလႊာအတြင္း ဖံုမႈန္႕မ်ား ပါ၀င္ေနမႈ)ဟာလည္း ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈ အႏၱရာယ္ကို တိုးပြားေစတတ္ပါတယ္။ တိမ္မ်ား ရွိေနပါက ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈကို ေလ်ာ့ပါး ေစတတ္တယ္လို႕ လူအမ်ားဟာ အထင္ရွိတတ္ ႀကပါတယ္။ ဒါဟာ မွားယြင္းတဲ့ အယူတစ္ခုသာျဖစ္ျပီး အမွန္ေတာ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ေတြရဲ႕ ၈၀% ခန္႕ဟာ ပါးလႊာတဲ့ တိမ္ထုေတြကို ေဖါက္ထြင္း၀င္ေရာက္ လာႏိုင္ႀကပါတယ္။ မဟာသႀကၤန္ နဲ႕ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္သင့္မႈ အႏၱရာယ္။ လက္ရွိအခ်ိန္ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္က်ေရာက္မႈေတြ ျမင့္မားေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေႀကာင့္ ေရာင္ျခည္သင့္မႈအႏၱရာယ္ရွိေနဆဲပါတယ္။ ဒီအေျခအေနဟာ လာမယ့္ မဟာသႀကၤန္ကာလမွာ ပိုမိုျမင့္မား လာစရာ အေႀကာင္းေတြရွိေနပါတယ္။ ပထမအခ်က္ကေတာ့ သႀကၤန္ကာလမွာ ေနပူထဲမွာ ေရကစားႀကမွာျဖစ္လို႕ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္က်ေရာက္မႈ ျမင့္မားတဲ့ မြန္းတည္႕ခ်ိန္ကာလေတြမွာ ေရကစားသူ အမ်ားအျပားဟာ ေနပူထဲမွာရွိေနဖို႕ အခြင့္အလမ္းမ်ားေနပါတယ္။ ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ ေရကစားမ႑ပ္ေတြမွာ ကားႀကပ္ပိတ္ဆို႕မႈေတြမ်ားေနတာေႀကာင့္ ေနပူထဲမွာ ေနခ်ိန္ကာလ ပိုမိုရွည္လ်ား လာႏိုင္ပါတယ္။ ရန္ကုန္မွာ လက္ရွိရိုးရိုးအခ်ိန္ေတြမွာေတာင္ မီးပိြဳင့္ေတြမွာ ကားပိတ္ဆို႕မႈေႀကာင့္ အခ်ိန္အႀကာႀကီး ကားေတြ တန္းစီရပ္ေနႀကရတာဟာ လက္ေတြ႕ပါဘဲ။ တတိယအခ်က္ကေတာ့ သႀကၤန္ကာလမွာ အ၀တ္အစားလံုလံုျခံဳျခံဳ မ၀တ္ႀကတဲ့လူေတြက ပိုမ်ားပါတယ္။ ဒါ္ဟာ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ေဘးသင့္မႈေတြအတြက္ အကာအကြယ္ ပိုမိုမဲ့သြားေစႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးအခ်က္ကေတာ့ တစ္ခ်ိန္လံုး ေရေတြနဲ႕ကစားေနႀကတဲ့ သႀကၤန္ရဲ႕သဘာ၀ေႀကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ေတြဟာေရစိုေနႀကမွာ ျဖစ္တဲ့အျပင္ ေရေတြနဲ႕နီးကပ္နီးစပ္ေနႀကမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္
 ေရရဲ႕ေရာင္ျပန္ဟပ္မႈေႀကာင့္ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္သင့္မႈကို ၂၅% ပိုမိုျမင့္တက္လာေစ ႏိုင္တဲ့အတြက္ေႀကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ရိုးရာသႀကၤန္ပြဲဆိုတာ ျမန္မာတို႕ရဲ႕ႏွစ္သစ္မဂၤလာပြဲျဖစ္တဲ့အားေလ်ာ္စြာ အစဥ္အလာမပ်က္ တစ္ႏွစ္တစ္ႀကိမ္ ျမန္မာလူမ်ိဳးတိုင္း ပါ၀င္ဆင္ႏြဲႀကစျမဲျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာဘဲ အႏၱရာယ္ရွိႏို္င္တဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ရဲ႕ သဘာ၀ေဘးကိုလည္း သတိထားႀကျပီး အႏၱရာယ္ေဘးအနည္းဆံုး ျဖစ္ရေလ ေအာင္ သတိေဆာင္ျပီး ဆင္ဆင္ျခင္ျခင္ ပါ၀င္ဆင္ႏြဲႀကျခင္းျဖင့္ မဂၤလာႏွစ္သစ္ကို မဂၤလာအျပည္႕နဲ႕ ႀကိဳဆိုႏိုင္ႀကပါေစလို႕ ဆႏၵျပဳလိုက္ပါတယ္။
 ( FNG မွ )