အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းမွ လွ်ိဳ႕၀ွက္စစ္ပြဲ

အပိုင္း (၁)

သမိုင္းေနာက္ခံ နိဒါန္း

ယူေကႏိုင္ငံမွာ အဂၤလန္ (England)၊ စေကာ့တလန္ (Scotland)၊ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္း (Northern Ireland) နဲ႕ ေ၀လနယ္လို႕ လူသိမ်ားတဲ့ (Wales) ဆိုျပီး နယ္ေျမေဒသ ေလးခုရွိပါတယ္။ ဒီေဒသ ေလးခုအနက္ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းမွာ (၁၉၆၉) ခုႏွစ္ကေန (၁၉၉၇) ခုႏွစ္အထိ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡေတြဟာ ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡ ေဟာင္းမ်ား (Centuries-old Conflicts) ေတြကေန ျမစ္ဖ်ားခံလာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၁၇)ရာစုမွာ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးေတြက အိုင္ယာလန္ကို ကိုလိုနီလက္ေအာက္ခံ နယ္ေျမအျဖစ္ သြတ္သြင္း ခဲ့ပါတယ္။ ေျမာက္ပိုင္းေဒသမွာ ရွိတဲ့ နယ္ေျမအမ်ားအျပားမွာ ပရိုတက္စတင့္ဘာသာကို ကုိးကြယ္တဲ့ စေကာ့တစ္ခ်္လူမ်ိဳးေတြနဲ႕ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးေတြက အေျခခ်ေနထိုင္လာၾကပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ဆယ့္ရွစ္ရာစု ကာလေရာက္ေတာ့ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းနဲ႕ ေတာင္ပိုင္းေဒသေတြအၾကားမွာ စီးပြားေရးအရ ကြဲျပား ျခားနားမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ ေျမာက္ပိုင္းမွာ စက္ရံု၊ အလုပ္ရံုေတြ ေပၚေပါက္လာျပီး လူေနမွဳ အဆင့္ အတန္းေတြလဲ ျမင့္မားလာေပမယ့္ ေတာင္ပိုင္းမွာက်ေတာ့ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မွဳ အခြင့္အေရးေတြကို ပရိုတက္စတင့္ဘာသာ၀င္ေတြ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတာေၾကာင့္ ကက္သလစ္ဘာသာ၀င္ေတြရဲ႕ လူေနမွဳဘ၀ အဆင့္အတန္းေတြ တစထက္တစ နိမ့္ပါးလာခဲ့ပါတယ္။

လူေနမွဳအဆင့္အတန္းေတြ ကြဲျပားမွဳ ရွိေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရးအရ ကြဲျပားျခားနားမွဳကေတာ့ ႏွစ္ဆယ္ရာစု ကာလမွာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး (Home Rule) နဲ႕အတူ ေပၚထြက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အိုင္ယာလန္ မွာ ေနထိုင္တဲ့ ကက္သလစ္ဘာသာ၀င္ေတြက လံုး၀လြတ္လပ္ေရး ရရွိႏိုင္ေရးကို ဆႏၵရွိ ခဲ့ၾကေပမယ့္ လူနည္းစု ပရိုတက္စတင့္ ဘာသာ၀င္ေတြကေတာ့ လူမ်ားစု ကက္သလစ္ ဘာသာ၀င္ေတြ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ႏိုင္ငံမွာ ေနရမွာကို စိုးရိမ္ေၾကာက္ရြံ႕ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလို ႏိုင္ငံေရးအရ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြကို ေျဖရွင္းေပးတဲ့အေနနဲ႕ ျဗိတိန္အစိုးရက (၁၉၂၀) ခုႏွစ္မွာ Government of Ireland Act ကို ျပဌာန္းခဲ့ပါတယ္။

ဒီအက္ဥပေဒအရ အိုင္ယာလန္ကို ႏွစ္ပိုင္းခြဲျခား ထားတာေၾကာင့္ ေတာင္ပိုင္းေဒသက ကက္သလစ္ ေတြက ကန္႕ကြက္ခဲ့ၾကေပမယ့္ ေျမာက္ပိုင္းမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ပရိုတက္စတင့္ေတြက ၾကိဳဆိုလက္ခံ ခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၂၁) ခုႏွစ္မွာေတာ့ ေတာင္ပိုင္းက (၂၃) နယ္နဲ႕ ေျမာက္ပိုင္းက (၃) နယ္ကို Irish Free State အျဖစ္ သတ္မွတ္ျပီး၊ ေျမာက္ပိုင္းက (၆) နယ္ကိုေတာ့ ျဗိတိသွ်လက္ေအာက္ခံ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္း (Northern Ireland) အျဖစ္ သတ္မွတ္တဲ့ သေဘာတူညီခ်က္စာခ်ဳပ္ကို ျဗိတိသွ်ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားနဲ႕ အိုင္းရစ္ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ အၾကား သေဘာတူခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၄၉) ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ Irish Free State က The Republic of Ireland အေနနဲ႕ လြတ္လပ္ေသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ပရိုတက္စတင့္ဘာသာ၀င္ေတြက လူဦးေရရဲ႕ ေျခာက္ဆယ္ရာခိုင္ႏွဳန္း ေက်ာ္ရွိျပီး၊ လူမ်ားစုျဖစ္တဲ့အတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားကို ခ်ဳပ္ကိုင္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းလာခဲ့ၾကပါတယ္။ ယူေကႏိုင္ငံတြင္းက နယ္ေျမေဒသတခုအေနနဲ႕ ျဗိတိသွ်စစ္တပ္ရဲ႕ ပံ့ပိုးကူညီမွဳကို ရရွိႏိုင္ေပမယ့္ ကိုယ္ပိုင္စစ္၀န္ထမ္းတပ္ေတြကိုပါ လွ်ိဳ႕၀ွက္ဖြဲ႕စည္းလာၾကပါတယ္။ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြ မွာလဲ ကက္သလစ္ဘာသာ၀င္ေတြကို ခြဲျခားမွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ လန္ဒန္မွာအေျခစိုက္တဲ့ ျဗိတိသွ်ပါလီမန္နဲ႕ အစိုးရအဆက္ဆက္ကေတာ့ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ အေၾကာင္း အရာေတြဟာ အာဏာခြဲေ၀ေပးထားတဲ့ နယ္ေျမေဒသတခုရဲ႕ အတြင္းေရးလို႕ သေဘာထားျပီး ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မွဳေတြ မျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါဘူး။

ဒီလိုနဲ႕ (၁၉၆၇) ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ ကက္သလစ္ဘာသာ၀င္ ပညာတတ္လူလတ္တန္းစားေတြရဲ႕ အင္အားၾကီးထြားလာျပီး ခြဲျခားဆက္ဆံမွဳေတြကို ဆန္႕က်င္တဲ့ အၾကမ္းမဖက္ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳေတြ စတင္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ျပဳလုပ္တဲ့ ဆႏၵျပပြဲေတြကို ပရိုတက္စတင့္ဘာသာ၀င္ အာဏာပိုင္ ေတြက လက္နက္ကိုင္အင္အားသံုးျပီး တုန္႕ျပန္ေျဖရွင္းခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၆၉) ခုႏွစ္မွာ Belfast နဲ႕ Londonderry ျမိဳ႕ေတြမွာရွိတဲ့ ကက္သလစ္ဘာသာ၀င္မ်ား ေနထိုင္ရာေဒသေတြမွာ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ လက္နက္ကိုင္အင္အားသံုးတိုက္ခိုက္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။

ဒီျဖစ္ရပ္ေတြကို တီဗြီသတင္းမွာ ေဖာ္ျပလာၾကတာေၾကာင့္ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕အင္အားသံုးမွဳေတြကို လူအမ်ား သိျမင္လာၾကျပီး၊ အဓိကရုဏ္းေတြ ျဖစ္ပြားလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ (၁၉၆၉) ခုႏွစ္မွာ ျဗိတိသွ်စစ္တပ္က အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းအေရးကို ၀င္ေရာက္ေျဖရွင္းလာရပါတယ္။ ပါလီမန္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး၊ ပါ၀ါရွယ္ယာ အစိုးရသစ္ထြက္ေပၚလာဖို႕ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾကေပမယ့္ အိုင္းရစ္အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ (Irish Nationalism) ကို လက္ခံယံုၾကည္ၾကသူမ်ားနဲ႕ Protestant loyalists ေတြအၾကားမွာ ပဋိပကၡေတြ ျပင္းထန္လာခဲ့ပါတယ္။

ပထမအုပ္စုကို အိုင္အာေအအဖြဲ႕လို႕ လူသိမ်ားတဲ့ Provisional Irish Republic Army က ကိုယ္စားျပဳျပီး၊ ဒုတိယအုပ္စုကိုေတာ့ Ulster Defence Force (UDF) က ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ႏွစ္ေပါင္း (၂၈) ႏွစ္ၾကာတဲ့အထိ ဒီအုပ္စုေတြအၾကားမွာ အခ်င္းခ်င္းတိုက္ခိုက္မွဳေတြ တင္မကပဲ ျဗိတိသွ်စစ္တပ္နဲ႕ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္း ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြကိုပါ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အိုင္အာေအအဖြဲ႕၀င္ေတြဟာ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္း မဟုတ္တဲ့ အျခားေဒသေတြမွာပါ ဗံုးခြဲတိုက္ခိုက္ မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။

(၁၉၉၅-၉၆) ကာလေတြမွာေတာ့ ကြန္ဆားေဗးတစ္အစိုးရက အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းမွာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးျပႆနာေတြကို ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးျခင္းနည္းလမ္းနဲ႕ ေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႕ အားစိုက္ၾကိဳးပမ္းလာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြမွာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲတဲ့ ကြန္ဖရင့္ကို တက္ေရာက္ဖို႕အတြက္ အိုင္အာေအ အေနနဲ႕ ကနဦး လက္နက္ခ်ရမယ္လို႕ ေတာင္းဆိုခ်က္ ပါ၀င္တဲ့အတြက္ political deadlock ျဖစ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ေလဘာအစိုးရ တက္လာျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ေရွ႕ပိုင္းမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ political deadlocks ေတြကို ေျဖရွင္းဖို႕အတြက္ ပဋိပကၡမွာ ပါ၀င္ေနတဲ့ ဘက္ႏွစ္ဘက္ သာမက ေနာက္ကြယ္ကေန ကူညီအားေပးေနသူမ်ားကိုပါ ထည့္သြင္းေဆြးေႏြးဖို႕ ၾကိဳးပမ္းလာခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အိုင္အာေအရဲ႕ အိုင္းရစ္အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒကို ႏိုင္ငံေရးအရ ေထာက္ခံအားေပးခဲ့တဲ့ အိုင္ယာလန္အစိုးရနဲ႕ပါ ညွိႏွိဳင္းမွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ အေျခခ် ေနထိုင္တဲ့ အိုင္းရစ္-အေမရိကန္ေတြဟာ အိုင္အာေအရဲ႕ အဓိက ဘ႑ာေရးေထာက္ပံ့ေနသူမ်ား ျဖစ္တဲ့ အတြက္ အေမရိကန္အစိုးရနဲ႕ ညွိႏွိဳင္းျပီး လိုအပ္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကိုပါ ေဆာင္ရြက္ ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလို အားစိုက္ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြေၾကာင့္ (၁၉၉၈) ခုႏွစ္၊ ေအျပီလမွာ Good Friday Agreement ေပၚထြက္လာျပီး ျငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ (Peace Process) အဆင့္ဆင့္ကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ ခဲ့ၾကပါတယ္။

ပင္လယ္ေတြမွာ အနားသတ္ကမ္းစပ္ရွိသလိုပဲ ပဋိပကၡေတြတိုင္းမွာလဲ အဆံုးသတ္အေျဖဆိုတာ ရွိစျမဲပါ။ အဆံုးသတ္မွဳဟာ အႏိုင္ (သို႕မဟုတ္) အရွံဳး (သို႕မဟုတ္) ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳမွ ေပၚထြက္ လာေသာ ရလဒ္တခုခုေတာ့ ျဖစ္လာမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္း ပဋိပကၡေတြမွာေတာ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္ ေပၚထြက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလို အဆံုးသတ္အေျဖတခု မထြက္ေပၚ လာခ်ိန္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡေတြမွာေတာ့ ျပင္းထန္မွဳေတြ၊ တင္းမာမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။

အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းက ပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းဖို႕ ျဗိတိသွ်စစ္တပ္က တာ၀န္ယူရခ်ိန္မွာ ျဗိတိသွ်တို႕ ဆီမွာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ဘာသာေရးကြဲျပားမွဳပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႕အတြက္ သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြ၊ မဟာဗ်ဴဟာအခင္းအက်င္းေတြ အဆင္သင့္ မရွိေနခဲ့ပါဘူး။ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းမွာ ဥပေဒစိုးမိုးေရးအတြက္ တာ၀န္ယူထားတဲ့ Royal Ulster Constabulary (RUC) ရဲတပ္ဖြဲ႕ဟာ ကက္သလစ္ဘာသာ၀င္ေတြအေပၚ ပရိုတက္စတင့္ဘာသာ၀င္ေတြက တိုက္ခိုက္မွဳေတြကို လ်စ္လ်ဴရွဳ ထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ကက္သလစ္ဘာသာ၀င္ေတြကလဲ ပရိုတက္စတင့္ဘာသာ၀င္ေတြက ထိန္းခ်ဳပ္ ထားတဲ့ RUC နဲ႕ B-specials ေခၚ အရံရဲတပ္ဖြဲ႕ ကို ယံုၾကည္မွဳ မရွိၾကပါဘူး။ ပရိုတက္စတင့္ အာဏာပိုင္ေတြက ၾကိဳးကိုင္ထားတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ရဲအဖြဲ႕ကိုယ္တိုင္က ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳေတြကို အားေပးကူညီမွဳေတြ လုပ္ေနျပန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျဗိတိသွ်စစ္တပ္ဟာ RUC နဲ႕ B-specials တပ္ဖြဲ႕ေတြကို လက္နက္ျဖဳတ္သိမ္းမွဳေတြ သြားေရာက္ျပဳလုပ္ျပီး၊ ဥပေဒစိုးမိုးေရးကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခဲ့ရတာေၾကာင့္ de facto police တာ၀န္ေတြကို ထမ္းေဆာင္ရပါေတာ့တယ္။

ဒီလိုျဗိတိသွ်စစ္တပ္က ျငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္းသိမ္းမွဳတာ၀န္ေတြ ထမ္းေဆာင္ေနခ်ိန္မွာ ပရိုတက္စတင့္ ဘာသာ၀င္ေတြက Ulster Defence Association (UDA) နဲ႕ Ulster Volunteer Force (UVF) စတာေတြကို ဖြဲ႕စည္းျပီး ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ တဘက္မွာကလဲ Republican အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္တဲ့ အိုင္အာေအကလဲ ပရိုတက္စတင့္ဘာသာ၀င္ေတြကို သာမက ျဗိတိသွ် စစ္တပ္ကိုပါ ဆန္႕က်င္လာၾကပါတယ္။ (၁၉၆၉) ခုႏွစ္၊ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳေတြမွာ ကက္သလစ္ ဘာသာ၀င္ေတြရဲ႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို လံုေလာက္ေသာ ေစာင့္ေရွာက္ကာကြယ္မွဳေတြ မေပးႏိုင္တဲ့ အတြက္ အိုင္အာေအအဖြဲ႕တြင္းမွာ officials ေတြနဲ႕ provisionals ေတြဆိုျပီး ကြဲသြားခဲ့ပါတယ္။ ျဗိတိသွ်အခြင့္အာဏာကို တိုးျမင့္ေစျပီး၊ အိုင္ယာလန္နယ္ေျမႏွစ္ခု ျပန္လည္ ေပါင္းစည္းေရးကို အားေလ်ာ့ေစတဲ့ ျဗိတိသွ်စစ္တပ္မ်ား ရွိေနမွဳကို အိုင္အာေအ ႏွစ္ဖြဲ႕စလံုးက ဆန္႕က်င္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ provisional IRA ေတြကေတာ့ လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕၀င္ေတြကို ဆန္႕က်င္တိုက္ခိုက္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ ၾကပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္းမွာ ဥပေဒစိုးမိုးေရးကို တာ၀န္ယူထားရတဲ့ ျဗိတိသွ်စစ္တပ္နဲ႕ ကက္သလစ္ဘာသာ၀င္ေတြ အၾကား အျပန္အလွန္ယံုၾကည္မွဳနဲ႕ နားလည္မွဳ ကြဲျပားတာေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ (၁၉၇၀) ခုႏွစ္၊ ေအျပီလမွာ ပရိုတက္စတင့္အဖြဲ႕အစည္းတခုျဖစ္တဲ့ orange order အဖြဲ႕က ကက္သလစ္ ဘာသာ၀င္ ေတြ ေနထိုင္တဲ့ နယ္ေျမေတြကိုျဖတ္ျပီး လမ္းေလွ်ာက္ခ်ီတက္ပြဲျပဳလုပ္ဖို႕ စီမံခဲ့ပါတယ္။ ဒီစီမံခ်က္ကို ျဗိတိသွ်စစ္တပ္က ခြင့္ျပဳေပးခဲ့ပါတယ္။ ကက္သလစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက ျဗိတိသွ်စစ္တပ္ အေနနဲ႕ လံုျခံဳေရးတာ၀န္ယူေပးဖို႕ ေတာင္းဆိုခ်က္ကိုလဲ ျငင္းဆန္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ လမ္းေလွ်ာက္ခ်ီတက္ပြဲ လုပ္ရာကေန အဓိကရုဏ္းေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီလို အဓိကရုဏ္းေတြကို ျဗိတိသွ်စစ္တပ္က အင္အားသံုးျပီး ေျဖရွင္းခဲ့ပါတယ္။ အဓိကရုဏ္းေတြအျပီးမွာ ေနာက္ေနာင္ အဓိကရုဏ္းေတြ ျဖစ္ပြားလာ ခဲ့ရင္ ပစ္ခတ္ႏွိမ္နင္းမယ္လို႕ Lisburn အေျခစိုက္ စစ္ဌာနခ်ဳပ္က ေၾကျငာခဲ့ပါတယ္။

(၁၉၇၂) ခုႏွစ္၊ ဇန္န၀ါရီလ (၃၀) ရက္ေန႕မွာ Londonderry မွာ စစ္တပ္ရဲ႕ ပစ္ခတ္ႏွိမ္နင္းမွဳေၾကာင့္ လက္နက္မဲ့ျပည္သူ (၁၃) ဦး ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ ဒီေသြးစြန္းေသာ တနဂၤေႏြေန႕ အျပီးမွာ အိုင္ယာလန္ ေျမာက္ပိုင္း ေဒသတခုလံုး ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားကိုပါ ထိခိုက္လာတဲ့အတြက္ မတ္လမွာ ျဗိတိန္အစိုးရက အိုင္ယာလန္ပါလီမန္ကို ဖ်က္သိမ္းျပီး၊ လန္ဒန္ကေန တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္မွဳ ျပဳလုပ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳေတြက မရပ္တန္႕သြား ခဲ့ပါဘူး။

Republicans ေတြက ကြဲျပားေနတဲ့ အိုင္ယာလန္နယ္ေျမႏွစ္ခု ျပန္လည္ေပါင္းစည္းႏိုင္ေရးအတြက္ ျဗိတိန္အစိုးရကို ဖိအားေပးရမယ္လို႕ ယူဆၾကပါတယ္။ ဒီဖိအားေတြဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္တယ္လို႕လဲ ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။ ျဗိတိန္အစိုးရကလဲ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းမွာ ဥပေဒစိုးမိုးေရး ရွိလာဖို႕က အဓိကျဖစ္တယ္လို႕ ယူဆပါတယ္။ ဒီယူဆခ်က္ႏွစ္ရပ္ဟာ ပဋိပကၡ ေျဖရွင္းေရးကို ဦးတည္ေစႏိုင္ျခင္း မရွိပဲ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳဆီကိုသာ ဦးတည္သြားေစခဲ့ပါေတာ့တယ္။ အေျခအေနေတြအရ ျဗိတိသွ်စစ္တပ္က မူလရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ ျငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္းသိမ္းမွဳကေန ပုန္ကန္မွဳႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မွဳ ႏွိမ္နင္းေရး ရည္ရြယ္ခ်က္ကို ကူးေျပာင္းသြားပါတယ္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ၀င္ေရာက္ထိန္းသိမ္းရာက ထိန္းသိမ္းသူကိုယ္တိုင္ ပဋိပကၡထဲ ေရာက္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလို ပဋိပကၡထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ actor တခုျဖစ္လာတာေၾကာင့္ ေထာက္လွမ္းေရးရဲ႕ အခန္းက႑က အေရးၾကီးလာပါတယ္။ ပဋိပကၡေတြမွာ လူအမ်ားက စင္ေပၚမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကိုပဲ လိုက္လံၾကည့္ရွဳျပီး စိတ္၀င္တစား အကဲျဖတ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အထင္နဲ႕ အျမင္ကို ေပါင္းစပ္ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ အထင္၊ အျမင္ထက္ ပိုျပီး အေရးၾကီးတာက အသိပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စင္ေနာက္မွာ ဘာေတြ လုပ္ေဆာင္ေနတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို မသိပဲ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရးမွာ လက္ဦးမွဳနဲ႕ အေျခအေနဖန္တီးခြင့္ကို ဘယ္ေတာ့မွ ရမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒီအသိကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ တဲ့ pivotal aspect ကေတာ့ ေထာက္လွမ္းေရး သတင္းအခ်က္အလက္ေတြနဲ႕ ေထာက္လွမ္းေရး ေအာ္ပေရးရွင္းေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္း ပဋိပကၡေတြမွာလဲ ျဗိတိသွ်ေထာက္လွမ္းေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြက တာ၀န္ယူ ေဆာင္ရြက္မွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ဒုတိယကမၻာစစ္ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာ intelligence community အတြက္ အခက္ခဲဆံုးနဲ႕ စိန္ေခၚမွဳ အမ်ားဆံုးလို႕ ေလ့လာသံုးသပ္သူေတြ သတ္မွတ္ ေျပာဆိုၾကတဲ့ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္း လွ်ိဳ႕၀ွက္စစ္ပြဲေတြ ေပၚထြက္လာပါေတာ့တယ္။ ဒီလွ်ိဳ႕၀ွက္ စစ္ပြဲေတြမွာ အားသာခ်က္ေတြ၊ အားနည္းခ်က္ေတြ၊ ခုတ္ရာတျခား၊ ရွရာတျခား နည္းပရိယာယ္ မွားေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ အတိတ္သမိုင္းဆိုတာ ေနာင္လာေနာက္သားေတြ သင္ခန္းစာ ယူဖို႕အတြက္ letter of instruction ျဖစ္တာေၾကာင့္ အိုင္ယာလန္ေျမာက္ပိုင္းမွာ ျဗိတိသွ် ေထာက္လွမ္းေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ လွ်ိဳ႕၀ွက္စစ္ပြဲအေၾကာင္းကို ေရးသား တင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၉၊ ၉၊ ၂၀၁၁)

ရည္ညႊန္းကိုးကား။

Coogan, T. P. (1995) The Troubles: Ireland's Ordeal, 1966-1995, London: Hutchinson

Hamill, D. (1985) Pig in the Middle: The Army in Northern Ireland, 1969-1984, London: Metheun

Lomas, B. (2000) 'The Good Friday Agreement', Talking Politics, 14 (1), pp. 28-31

Tonge, J. (2002) Northern Ireland: Conflict and Change, London: Pearson, 2^nd edition

[အပိုင္း (၂) - ေထာက္လွမ္းေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား က႑ကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္]