စိတ္အားထက္သန္ေသာေက်ာင္း

(အခန္းဆက္ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါး)

အခန္း (၂)

စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုင္ရာ အေတြးအေခၚမ်ား

စိတ္အားထက္သန္မွဳ (Motivation) ဆိုရာ၀ယ္

စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတဲ့ စကားလံုးကို အသံုးျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ကၽြႏ္ုပ္တို႕ ဘယ္လိုေတြးေခၚတယ္၊ ျပဳမူေဆာင္ရြက္တယ္ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းမ်ားစြာကို ေျဖၾကားရာမွာ ဒီစကားလံုးကို အမ်ားသံုးစကားလံုးအေနနဲ႕ အသံုးျပဳတတ္ၾကပါတယ္။ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတာ ေအာင္ျမင္မွဳရယူရန္ စိတ္ပိုင္းျဖတ္ႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းထက္ေတာင္ ပိုျပီးအေရးပါတဲ့အတြက္ ဒီစကားလံုးရဲ႕ အဓိပၸာယ္ကို ေသခ်ာနားလည္ဖို႕ အေရးၾကီးပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဆရာေတြက ေက်ာင္းသားေတြကို အလုပ္ေတြကို ဘာေၾကာင့္ လုပ္သလဲဆိုျပီး ေမးခြန္းေမးတတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အလားတူပါပဲ။ စိတ္အားထက္သန္မွဳကလဲ ျပဳမူ ေဆာင္ရြက္မွဳေတြ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာရသလဲ ဆိုတာကို ေမးခြန္းထုတ္ထားပါတယ္။

စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတဲ့ စကားလံုးဟာ motive ဆိုတာကေန ေပၚထြက္လာတာျဖစ္ျပီး၊ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ လက္တင္စကားလံုး movere (to move) ကေန ဆင္းသက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတာ လူတေယာက္ရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳကို ျဖစ္ေပၚေစေသာ ေရြ႕လ်ားမွဳ အားလံုးကို ေပါင္းစပ္ထားတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ပညာေရးေလာကမွာေတာ့ စိတ္အားထက္သန္ ေစမွဳဆိုတာ ေက်ာင္းသားကို တစံုတရာ လုပ္ေဆာင္ရန္အတြက္ motive ေပၚထြက္လာေအာင္ ကူညီေထာက္မေပးျခင္းလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ဒီစာအုပ္မွာေတာ့ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတာကို သင္ယူရန္ စိတ္ဆႏၵရွိမွဳနဲ႕ စိန္ေခၚမွဳမ်ား၊ အခက္အခဲမ်ား၊ ေနာက္ကြယ္မွ တုန္႕ဆြဲမွဳမ်ားကို ခံႏိုင္ရည္ရွိေသာ စြမ္းရည္အျဖစ္ ေတြးေတာ ေဖာ္ျပသြားမွာ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ယေန႕ေခတ္မွာ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတာကို တက္ၾကြမွဳ၊ ယံုၾကည္မွဳနဲ႕ ခံႏိုင္ရည္ရွိမွဳမ်ား ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ စိတ္ခံစားမွဳဆိုင္ရာ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးရဲ႕ အဓိကက႑တခုအေနနဲ႕ ရွဳျမင္လာၾကပါတယ္။

စိတ္အားထက္သန္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အတိတ္က သင္ယူေလ့လာခဲ့မွဳေတြ၊ လက္ရွိလွဳပ္ရွားမွဳေတြတင္ သာမက အနာဂတ္ရည္မွန္းခ်က္ေတြကိုပါ ရည္ညႊန္းျပီး ရွင္းျပလို႕ရပါတယ္။ စိတ္အားထက္သန္မွဳရဲ႕ သေဘာသဘာ၀နဲ႕ ပတ္သက္ျပီးျဖစ္ေစ၊ ဆန္းစစ္ေလ့လာရန္ အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ျဖစ္ေစ၊ ဘံုသေဘာတူညီခ်က္ေတြ မရွိေသးပါဘူး။ လူေတြအားလံုး လက္ခံႏိုင္ေစမယ့္ သီအိုရီေတြလဲ မရွိေသးပါဘူး။ ဒီစာအုပ္မွာေတာ့ စိတ္အားထက္သန္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စဥ္းစားခ်က္ေတြမွာ ေထာက္ကူျပဳႏိုင္မယ့္ ပံုသ႑ာန္တခုကို ေဖာ္ျပသြားမွာ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒီပံုသ႑ာန္ကို ေလ့လာျခင္းအားျဖင့္ စိတ္အားထက္သန္မွဳအေၾကာင္းကို ပိုမိုနားလည္လာေစျပီး၊ စာသင္ခန္းထဲက လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို ဆန္းစစ္တာေတြ၊ အရည္အေသြးျမွင့္တင္တာေတြ လုပ္ေဆာင္လာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ား

စိတ္အားထက္သန္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ ေက်ာင္းအမ်ားစုက one-dimensional model ကိုပဲ အသံုးျပဳေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီ model က စိတ္အားထက္သန္မွဳ ပမာဏကိုပဲ ထည့္သြင္းစဥ္းစား ထားပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြဟာ ပညာသင္ယူရန္ စိတ္အားထက္သန္မွဳရွိမရွိဆိုတာ တခုတည္းကိုပဲ စဥ္းစားေလ့ရွိၾကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတာကို က႑အမ်ိဳးအစားေတြေပၚမွာ မူတည္ျပီး မရွဳျမင္ပဲ ဒိုင္းမင္းရဂွင္းေတြအေနနဲ႕ စဥ္းစားတာက ပိုျပီးအက်ိဳးရွိႏိုင္ပါတယ္။

စိတ္အားထက္သန္မွဳမွဳ လုပ္ငန္းတာ၀န္ႏွစ္ရပ္ရွိပါတယ္။ ပထမလုပ္ငန္းတာ၀န္က direction ျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးခ်ယ္စရာအရာေတြ အမ်ားအျပားရွိတဲ့အနက္ ရည္ရြယ္ထားတဲ့ လွဳပ္ရွားမွဳကိုပဲ အာရံုစိုက္မွဳကို ဆိုလိုတာပါ။ ဒုတိယလုပ္ငန္းတာ၀န္ကေတာ့ intensity ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားတေယာက္ရဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳကို ဒီလုပ္ငန္းတာ၀န္ႏွစ္ရပ္နဲ႕ ခ်ိန္ထိုးၾကည့္လို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ ဆရာေတြက တခ်ိဳ႕ေက်ာင္းသားေတြဟာ ပညာသင္ယူရန္ စိတ္အားထက္သန္ျခင္းမရွိဘူးလို႕ ယူဆတတ္ၾကပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ စိတ္အားထက္သန္မွဳမရွိတဲ့ ေက်ာင္းသားဆိုတာ မရွိႏိုင္ပါဘူး။ လူငယ္တိုင္းမွာ စိတ္အားထက္သန္တဲ့ စိတ္ေနစိတ္ထားရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ပညာေရးကို တျခား လူေတြထက္ပိုျပီး အာရံုစိုက္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။

စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုင္ရာ သီအိုရီမ်ား

စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုင္ရာ သီအိုရီေတြကို လူ႕သဘာ၀နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ကြဲျပားျခားနားေသာ ယူဆခ်က္ေတြ အေပၚမွာ မူတည္ျပီး က႑ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားသတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ အျပဳအမူဆိုင္ရာ သီအိုရီေတြက ကၽြႏ္ုပ္တို႕ရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွုေတြဟာ အလိုအေလ်ာက္ လွဳပ္ရွားမွဳေတြျဖစ္ျပီး stimulus-response mechanism က ထန္းခ်ဳပ္ထားတယ္လို႕ ယူဆပါတယ္။ စိတ္အားထက္သန္မွဳအားလံုးမွာ အေျခခံတါန္းအားနဲ႕ စိတ္ခံစားမွဳေတြ ရွိႏိုင္တယ္လို႕ ယံုၾကည္ထားၾကပါတယ္။ အျပဳအမူဆိုင္ရာ သီအိုရီေတြက ရိုးရွင္းျပီး အလြယ္တကူ အသံုးျပဳလို႕ရတာေၾကာင့္ ေရပန္းစားပါတယ္။

“Carrot and Stick” ဆိုတဲ့ သီအိုရီရဲ႕ သေဘာတရားေတြေၾကာင့္ စိတ္အားထက္သန္မွဳဟာ ဆုေပးဒဏ္ေပးျခင္းလို႕ ယံုၾကည္ယူဆခ်က္ေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ဒီသီအိုရီအရ လူတေယာက္ကို စိတ္အားထက္သန္ေစဖို႕အတြက္ ဆုတံဆိပ္ (သို႕မဟုတ္) ျပစ္ဒဏ္နဲ႕ ျခိမ္းေျခာက္မွဳ (သို႕မဟုတ္) ႏွစ္မ်ိုးစလံုးပါ၀င္တဲ့ လွံဳေဆာင္အားကို အသံုးခ်ဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း လူအမ်ားက လက္ခံထားၾကပါတယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ဆယ္ေက်ာ္ကာလေတြမွာေတာ့ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတာကို အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြ၊ အေျခခံသေဘာတရားေဖာ္ထုတ္မွဳေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ၾကီးမားတဲ့ ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ အထင္ရွားဆံုးေျပာင္းလဲမွဳကေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ဦးစားေပးရာကေန အတြင္းစြဲျဖစ္စဥ္မ်ားကို အာရံုစိုက္မွဳ တိုးျမင့္သြားတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

မိမိဘာသာယံုၾကည္မွဳေတြဟာ လုူေတြကို ငယ္စဥ္ဘ၀က အစျပဳျပီး စိတ္အားထက္သန္မွဳရွိလာေစေရး အတြက္ အေရးပါတဲ့ က႑ကို ေရာက္လာပါတယ္။ လက္ရွိစတ္အားထက္သန္မွဳဆိုင္ရာ သီအိုရီေတြဟာ အတၱကို ဗဟိုျပဳျပီး ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္မွဳဆိုင္ရာ ရွဳေထာင့္ေတြကို အသိအမွတ္ျပဳမွဳ ပိုမိုျမင့္မားလာပါတယ္။ လူ႕စိတ္ရဲ႕ အၾကီးမားဆံုးထုတ္ကုန္ဟာ အတၱနဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခ်က္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အတၱနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ကၽြႏ္ုပ္တို႕ရဲ႕ ေလ့လာခ်က္ေတြဟာ အစပ်ိဳးေနဆဲကာလ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒါနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ရွဳပ္ေထြးမွဳေတြအားလံုးကို ျခံဳငံုမိေစေရးကေတာ့ ၾကီးမားတဲ့ စိန္ေခၚခ်က္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လူေတြကို ျပင္ပလွံဳ႕ေဆာ္အားအေပၚ တုန္႕ျပန္ေနသူေတြ၊ လြမ္းမိုးခံေန ရသူေတြအေနနဲ႕ ရွဳျမင္လို႕ မရေတာ့ပါဘူး။

လူေတြကိုရွဳျမင္တဲ့အခါ ကိုယ္ပိုင္ရည္မွန္းခ်က္ေတြ၊ ယံုၾကည္ခ်က္ေတြ၊ မိမိတို႕ရဲ႕ တန္ဖိုးကို ဆန္းစစ္သတ္မွတ္ခ်က္ေတြနဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳေတြ ရွိေနသူေတြအျဖစ္ ရွဳျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္အားထက္သန္မွဳရဲ႕ အဓိကအရင္းအျမစ္ဟာ လူတေယာက္ရဲ႕ အတြင္းစိတ္ထဲမွာပဲ ရွိေနတယ္လို႕ ရွဳျမင္ရပါမယ္။ ဘ၀တေလွ်ာက္လံုးမွာ အတၱနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ လူေတြအားလံုးဟာ sensitive အရမ္းျဖစ္ပါတယ္။ ေလ့လာသင္ယူျခင္းနဲ႕ တိုးတက္ျခင္းဟာ စနစ္တက်ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေပးရမယ့္ လူ႕သဘာ၀ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတာ အတြင္းစိတ္ကလာျပီး၊ ျပင္ပအေျခအေနေတြက ၾကီးမားစြာ လႊမ္းမိုးသက္ေရာက္မွဳ ရွိပါတယ္။ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုတာ လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕ သူ႕ရဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္အၾကား ဆက္ႏြယ္မွဳကေန အဆံုးအျဖတ္ေပးတဲ့ အရာတခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အတၱဆိုတာမွာ self-enhancement ဆိုတဲ့ အေရးၾကီးလုပ္ငန္းတာ၀န္တရပ္ရွိပါတယ္။ မိမိကုိယ္ကို အရည္အခ်င္းရွိသူတေယာက္၊ အမ်ားနဲ႕ ဆက္ဆံႏိုင္သူတေယာက္၊ လူအမ်ားက ခ်စ္ခင္ေလးစားခံရသူ တေယာက္အျဖစ္ ခံစားရႏိုင္ေစတဲ့ လူတေယာက္ရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ကို ေမာင္းႏွင္ေပးတဲ့ လူမွဳအျပဳအမူဆိုင္ရာ အေျခခံဥပေဒသဟာ self-enhancement ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို self-enhancement ရွိလာေစဖို႕အတြက္ လူတေယာက္ဟာ ကိုယ့္ဘ၀အတြက္ ေအာင္ျမင္မွဳ အခြင့္အလမ္းေတြ ၾကီးမားေစတဲ့ က႑ေတြကို ရွာေဖြေရြးခ်ယ္တာေတြ၊ ဆံုးရွံဳးမွဳေတြ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္တဲ့ က႑ေတြရဲ႕ အေရးပါမွဳေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ျပီး၊ ဖယ္ရွားတာေတြ၊ မိမိကိုယ္ကို အေကာင္းဆံုးျပဌာန္းႏိုင္မယ့္ အေျခအေနေတြကို ရွာေဖြသတ္မွတ္တာေတြ၊ အရွံဳးထဲက အျမတ္ရေအာင္ ယူေဆာင္တာေတြနဲ႕ ဆံုးရွံဳးမွဳမွန္သမွ်ကို သင္ခန္းစာယူစရာအျဖစ္ သတ္မွတ္တာေတြကို လုပ္ေဆာင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စဥ္းစားေလ့လာခ်က္ေတြဟာ တစတစနဲ႕ operant learning ကေန cognitive approach ကို ေျပာင္းလဲေနျပီ ဆိုတာကေတာ့ အေသအခ်ာပါပဲ။ ဒီစာအုပ္မွာ ေဖာ္ျပမယ့္ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုင္ရာ ပံုစံေတြထဲမွာ ေက်ာင္းသားေတြကို သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား တက္ၾကြစြာ ရွာေဖြတတ္သူေတြ၊ ရယူသံုးစြဲသူေတြအျဖစ္ သတ္မွတ္ ထားပါတယ္။ ဆရာေတြက ခြံ႕ေကၽြးေပးရတဲ့ လက္ခံသူေတြအျဖစ္ မသတ္မွတ္ထားပါဘူး။ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ယံုၾကည္ခ်က္ေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြ၊ ခံစားခ်က္ေတြနဲ႕ တန္ဖိုးထားမွဳေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြရဲ႕ အဓိက လႊမ္းမိုးသက္ေရာက္မွဳေတအျဖစ္ ရွဳျမင္သံုးသပ္ထားပါတယ္။

သီအိုရီမွသည္ အသံုးခ်မွဳဆီသို႕

ပညာေရးဆိုင္ရာေတါးေခၚမွဳေတြမွာ development from within နဲ႕ formation from without ဆိုတဲ့ အျမင္ႏွစ္ရပ္က ပဋိပကၡျဖစ္ေနခဲ့တာ အေတာ္ၾကာပါျပီ။ ဆရာေတြက ေက်ာင္းသားေတြကို စိတ္အားထက္သန္လာေအာင္ မလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ စိတ္အားထက္သန္တဲ့ ေလ့လာသင္ယူ သူေတြ ေပၚထြက္လာေစမယ့္ အေျခအေနေတြကိုေတာ့ ဖန္တီးယူလို႕ရပါတယ္။

ေက်ာင္းသားေတြကို ေကာင္းမြန္စြာ ျပဳမူေဆာင္ရြက္လာေအာင္ အင္အားသံုးတိုက္တြန္းလို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေလ့လာသင္ယူလိုစိတ္ျဖစ္လာေအာင္ အင္အားသံုးတြန္းအားေပးလို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။ အေတာ္ဆံုးဆရာေတြဟာ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ပညာသင္ာကားေရးမွာ စိတ္၀င္စားမွဳ တိုးတက္ လာေစမယ့္ အခြင့္အေရးေတြကို တိုးျမွင့္ေပးႏိုင္ျပီး၊ အတားအဆီးျဖစ္ေစမယ့္ အရာေတြကို ဖယ္ရွားေပးႏိုင္စြမ္းရွိပါတယ္။

ဆရာရဲ႕ တာ၀န္က ေက်ာင္းသားေတြကို ေအာင္ျမင္ဖို႕အတြက္ စိတ္အားထက္သန္လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ဖို႕ မဟုတ္ပါဘူး။ ေအာင္ျမင္ႏို္င္မယ့္ အခြင့္အလမ္းေတြကို ေထာက္ကူေဖာ္ျပေပးဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြ သူတို႕ဘာသာသူတို႕ စိတ္အားထက္သန္လာေစဖို႕အတြက္ သူတို႕ရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြကို ယံုၾကည္ခ်က္အေပၚ အေထာက္အကူျဖစ္ေစတဲ့ အေျခအေနေတြ ခ်မွတ္ဖန္တီးေပး တာေတြ၊ သင္ယူေလ့လာမွဳဆိုင္ရာ ခ်ဥ္းကပ္မွဳေတြ၊ တိုးတက္မွဳကို သူတို႕ဘာသာ လက္ခံသိရွိ လာေစတာေတြ၊ အရည္အခ်င္းေတြကို ခံစားမိလာေစတာေတြ အေပၚမွာ ဆရာက လႊမ္းမိုးႏိုင္စြမ္း ရွိပါတယ္။

သူတို႕ရဲ႕ စြမ္းရည္အေပၚ ေက်ာင္းသားေတြက အျမင္ေတြက လုပ္ေဆာင္မွဳေပၚမူတည္ျပီး ကြဲျပားျခားနားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္အားထက္သန္မွဳကလဲ ကြဲျပားႏိုင္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳကို သိရွိႏို္င္ဖို႕ စြမ္းရည္၊ ရည္မွန္းခ်က္နဲ႕ မိမိကုယ္ကို ယံုၾကည္မွဳအေပၚ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ အျမင္ေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ေတြက တည္ျငိမ္ေနမွ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳကလဲ ခိုင္မာေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

စိတ္အားထက္သန္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ လက္ရွိေလ့လာမွဳပံုစံေတြက cognitive processes ေတြကို အာရံုစိုက္ထားပါတယ္။ ဒီပံုစံေတြအရ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မွဳဟာ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ အေျခခံရည္မွန္းခ်က္အျဖစ္ ယူဆထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ လူမွဳကမၻာကိုလဲ ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္ပါေသးတယ္။ လူမွဳေရးရည္မွန္းခ်က္ေတြဟာ ပညာေရးေအာင္ျမင္မွဳေြအတြက္ အေရးပါတဲ့ အခ်က္ေတြျဖစ္ျပီး၊ လူမွဳေရးရာ တုန္႕ျပန္မွဳ အျပဳအမူ (socially responsive behaviour) ကို ျမွင့္တင္ေပးျခင္းျဖင့္ ပညာေရးစြမ္းေဆာင္ရည္ကိုလဲ ေကာင္းမြန္လာေစႏိုင္ပါတယ္။ စာသင္ခန္းရဲ႕ လူမွဳဥတု (social climate) ဟာ ပညာေရးနဲ႕ လူမွဳေရးရာ အျပဳအမူေတြအတြက္ အင္အားေကာင္းတဲ့ စိတ္အားထက္သန္မွဳ လွံဳ႕ေဆာ္ေရး ကိရိယာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳႏွင့္ ျပင္ပလွဳံ႕ေဆာ္စိတ္
အားထက္သန္မွဳ

လူေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္အက်ိဳးစီးပြား၊ ေပ်ာ္ရႊင္မွဳေတြအတြက္ တစံုတရာကို ျပဳလုပ္ေနတာေတြ၊ ဒီလိုျပဳလုပ္ေနခ်ိန္မွာလဲ ျပဳလုပ္ျပီးခ်ိန္ထက္ပိုျပီး တစံုတရာ ေက်နပ္ေရာင့္ရဲမွဳကို ခံစားေနရတာေတြ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ဒါကို အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳ ရွိေနတယ္လို႕ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရေနျခင္းကိုက ဆုတံဆိပ္လို႕ သတ္မွတ္ထားတဲ့အတြက္ ျပင္ပတြန္းအား၊ ဆြဲအားေတြအေပၚမွာ မွီခိုထားျခင္း မရွိပါဘူး။ ေက်ာင္းသားေတြဟာ ဗဟုသုတေတြကို လိုခ်င္ေနျပီး၊ ဒီလို ရယူႏိုင္ဖို႕အတြက္ ကိုယ္ပိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္မွဳေတြ၊ လွံဳ႕ေဆာ္ခ်က္ေတြ၊ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္မွဳေတြ ရွိေနျပီဆိုရင္ ဒီေက်ာင္းသားေတြမွာ အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳ ရွိေနျပီလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ စူးစမ္းေလ့လာလိုစိတ္ေတြ၊ အမွီအခိုကင္းမွဳေတြ၊ ေပ်ာ္ရႊင္ႏွစ္ျခိဳက္မွဳေတြကို အားေပးျခင္းအားျဖင့္ အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳကို ပ်ိဳးေထာင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။

ျပင္ပလွံဳ႕ေဆာ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳ ဆိုတာကေတာ့ လိုလားခ်က္တစံုတရာ ျဖစ္ပြားလာေစရန္ (သို႕မဟုတ္) မလိုလားတဲ့ တစံုတရာကို ရပ္တန္႕ေစရန္ ျပဳမူေဆာင္ရြက္လိုေသာ လိုအင္ဆႏၵျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုအင္ဆႏၵကို ဆုတံဆိပ္နဲ႕ လွံဳ႕ေဆာ္ေပးလို႕ ရႏိုင္ပါတယ္။ မလိုလားအပ္တဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာေတြကို ေရွာင္ရွားျခင္းနည္းနဲ႕လဲ ဒီလိုအင္ဆႏၵကို လွံဳ႕ေဆာ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ျပင္ပလွံဳ႕ေဆာ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳဟာ အဆံုးသတ္ပန္းတိုင္အတြက္ က်င့္သံုးရမယ့္ စိတ္အားထက္သန္မွဳ အမ်ိဳးအစား တမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအမ်ိဳးအစားႏွစ္မ်ိဳးကို dichotomy အေနနဲ႕ စဥ္းစားျခင္းထက္ သီးျခားအေနနဲ႕ စဥ္းစားသင့္ပါတယ္။ လွဳပ္ရွားေဆာင္ရြက္ခ်က္တခုမွာ ေက်ာင္းသားတေယာက္အေနနဲ႕ ျပင္ပလွံဳ႕ေဆာ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳေရာ၊ အတြင္းစြဲစိတ္အားထက္သန္မွဳပါ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ စႏၵယားတီး တာကို ေလ့လာသင္ယူဖို႕အတြက္ ငယ္ရြယ္တဲ့ ကေလးတေယာက္မွာ အလြန္ေသးငယ္တဲ့ အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳပဲ ရွိပါလိမ့္မယ္။ ဒီအခါမွာ မိဘေတြက ျပင္ပလွံဳ႕ေဆာ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳ ရွိလာေအာင္ လွံဳ႕ေဆာ္ေပးရပါတယ္။

ဒီလိုနဲ႕ တစထက္တစ ကေလးငယ္ေလး ၾကီးျပင္းလာခ်ိန္မွာေတာ့ အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳ တိုးတက္လာျပီး၊ ျပင္ပလွံဳ႕ေဆာ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳက ေလ်ာ့က်သြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုရွဳေထာင့္ေတြဟာ လွဳပ္ရွားေဆာင္ရြက္မွဳေတြ အေပၚမွာ မူတည္ျပီး ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ပံုေဖာ္မွဳ သြင္ျပင္လကၡဏာနဲ႕ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳေတြဟာ လွဳပ္ရွားေဆာင္ရြက္မွဳေတြအေလ်ာက္ ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ရွိပါတယ္။ အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္ စိတ္အား ထက္သန္မွဳအဆင့္ ရုတ္ျခည္းေျပာင္းလဲမွဳေတြဟာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထ ရွိစျမဲပါပဲ။ စိတ္အားထက္သန္ေသာ ေက်ာင္းရဲ႕ ေအာင္ျမင္မွဳအတြက္ ေက်ာင္းသားေတြဟာ အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳနဲ႕ ျပင္ပလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳ ျဖစ္ေစမယ့္ အရင္းအျမစ္ေတြကို ရရွိသလားဆိုတာေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ အလုပ္အေပၚမွာ ေက်နပ္မွဳဟာ ေပ်ာ္ရႊင္မွဳကိုတင္ ေဆာင္က်ဥ္းေပးတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေလ့လာသင္ယူေရးနဲ႕ ေအာင္ျမင္မွဳအတြက္ပါ အေထာက္အကူျပဳ ႏိုင္ပါတယ္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ သင္ယူေလ့လာျခင္းဟာ အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳကို အားေကာင္းေစႏိုင္ပါတယ္။

ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္မွဳ (self-determination)

ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္မွဳဟာ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြနဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္မွဳေတြနဲ႕ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳေတြ လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္မွဳနဲ႕ လိုအပ္ခ်က္သေဘာသဘာ၀ ကေတာ့ လွဳပ္ရွားမွဳတခုကေန အျခားလွဳပ္ရွားမွဳတခုကို အစားထိုးလိုက္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ အျပဳအမူတရပ္ကို ရပ္စဲျခင္း၊ စတင္ျခင္းနဲ႕ ေျပာင္းလဲျခင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ လွဳပ္ရွားမွဳေတြဟာ အလိုအေလ်ာက္ျဖစ္ေနတယ္လို႕ ခံစားလာတဲ့ ဒီဂရီကို ညႊန္ျပေနပါတယ္။ အလိုအေလ်ာက္ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြဟာ လူရဲ႕အတြင္းစိတ္က ေပၚထြက္လာတာျဖစ္ျပီး၊ ျပင္ပဖိအားကေန ေပးထြက္လာတဲ့ ထိန္းခ်ဳပ္ထားေသာ ျပဳျပဳေဆာင္ရြက္ခ်က္နဲ႕ မတူညီပါဘူး။ ေကာင္းမြန္စြာ ညွိႏွိဳင္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္တဲ့ လူတေယာက္ျဖစ္လာဖို႕အတြက္ အင္အားအၾကီးဆံုးအခ်က္ဟာ ကိုယ္တိုင္ စိတ္ပိုင္းျဖတ္ႏိုင္မွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္ႏိုင္မွဳရဲ႕ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြကေတာ့ တိက်ေသာရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ရွိမွဳ၊ ရည္မွန္းခ်က္အတိုင္း အဆင့္မွီဖို႕အတြက္ မိမိကုယ္ကို ဆန္းစစ္မွဳနဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ျပည့္မွီဖို႕အတြက္ ကိုယ္တိုင္တုန္႕ျပန္ေျပာင္းလဲႏိုင္မွဳေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားတေယာက္ဟာ ရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္ကို ေသခ်ာမသိတဲ့အခါ ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္ႏိုင္မွဳ က်ရွံဳးျခင္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ဆရာက ဒါကို ေဖာ္ထုတ္မေပးႏိုင္တဲ့ အခ်ိန္ေတြနဲ႕ ေက်ာင္းနဲ႕ အိမ္အၾကားက အဆင့္အတန္းသတ္မွတ္ခ်က္ေတြ ပဋိပကၡျဖစ္ေနခ်ိန္ေတြမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားတေယာက္ဟာ သူ႕အေျခအေနကို သူကိုယ္တိုင္ဆန္းစစ္မွဳ မလုပ္ႏိုင္ရင္လဲ ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္ႏိုင္မွဳဆိုင္ရာ ျပႆနာေတြ ေပၚထြက္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ- ျပက္ရယ္ျပဳမယ္ရွားခံရခ်ိန္ေတြမွာ ေက်ာင္းသားရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ခံစားမွဳ ေပ်ာက္ဆံုးသြားတတ္ပါတယ္။ နားေထာင္မွဳစြမ္းရည္နဲ႕ အာရံုစိုက္မွဳေလ်ာ့နည္းျခင္း ဆိုင္ရာ အခက္အခံေတြေၾကာင့္လဲ ေက်ာင္းသားရဲ႕ ကိုယ္တိုင္ဆံုးျဖတ္ခ်က္မွာ အေႏွာင့္အယွက္ေတြ ျဖစ္လာေစတတ္ပါတယ္။

ျပင္ပထိန္းကြပ္မွဳမွသည္ ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္ႏိုင္မွဳဆီသို႕ ေရြ႕လ်ားျခင္း

ျပင္ပလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳ အမ်ိဳးအစားေတြကို ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳေတြကို ထိန္းကြပ္တဲ့ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ေပၚမွာ မူတည္ျပီး ခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳဆိုင္ရာ တန္ဖိုးကို အတြင္းစြဲလုပ္လာတဲ့ ဒီဂရီေတြကို ေအာက္မွာေဖာ္ျပထားတဲ့ regulation continuum မွာ အဆင့္ဆင့္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ကနဦးအစမွာ ဆရာေတြေျပာတဲ့အတိုင္း ေက်ာင္းသားေတြက လိုက္နာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ရာမွာ ျပင္ပထိန္းကြပ္မွဳ (external regulation) နဲ႕ စတင္ပါတယ္။ ျပင္ပထိန္းကြပ္မွဳဆိုရာမွာ စည္းမ်ဥ္းေတြကို ခ်ိဳးေဖာက္ရင္ ျပစ္ဒဏ္ေပးမွဳေတြကို ဆရာေတြက အသံုးျပဳျခင္း ပါ၀င္ပါတယ္။ လိုက္နာရန္ တြန္းအားေပးမွဳေတြအျပင္ ေက်ာင္းသားေတြကို ဒီစည္းမ်ဥ္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အတြင္းစြဲျဖစ္သြားေအာင္ တိုက္တြန္းအားေပးမွုေတြလဲ ပါ၀င္ပါတယ္။

ေနာက္အဆင့္ကေတာ့ introjected regulation ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ စည္းမ်ဥ္းေတြကို က်င့္သံုးမွဳ ရွိလာပါျပီ။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ္ပိုင္ခံစားမွဳအေနနဲ႕ေတာ့ မဟုတ္ေသးပါဘူး။ ေက်ာင္းသားေတြက သူတို႕ရဲ႕ လုပ္ငန္းတာ၀န္ကို လုပ္ေဆာင္လာၾကပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ လုပ္သင့္တယ္လို႕ ထင္မွတ္လာျပီး၊ မလုပ္ရင္ အျပစ္ရွိတယ္လို႕ ယူဆလာတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ မျဖစ္မေန လုပ္ေဆာင္ရမယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ေပၚထြက္လာပါတယ္။ စာေမးပြဲအတြက္ စာက်က္တာ၊ အိမ္စာလုပ္တာ၊ မက်န္းမာတဲ့ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းနဲ႕ သက္ၾကီးမိသားစု၀င္ေတြဆီ အလည္အပတ္သြားတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္အဆင့္ကေတာ့ identified regulation ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာေတာ့ လုပ္ေဆာင္မွဳေတြက ေပါင္းစပ္ပါ၀င္လာပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြက အိမ္စာလုပ္ျခင္းရဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးကို တန္ဖိုး ထားလာတဲ့အတြက္ အိမ္စာလုပ္ျခင္း ျဖစ္လာပါတယ္။ မိဘေတြက တြန္းအားေပးမွ အိမ္စာလုပ္တဲ့ ေက်ာင္းသားေတြကေတာ့ introjected regulation အဆင့္မွာပဲ က်န္ရစ္ခဲ့ပါတယ္။ identified regulation အဆင့္မွာ ေက်ာင္းသားေတြဟာ ေလ့က်င့္ခန္း (သို႕မဟုတ္) စည္းမ်ဥ္းေတြရဲ႕ အက်ိဳး ေက်းဇူးေတြကို သိျမင္လာၾကပါတယ္။ instrumental ျဖစ္ေနေသးေပမယ့္ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ရဲ႕ ကနဦးအစလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားဟာ သူ႕ဘာသာသူ တန္ဖိုးထားမွဳေတြ၊ ေၾကာင္းက်ိဳးဆင္ျခင္မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လဲ ဒီလိုျဖစ္လာေစတဲ့ ျပဳမူ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြဟာ instrumental ျဖစ္တဲ့အတြက္ အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳ အဆင့္လို႕ သတ္မွတ္လို႕ မရႏိုင္ေသးပါဘူး။

စာသင္ၾကားျခင္းရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ဟာ ေက်ာင္းသားေတြကို ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္မွဳ အဆင့္ ေရာက္ေအာင္ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ကို ေထာက္ခံအားေပးျခင္း၊ အခက္အခဲမ်ား ေျဖရွင္းႏိုင္ေသာ အခြင့္အလမ္းမ်ား ေပးအပ္ျခင္း၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ရာမွာ ပါ၀င္လာေအာင္ ဖိတ္ေခၚျခင္း စတာေတြနဲ႕ ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။

အဆံုးစြန္ ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ ေက်ာင္းသားေတြကို ဆရာေတြ ခ်မွတ္ေပးတဲ့ တန္ဖိုးေတြ၊ စည္းမ်ဥ္းေတြကို လိုက္နာေဆာင္ရြက္ေစျခင္း မဟုတ္ပဲ ဘယ္လိုတန္ဖိုးေတြ၊ စည္းမ်ဥ္းေတြကို သင္ယူေရးအတြက္ အသံုးျပဳမယ္ဆိုတာကို သူတို႕ဘာသာ ေရြးခ်ယ္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္လာေအာင္ ကူညီေပးေရးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ႏိုင္ေရးအတြက္ အေကာင္းဆံုးျပင္ဆင္ႏိုင္ျခင္းဟာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အလြန္အကၽြံထိန္းခ်ဳပ္မွဳလို႕ မခံစားရဘူးဆိုရင္ ေက်ာင္းသားေတြက ဆရာေတြရဲ႕ တန္ဖိုးထားမွဳေတြနဲ႕ အညီ လိုက္ပါျပီး စိတ္အားထက္သန္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေစာင့္ၾကပ္ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းနဲ႕ အေျခအေန ေပၚ မူတည္ျပီး ခ်ီးမြမ္းျခင္းေတြဟာ အတြင္းလွံဳေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳ ျဖစ္စဥ္ကို ဖ်က္ဆီးပစ္ ႏိုင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဒါေတြဟာ ကိုယ္တိုင္ထိန္းကြပ္ႏိုင္စြမ္းထက္ ျပင္ပထိန္းကြပ္ႏိုင္စြမ္း ကိုသာ အားေပးလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

မိသားစုေရးရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္မွဳေတြမွာ ပါ၀င္ခြင့္ေပးအပ္ျခင္း ခံရျပီး၊ အမွီအခိုကင္းမွဳကို အတိုင္းအတာတခုအထိ ခြင့္ျပဳျခင္းခံရတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြဟာ အျခားေက်ာင္းသားေတြထက္ ေက်ာင္းသင္ခန္းစာေတြကို စိတ္၀င္စားမွဳ ပိုမိုျမင့္မားျပီး ေပ်ာ္ရႊင္မွဳရွိၾကပါတယ္။

အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္စိတ္အားထက္သန္မွဳဟာ အလိုအေလ်ာက္ျဖစ္ေပၚလာတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အင္အားသံုး ေပၚထြက္ေစလို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။ ကေလးသူငယ္ေတြကို လူၾကီးေတြက ဖိအားေပးျပီး ေပၚထြက္လာေစတဲ့ ပံုသြင္းမွဳေတြဟာ ျပင္ပထိန္းခ်ဳပ္မွဳေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ အတြင္းလွံဳ႕ေဆာ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳေတြကို ပ်က္စီးႏိုင္ေစပါတယ္။ ကေလးေတြကို သူတို႕ျဖစ္ခ်င္တဲ့အတိုင္း အားမေပးပဲ၊ မိဘေတြလိုခ်င္တဲ့ ပံုစံအတိုင္း ပံုသြင္းတတ္တဲ့ မိဘေတြဟာ ေက်ာက္တံုးေတြနဲ႕ မာေၾကာတဲ့ေနရာေတြမွာ ပိတ္မိေနတဲ့ လူေတြ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ သူတို႕ရဲ႕ ကေလးေတြဟာ လမ္းညႊန္မွဳေတြ၊ လံုေလာက္တဲ့ ပံ့ပိုးမွဳေတြ မေပးတဲ့အခါ မလုပ္တတ္၊ မကိုင္တတ္သူေတြ ျဖစ္သြားတတ္တဲ့အတြက္ပါ။

ဒီစာအုပ္မွာ ေဖာ္ျပမယ့္ စိတ္အားထက္သန္မွုသ႑ာန္ေတြမွာ ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္မွဳကို ပံုေဖာ္ေပးျခင္းနဲ႕ ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္မွဳ အရည္အခ်င္းတိုးျမင့္လာေစမယ့္ စာသင္ခန္းတြန္းအားမ်ား အတြက္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစမယ့္ အဓိက စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုင္ရာ စိတ္ေနစိတ္ထားေတြကို ေဖာ္ျပသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီပံုစံဟာ စိတ္အားထက္သန္မွုဆိုင္ရာ cognitive theories ေတြ အေပၚမွာ အေျခခံျပီး၊ စာသင္ခန္းထဲမွာ ပညာသင္ယူမွဳဆိုင္ရာ စိတ္အားထက္သန္မွု တိုးျမင့္လာေစေရးအတြက္ အသံုး၀င္တဲ့ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေဖာ္ျပထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။

မူရင္းစာေရးသူ - Alan McLean

မူရင္းစာအုပ္အမည္ - The Motivated School

ထုတ္ေ၀ေသာႏွစ္ - (၂၀၀၃) ခုႏွစ္

ဘာသာျပန္သူ - ခင္မမမ်ိဳး (၂၂၊ ၁၂၊ ၂၀၁၂)ယခင္အပိုင္းကို ေအာက္တြင္ကုတ္ဖတ္ပါ

စိတ္အားထက္သန္ေသာေက်ာင္း 

(အခန္းဆက္ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါး) 

 (အပိုင္း-၁)

အခန္း (၁)

နိဒါန္း

ေျပာင္းလဲရန္ လိုအပ္ေနျပီ

(၁၉၈၀) မတိုင္မီကာလေတြရဲ႕ ေက်ာင္းသားစီမံခန္႕ခြဲမွဳ သေဘာတရားကို ရိုက္ႏွက္ျပစ္ဒဏ္ေပးမွဳ အေတြးအေခၚေတြက ၾကီးစိုးထားခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းကာလေတြမွာ အျခားနည္းလမ္းျဖစ္္တဲ့ စာရြက္စာတမ္းနဲ႕ ျပစ္ဒဏ္ေပးမွဳ (ဥပမာ- ခံ၀န္ကတိထိုးခိုင္းျခင္း၊ မိဘလက္မွတ္ထိုးခိုင္းျခင္း စသည္မ်ား)နဲ႕ အစားထိုးလာခဲ့ေပမယ့္လဲ ျပဳျပင္ေရးျပစ္ဒဏ္ေပးမွဳ အေတြးအေခၚေတြကသာ ပိုမို လႊမ္းမိုးေနခဲ့ပါတယ္။ ရိုက္ႏွက္ျပစ္ဒဏ္ေပးမွဳေတြကို ေက်ာင္းေတြမွာ ကန္႕သတ္လိုက္ခ်ိန္မွာ စာသင္ေက်ာင္းေတြအေနနဲ႕ ေကာင္းမြန္တဲ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြနဲ႕ ထိေရာက္တဲ့ သင္ယူေရးကို ဘယ္လိုတြန္းအားေပး လုပ္ေဆာင္ရမယ္ ဆိုတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ျပန္လွန္စဥ္းစားလာၾကရပါတယ္။

ျပစ္ဒဏ္ေပးမွဳဆိုင္ရာ ခ်ဥ္းကပ္နည္းလမ္း (punitive approach) ကေန ျပဳျပင္ေပးမွဳဆိုင္ရာ ခ်ဥ္းကပ္နည္းလမ္း (corrective approach) ကို ေျပာင္းလဲလာေပမယ့္လဲ ထိန္းခ်ဳပ္မွဳသ႑ာန္ (control model) က လႊမ္းမိုးေနတဲ့အခါ ေက်ာင္းဆရာေတြအေနနဲ႕ ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ အတူတကြ အရာတခုကို လုပ္ေဆာင္တယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတရားထက္ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ အရာတခုကို လုပ္ေပးရတယ္ ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကိုသာ ေတြးေတာမိေနေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုသေဘာတရားေတြကေနတဆင့္ ေက်ာင္းသားလူငယ္ေတြ အေပၚမွာ ေက်ာင္းနဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းက ေပးအပ္သတ္မွတ္ထားတဲ့ အဆင့္အတန္းေတြအၾကား လိုက္ေလ်ာညီေထြ မရွိတာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

ေက်ာင္းေတြအေနနဲ႕ ဒီလိုကြာဟခ်က္ေတြကို ေလွ်ာ့ခ်ျပီး ထိန္းခ်ဳပ္မွဳသ႑ာန္ေပၚမွာ အေျခတည္ေသာ ေက်ာင္းအျဖစ္မွတဆင့္ လူငယ္ေတြရဲ႕ ေလ့လာသင္ယူလိုေသာစိတ္ကို အားေပးအားေျမွာက္ျပဳတဲ့ တက္ၾကြေသာေက်ာင္းမ်ား ျဖစ္လာေအာင္ ျပဳျပင္ေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုအပ္လာပါတယ္။ သင္ယူေလ့လာျခင္း နဲ႕ ၾကီးပြားတိုးတက္ျခင္းဟာ ေျမေတာင္ေျမွာက္ေပးရမယ့္ လူ႕သေဘာ၊ လူ႕သဘ-ေတြျဖစ္ေၾကာင္း စာသင္ေက်ာင္းေတြအေနနဲ႕ သိျမင္ဖို႕ လိုအပ္လာပါတယ္။

ယေန႕ကမၻာရဲ႕ လူငယ္လူရြယ္ေတြဟာ ေျပာင္းလဲတိုးတက္လာတဲ့ ကမၻာၾကီးနဲ႕အညီ ေခတ္မီတဲ့ ဗဟုသုတ အမ်ားအျပားကိုလဲ ရရွိလာၾကပါတယ္။ ဂီတနဲ႕ ဖက္ရွင္ကို စိတ္၀င္စားတဲ့ လူငယ္ေတြ အလြန္မ်ားျပားလာပါတယ္။ ကေလးသူငယ္ပညာေပး ဇာတ္လမ္းရုပ္ရွင္ေတြထက္ ေအာ္ပရာဇာတ္ေတြ၊ စတိတ္ရွိဳးေတြ၊ ေၾကာ္ျငာေတြကို ပိုျပီး ၾကည့္ခ်င္လာၾကပါတယ္။ ယခင္မ်ိဳးဆက္ေတြမွာတုန္းကဆိုရင္ ကေလးေတြဟာ မိဘေတြက ေရြးခ်ယ္၀ယ္ယူေပးတဲ့ အရုပ္ေတြနဲ႕ ကစားခဲ့ၾကရပါတယ္။ ယေန႕ေခတ္မွာေတာ့ ကေလးေတြဟာ သူတို႕လိုခ်င္တဲ့ အရုပ္ေတြကို သူတို႕ကိုယ္ဆိုင္ ေရြးခ်ယ္ ႏိုင္လာၾကပါတယ္။ ဒီလိုတိုးတက္လာတဲ့ အေျခအေနေတြမွာ တိုးတက္ေသာအျမင္ရွိတဲ့ မိဘေတြကလဲ သူတို႕သားသမီးေတြကို ေျပာရဲဆိုရဲ၊ လုပ္ရဲကိုင္ရဲရွိျပီး၊ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့၊ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္ႏိုင္စြမ္းရွိေသာ လူငယ္မ်ားအျဖစ္ ျမင္ခ်င္လာၾက ပါတယ္။

ယေန႕ေခတ္ကာလမွာ ကိုယ့္သားသမီးကို ေအာ္ဟစ္ေျပာဆိုေသာ၊ ပါ၀ါအလြန္အက်ဴးသံုးေနေသာ၊ ရိုက္ႏွက္ဆံုးမေသာ ဆရာဆရာမေတြကို တိုးတက္ေသာအျမင္ရွိတဲ့ ဘယ္မိဘေတြကမွ အလိုမရွိ ေတာ့ပါဘူး။ အိမ္မွာလဲ လူငယ္ေတြကို ကိုယ္ပိုင္ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ႏိုင္စါမ္းရွိလာေအာင္ ေလ့က်င့္ ေပးလာၾကပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနေတြဟာ ေက်ာင္းသားနဲ႕ဆရာအၾကားမွာ ကြာဟမွဳအခ်ိဳ႕ ျဖစ္လာ ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဆရာေတြ ငယ္စဥ္ကာလတုန္းက ၾကီးျပင္းလာတဲ့ မိသားစုေတြဟာ မိဘကပဲ သားသမီးေတြနဲ႕ဆိုင္တဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို ခ်မွတ္ေပးရတဲ့ ေခတ္မွာျဖစ္ျပီး၊ စာသင္ေက်ာင္းေတြမွာ ဆိုရင္လဲ ဆ၇ာေတြက စာသင္ခန္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ေခတ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုကြာဟခ်က္ေတြကို ေက်ာင္းအေနနဲ႕ေရာ၊ ဆရာေတြအေနနဲ႕ပါ ျပန္လည္ညွိယူဖို႕ လိုအပ္ရပါတယ္။

ေျပာရဲဆိုရဲ၊ လုပ္ရဲကိုင္ရဲျခင္းဟာ တဦးခ်င္းစီရဲ႕ လူမွဳဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအစီအစဥ္ (personal social development programme) ရဲ႕ က႑တခုျဖစ္ပါတယ္။ ကေလးသူငယ္နဲ႕ လူငယ္ေတြအေနနဲ႕ လူစိမ္းေတြ၊ ဒါမွမဟုတ္ မေကာင္းမွဳ (ဥပမာ- မူးယစ္ေဆး၀ါးသံုးစြဲမွဳ စတာေတြ) ကို ဆြဲေဆာင္လာတဲ့ သူငယ္ခ်င္းေတြကို "No" ဆိုတဲ့ စကားကို ေျပာရဲလာေအာင္ ေလ့က်င့္ေပးဖို႕ လိုအပ္လာပါတယ္။ ယေန႕ကမၻာရဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ေက်ာင္းေတြမွာ ေက်ာင္းသားေတြကို " လူၾကီးေတြေျပာတဲ့အတိုင္း လိုက္လုပ္တာဟာ အျမဲတမ္း မမွန္ႏိုင္ေၾကာင္းနဲ႕ လူၾကီးေတြဟာလဲ မွားယြင္းတတ္တယ္ " ဆိုတဲ့ သေဘာတရားေတြကို စတင္သင္ၾကားလာၾကရပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေက်ာင္းဆရာေတြအတြက္ေတာ့ လူငယ္ယဥ္ေက်းမွဳ (youth culture) ေျပာင္းလဲလာျခင္းဟာ ၾကီးမားတဲ့ စိန္ေခၚမွဳတရပ္ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီစိန္ေခၚမွဳကို ဘယ္လိုရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းမလဲဆိုတာက ကာလေပၚေက်ာင္းပညာေရးရဲ႕ ထိေရာက္မွဳအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္ျဖစ္လာပါတယ္။

ေက်ာင္းသားနဲ႕ဆရာအၾကားမွာ ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္လွ်ာ (power balance) ရွိေနဆဲ ဆိုေပမယ့္လဲ ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ ဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာေတြ တိုးတက္မွဳကလဲ "ဆရာဆိုတာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ရဖို႕အတြက္ အဓိကအေရးပါသူ" ဆိုတဲ့ အခန္းက႑ကို စိန္ေခၚသလို ျဖစ္လာပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြဟာ ဗဟုသုတရဖို႔အတြက္ ဆရာကိုပဲ မွီခိုေနရတာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ အင္တာနက္ဟာ သင္ၾကားမွဳ (teaching) ဆိုတာကို သင္ယူသူ (learner) က ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနကို ေျပာင္းလဲ လိုက္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြဟာ အသိပညာ၊ အတတ္ပညာေတြကို ထုတ္လုပ္သူေတြနဲ႕ စားသံုးသူေတြ ျဖစ္လာၾကပါတယ္။

အသြင္ကူးေျပာင္းလာေသာ ဆုတံဆိပ္ယဥ္ေက်းမွဳ 
(Reward Culture)

(၂၁)ရာစု လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဟာ လူငယ္ေတြရဲ႕ အခန္းက႑ကို အသိအမွတ္ျပဳမွဳေတြ၊ တာ၀န္ခြဲေ၀ေပးမွဳေတြ တစထက္တစ တိုးျမွင့္လုပ္ေဆာင္လာပါတယ္။ ေက်ာင္းေတြအေနနဲ႕ လူငယ္ေတြကို ေနာင္တေခတ္ရဲ႕ သားေကာင္းေတြအေနနဲ႕ မျမင္ေတာ့ပဲ ယေန႕ေခတ္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ တက္ၾကြေသာသားေကာင္းေတြ အေနနဲ႕ ရွဳျမင္ဖို႕ လိုအပ္လာပါတယ္။ တန္းတူညီမွဳမွဳ သေဘာတရား (equality principle) ဟာ အိုမင္းေဟာင္းႏြမ္းေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ ဦးေဆာင္မွဳ သ႑ာန္ေတြကို စိတ္ေခၚလာပါတယ္။

ဒီလိုယဥ္ေက်းမွဳေခတ္ကာလမွာ အခ်ိဳ႕ဆရာေတြအေနနဲ႕ ပညာေရးဆိုင္ရာေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးရမွဳေတြမွာ ဖိအားေပးတယ္လို႕ ခံစားလာရတာေတြ ရွိႏိုင္ျပီး၊ ယေန႕ေခတ္ ေက်ာင္းသားေတြဟာ ပိုျပီး စိန္ေခၚမွဳျပဳလုပ္တတ္သူေတြ၊ ပညာသင္ယူမွဳအေပၚမွာ စိတ္အားထက္သန္ လာေအာင္ ျပဳလုပ္ဖို႕ ခဲယဥ္းသူေတြလို႕ ျမင္လာတာေတြရွိပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေခတ္ကာလ ေျပာင္းလဲမွဳျဖစ္စဥ္ကို ဆရာေတြအေနနဲ႕ တားဆီးမွဳ လုပ္ႏိုင္မွဳ မဟုတ္ပါဘူး။ ေျပာင္းလဲမွဳႏွဳန္းနဲ႕အညီ ေျခတလွမ္းသာေနေအာင္ ၾကိဳးစားဖို႕ပဲ လိုအပ္လာပါတယ္။ အတိတ္ရဲ႕ အေတြးအေခၚ၊ အတိတ္ရဲ႕ က်င့္ထံုးနဲ႕ပဲ ေနထို္ငတဲ့ ဆရာေတြအေနနဲ႕ကေတာ့ ပဋိပကၡႏွင့္ အျပစ္တင္မွဳႏြံထဲကေန ရုန္းထြက္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ နာရီေတြကို ေနာက္ျပန္လွည့္လို႕ မရႏို္င္ေတာ့မွန္း လက္ခံလိုက္မွသာ ေရွ႕ခရီးအတြက္ ေရြ႕လ်ားမွဳေတြ လုပ္ႏိုင္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

တိုးတက္တဲ့အျမင္ရွိတဲ့ ေက်ာင္းေတြကေတာ့ ယဥ္ေက်းမွဳေျပာင္းလဲလာတာနဲ႕အညီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ေတြ လုပ္ေဆာင္လာၾကပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္မွဳေတြေၾကာင့္ ျပစ္တင္ရွံဳခ်မွဳေတြအေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ ယဥ္ေက်းမွဳေခတ္ ကုန္ဆံုးသြားျပီး၊ ခ်ီးမြမ္းေျပာဆိုမွုေတြအေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ ယဥ္ေက်းမွဳေခတ္ကို ေျပာင္းလဲလာေၾကာင္း ဆရာေတြကလဲ နားလည္လာၾကပါတယ္။ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးယဥ္ေက်းမွဳ (control culture) ကေန ဆုတံဆိပ္ေပးယဥ္ေက်းမွဳ (reward culture) ကို ေျပာင္းလဲလာျခင္းဟာ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆုတံဆိပ္ေပး ယဥ္ေက်းမွဳကို က်င့္သံုးလာတဲ့ ေက်ာင္းသားေတ ြအေနနဲ႕ အက်ိဴးေက်းဇူးေတြကို သိျမင္လာၾကပါတယ္။ ဘယ္လိုပံုစံနဲ႕ ဆုေပးစနစ္နည္းလမ္းေတြကို က်င့္သံုးမလဲဆိုတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ရွာေဖြလာၾကပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ဆုတံဆိပ္ေပး ယဥ္ေက်းမွဳကို culture of indulgence အျဖစ္ ေ၀ဖန္မွဳေတြလဲ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။

ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ ယဥ္ေက်းမွဳဆီသို႕

ေက်ာင္းေတြအေနနဲ႕ လိုက္နာေဆာင္ရြက္ေစျခင္း ယဥ္ေက်းမွဳ (compliance culture) ကေန ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ယဥ္ေက်းမွဳ (culture of autonomy) ကို အသြင္ကူးေျပာင္းရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း ဒီစာအုပ္မွာ ေဖာ္ျပသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူငယ္ေတြကို သူတို႕ရဲ႕ဘ၀အတြက္ သူတို႕ကိုယ္တိုင္ အခ်ိန္ေတြ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံဖို႕နဲ႕ သူတို႕ရဲ႕ေလ့လာသင္ယူမွဳေတြမွာ ကိုယ္တိုင္တည္ေဆာ္သူေတြ ျဖစ္လာဖို႕ တိုးတြန္းအားေပးရန္ လိုအပ္လာပါတယ္။ ဘယ္သူကမွ စည္းကမ္းသတ္မွတ္ေပးစရာမလိုတဲ့ ကိုယ္ပိုင္ စည္းကမ္းခ်မွတ္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မွဳဟာ ယေန႕ကမၻာမွာ အလုပ္ရွင္ေတြက ရွာေဖြေနတဲ့ အခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။

ဘ၀တသက္သာသင္ယူမွဳ (life-long learning) ဟာ ကိုယ္တိုင္ပိုင္းျခားဆံုးးျဖတ္ႏိုင္မွဳေပၚမွာ တည္မွီပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြကို သင္ယူေလ့လာေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အေကာင္းျမင္ သေဘာထားေတြ ရွိလာေအာင္ ေလ့က်င့္ေပးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေက်ာင္းေတြက ပညာေရး ေအာင္လက္မွတ္ေတြကို ပိုျပီး အေလးထားတတ္ၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ပညာသင္ယူေလ့လာမွဳဆိုတာ ပညာေရးေအာင္လက္မွတ္ရရွိမွဳမွာ အဆံုးသတ္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီပညာေရးေအာင္လက္မွတ္ေတြ ရရွိလာေစတဲ့ ပညာေတြကို ဘယ္လိုအသံုးျပဳမလဲဆိုတာက ပိုျပီးအေရးၾကီးတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေက်ာင္းကထြက္သြားတဲ့ လူငယ္ေတြ ၾကံဳေတြ႕ရတတ္တဲ့ ျပႆနာရပ္က အလုပ္အေတြ႕အၾကံဳနဲ႕ သင္ၾကားမွဳအေတြ႕အၾကံဳ နည္းပါးမွဳ မဟုတ္ပါဘူး။ သူတို႕ဆီမွာ မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မွဳ (self-confidence) နဲ႕ ကိုယ္တိုင္စိတ္ပိုင္းျဖတ္ႏိုင္မွဳ (self-determination) အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနျခင္း ကသာ ျပႆနာျဖစ္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕လူငယ္ေတြက်ေတာ့လဲ ပညာေရးနဲ႕ ေလ့က်င့္ သင္ၾကားမွဳေတြကို ဆန္႕က်င္တဲ့ ယဥ္ေက်းမွဳထဲကေန ရုန္းထြက္ႏိုင္စြမ္း မရွိၾကပါဘူး။

စိတ္အားထက္သန္ေသာေက်ာင္း

ဒီစာအုပ္ထဲမွာေရးထားတဲ့ အေျခခံစည္းမ်ဥ္းေတြဟာ စိတ္အားထက္သန္ေသာေက်ာင္းကို ဖန္တီးလိုၾက တဲ့ ေက်ာင္းအုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားအတြက္လဲ အက်ံဳး၀င္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားဗဟိုျပဳသင္ၾကားေရး (student-centred teaching) အတြက္ ဆရာဗဟိုျပဳစီမံခန္႕ခြဲေရး (teacher-centred management) လိုအပ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရး တာ၀န္ရွိသူေတြအေနနဲ႕ ဆရာေတြက ေက်ာင္းသားေတြကို ဆက္ဆံေစရန္ ေမွ်ာ္လင့္ထားတဲ့ ပံုစံအတိုင္း ဆရာေတြကို ဆက္ဆံဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။ ေက်ာင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးရဲ႕ ဦးေဆာင္မွဳပံုစံကလဲ ဆ၇ာေတြရဲ႕ လုပ္ေဆာင္မွဳကို အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳ ရွိပါတယ္။

ေက်ာင္းသားေတြကို ေလ့လာသင္ယူမွဳမွာ စိတ္အားထက္သန္လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရမယ့္ ဆရာဆီမွာ သင္ၾကားေရးနဲ႕ေလ့လာသင္ယူမွဳဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္စိတ္အားထက္သန္မွဳ (self-motivation) ရွိဖို႕ အလြန္ အေရးအၾကီးပါတယ္။ ေက်ာင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအေနနဲ႕ ေက်ာင္းမွာ အသံုးျပဳတဲ့ စိတ္အားထက္သန္ေရး ဆိုင္ရာ လွံဳ႕ေဆာ္မွဳနည္းလမ္းမ်ားကို မ်က္ေခ်မျပတ္အကဲျဖတ္ေနဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားရဲ႕ အေတြ႕အၾကံဳနဲ႕ အံ၀င္ခြင္က်ျဖစ္ေရး၊ ေလ့လာသင္ယူမွဳအေပၚမွာ စိတ္အားထက္သန္ လာေအာင္ မိမိကုိယ္ကို လွံဳ႕ေဆာ္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ ေက်ာင္းသားစါမ္းရည္တိုးတက္လာမွဳ စတာေတြကို သံုးသပ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

စာအုပ္ေရးသားရျခင္း ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား

ဒီစာအုပ္ဟာ စိတ္အားထက္သန္မွဳအေၾကာင္းကို နားလည္လိုသူမ်ားနဲ႕ လူငယ္မ်ားကို ေလ့လာသင္ယူမွဳ အေပၚ စိတ္အားထက္သန္မွဳ ရွိလာေစရန္ လွံဳေဆာ္လိုသူမ်ားအတြက္ အေထာက္အကူ ျပဳေပးႏိုင္ ပါတယ္။ ပညာသင္ယူေရးအေပၚ စိတ္အားထက္သန္မွဳဆိုင္ရာ သုေတသန ေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားနဲ႕ အေတြ႕အၾကံဳမွတဆင့္ ရရွိလာေသာ အေတြးအေခၚမ်ားကို ေပါင္းစပ္ျပီး ေရးသားေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဆရာေတြအေနနဲ႕ သူတို႕ကိုယ္တိုင္နဲ႕ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳကို အကဲျဖတ္ႏိုင္ေစမယ့္ သေဘာတရားေရးရာ သီအိုရီေတြကိုလဲ ပံုနဲ႕တကြ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒီသီအိုရီေတြကတဆင့္ ေက်ာင္းသားေတြကို စိတ္အားထက္သန္ေရး လွံဳ႕ေဆာ္ႏိုင္တဲ့ အေျခခံ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကိုလဲ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒီစည္းမ်ဥ္းေတြကို လက္ေတြ႕က်င့္သံုးမွဳသာမက တတ္ကၽြမ္းမွဳ ဆိုင္ရာ လိုအပ္ခ်က္အေနနဲ႕ပါ အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။

ဒီစာအုပ္မွာ ေက်ာင္းသားေတါရဲ႕ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြနဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ေဖာ္ျပထားျပီး အဆံုးစြန္ေလ့လာသင္ယူမွဳျဖစ္လာေအာင္ ေဖာ္ထုတ္ေဆာင္ရြက္ျခင္းဆိုင္ရာ အၾကံဥာဏ္ျပဳ ေဖာ္ျပခ်က္ မ်ားလဲ ပါ၀င္ပါတယ္။ ေလ့လာသင္ယူမွဳ၀န္းက်င္ (learning environment) ကို ေဖာ္ေဆာင္ေနဆဲ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ား အေနနဲ႕ သူတို႕လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကတဆင့္ ေက်ာင္းသားမ်ားရဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳအေပၚ သက္ေရာက္မွဳေတြကို ျပန္လည္သံုးသပ္ႏိုင္ေရးအတြက္လဲ အေထာက္အကူ ျပဳထားပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ျပဳမူေဆာင္ရြက္မွဳနဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ကို သိျခင္းအားျဖင့္ အေကာင္းျမင္ သေဘာထားကဲ့သို႕ေသာ ေယဘုယ် အေတြးအေခၚေတြကိုလဲ ပိုမိုနားလည္ႏိုင္ပါတယ္။ ေက်ာင္းေတြမွာ ဘယ္အရာေတြကအလုပ္ျဖစ္ျပီး၊ ဘယ္လိုက်င့္သံုးမွုေတြက အလုပ္မျဖစ္ဘူးဆိုတာကိုလဲ ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ ပါတယ္။

ဒီစာအုပ္မွာ စာဖတ္သူမ်ားရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြကိုလဲ ျပန္လည္သံုးသပ္မွဳရွိေစျပီး၊ လူငယ္ေတြကို စိတ္အားထက္သန္မွဳရွိလာေအာင္ မလွံဳ႕ေဆာ္ခင္မွာ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ စိတ္အားထက္သန္မွဳ ရွိေစဖို႕ကိုလဲ သိျမင္လာေစႏိုင္ပါတယ္။ ဆရာေတြအေနနဲ႕ မိမိကိုယ္ကို ဘယ္လိုစိတ္အားထက္သန္မွဳ ျဖစ္ေစလဲ ဆိုတာနဲ႕ သူတပါးကို ကိုယ္က မည္သို႕မည္ပံု စိတ္အားထက္သန္လာေအာင္ လွံဳ႕ေဆာ္သလဲ ဆိုတာကို သိျမင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

ဆရာေတြဟာ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ပညာသင္ယူေလ့လာမွဳအေပၚ စိတ္အားထက္သန္လာေအာင္ လွံဳ႕ေဆာ္ႏိုင္သူ ျဖစ္ရံုသာမက စိတ္အားထက္သန္မွဳ ယုတ္ေလ်ာ့သြားေအာင္ မသိဘာသာ လုပ္မိသူေတြလဲ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာေတြအေနနဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳ မည္သုိ႕မည္ပံု အလုပ္လုပ္သလဲဆိုတာ နားလည္ျပီး၊ ဘယ္အရာေတြက စိတ္အားထက္သန္ေစမွဳအေပၚမွာ သက္ေရာက္ႏိုင္ေၾကာင္းကို သိရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါတင္မကပဲ ဆရာမ်ားနဲ႕ ပညာေပးသူမ်ားရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္စိတ္အားထက္သန္မွဳ စိတ္ေနစိတ္ထားေတြဟာ ေက်ာင္းသားေတြကို ကူးစက္သြားေစႏိုင္ ေၾကာင္းကိုလဲ သိရွိနားလည္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေက်ာင္းသားေတြ စာလံုးေပါင္းသတ္ပံု မကၽြမ္းက်င္တာကို ေက်ာင္းက သင္ၾကားေပးႏိုင္ပါတယ္။ ပညာသင္ယူမွဳအေပၚမွာ စိတ္အပားထက္သန္လာေအာင္ကိုေတာ့ ေက်ာင္းက သင္ၾကားေပးလို႕ မရႏိုင္ပါဘူး။ ပညာသင္ယူမွဳအေပၚမွာ ကိုယ္တိုင္စိတ္အားထက္သန္မွဳ ရွိလာေအာင္ကိုသာ ေက်ာင္းက လွံဳ႕ေဆာ္ေပးႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္အားထက္သန္မွဳျဖစ္စဥ္ (motivational processes) ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ေပးမွသာ ေက်ာင္းသားေတြဟာ သူတို႕ရဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳအတြက္ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းမွဳ ရွိလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဆရာေတြအေနနဲ႕ ေက်ာင္းသားေတြဆီမွာ စိတ္အားထက္သန္မွဳ သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္ ဆိုတာကိုလဲ လက္ခံရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းကေန ပညာသင္ယူေရးမွာ စိတ္မပါဘူးဆိုျပီး ထုတ္ပယ္လိုက္တဲ့ ေက်ာင္းသားေတြဟာ အားကစားမွာ ထူးခၽြန္မယ့္သူေတြနဲ႕ ဂီတပညာရွင္ျဖစ္လာမယ့္ သူေတြ မပါလာဘူးလို႕ ဘယ္သူမွ တပ္အပ္ေသခ်ာမေျပာႏိုင္ပါဘူး။ အခ်ိဳ႕ေက်ာင္းသားေတြဆီမွာ စိတ္အားထက္သန္မွဳ မရွိဘူးလို႕ ယူဆထားခ်က္ေတြက မွားပါတယ္။ သူတို႕နည္း၊ သူတို႕ဟန္နဲ႕ စိတ္အားထက္သန္မွဳေတြကေတာ့ ရွိမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကိုေဖာ္ထုတ္ျပီး ပညာသင္ယူေရးအေပၚမွာ စိတ္အားထက္သန္လာေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္မလဲဆိုတာကို ၾကိဳးစားလမ္းျပေပးဖို႕ကသာ ဆရာေတြရဲ႕ တာ၀န္ျဖစ္ပါတယ္။

မူရင္းစာေရးသူ - Alan McLean

မူရင္းစာအုပ္အမည္ - The Motivated School

ထုတ္ေ၀ေသာႏွစ္ - (၂၀၀၃) ခုႏွစ္

ဘာသာျပန္သူ - ခင္မမမ်ိဳး (၁၇၊ ၁၁၊ ၂၀၁၂)

ျပိဳင္တူတြန္းလွ်င္ ေရႊ ့ႏိုင္သည္ ။