ေတာင္အာဖရိက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္

ပိုျပီးဆိုးရြားေစတဲ့ အခ်က္က ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ပညာရွင္ေတြနဲ႕ စာနယ္ဇင္းသမားေတြကလဲ ေသြးတိုးစမ္းမွဳကို လုပ္ၾကည့္ေနရဆဲ ကာလျဖစ္တဲ့အတြက္ ဘာကိုမွ ေသခ်ာေပါက္အာမခံျပီး ေျပာဆိုႏိုင္ျခင္း မရွိေသးတဲ့အခါ အေျခအေနကို အားမလို၊ အားမရျဖစ္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာ တတ္ပါတယ္။

[ခင္မမမ်ိဳး (၁၉၊ ၀၉၊ ၂၀၁၁)] (ေခါင္းစဥ္ကို ကုတ္ပါ)
ေတာင္အာဖရိက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ (အပိုင္း- ၁)

ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံရဲ႕ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ဟာကမၻာတ၀ွမ္းက ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးလက္ေတြ႕လုပ္ေဆာင္ေနသူေတြနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးတက္ၾကြလွဳပ္ရွားသူမ်ားအၾကားမွာ ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားလွပါတယ္။ (၁၉၉၀) ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၂) ရက္ေန႕မွာ ေတာင္အာဖရိက သမၼတ F. W. de Klerk က ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ထားတဲ့ အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ မင္ဒဲလားကို လႊတ္ေပးလိုက္တဲ့အခါမွာ ေတာင္အာဖရိကျပည္သူမ်ားသာမက ကမၻာကပါ အံ့ၾသသြားခဲ့ၾကပါတယ္။ မင္ဒဲလားကို လႊတ္ေပးလိုက္မွဳဟာ အေျပာင္းအလဲေတြကို ဦးတည္လာျပီလားဆိုတာကို အဆိုးဘက္ ကေကာ၊ အေကာင္းဘက္ကပါ ေ၀ဖန္သံုးသပ္မွဳေတြ ရွိလာခဲ့ၾကပါတယ္။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ မင္ဒဲလားတေယာက္ထဲကို လႊတ္ေပးလိုက္တာနဲ႕တင္ ႏိုင္ငံေရးအရ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမွဳ (political reform) ကို အာမခံခ်က္ မရွိႏိုင္ေၾကာင္းကိုလဲ အမ်ားက နားလည္ထားခဲ့ၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ F. W. de Klerk အစိုးရဘက္က တာ၀န္ရွိသူေတြ၊ မင္ဒဲလားဦးေဆာင္တဲ့ ANC (African National Congress) အပါအ၀င္ ေတာင္အာဖရိက အတိုက္အခံ အဖြဲ႕အစည္း မ်ားစြာက တာ၀န္ရွိသူေတြ၊ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ ပညာရွင္ေတြဟာ ကမၻာ့သမိုင္းမွာ extraordinary negotiation process လို႕ မွတ္တမ္းတင္ခံထားခဲ့ရတဲ့ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ၾကီးကို ပူးတြဲ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ပဋိပကၡ သမိုင္းေနာက္ခံ

(၁၆၅၂) ခုႏွစ္မွာ ဒတ္ခ်္အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီက Cape of Good Hope မွာ ဌာနခြဲတခု ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါတယ္။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႕ အာဖရိကတိုက္ ေတာင္ပိုင္းေဒသမွာ လူျဖဴေတြက ကိုလိုနီစနစ္နဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာပါတယ္။ သူတို႕ေတြကို Boers ေတြလို႕ သတ္မွတ္ေခၚတြင္ၾကပါတယ္။ သူတို႕ေတြက ေဒသခံလူမည္းလူမ်ိဳးေတြကို ေက်းကၽြန္ျပဳ အလုပ္ေစခိုင္းမွဳေတြ လုပ္လာခဲ့ပါတယ္။ (၁၇၉၅) ခုႏွစ္မွာ Cape of Good Hope ကို ျဗိတိသွ်ေတြက သိမ္းပိုက္ျပီး၊ (၁၈၁၅) ခုႏွစ္မွာေတာ့ ေဒသတြင္း ထိန္းခ်ဳပ္မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ျဗိတိသွ်ေတြက လူ႕အဖြဲ႕အစည္း တိုးတက္ေရး အတြက္ လိုအပ္မယ့္ မူ၀ါဒေတြ ေျပာင္းလဲခ်မွတ္လာျပီး၊ (၁၈၃၄) ခုႏွစ္မွာ ေက်းကၽြန္စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းေပးခဲ့ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ Boers ေတြဟာ နယ္ေျမသစ္ရွာေဖြမွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ ဒီလိုနယ္ေျမသစ္ေတြ ရွာေဖြရင္း (၁၈၆၉) ခုႏွစ္မွာ Kimberly ဆိုတဲ့ေနရာမွာ သဘာ၀သယံဇာတ စိန္ေတြ တူးေဖာ္ေတြ႕ရွိခဲ့ျပီး၊ မၾကာမီမွာပဲ Johannesburg မွာ ေရႊေတြ ထပ္မံ ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ျဗိတိသွ်ေတြက နယ္ေျမသစ္ေတြကိုပါ လက္ေအာက္ခံေဒသအျဖစ္ သတ္မွတ္လာတာေၾကာင့္ သယံဇာတေပါၾကြယ္၀တဲ့ နယ္ေျမေတြကို လုၾကရင္း Boer Wars ႏွစ္ၾကိမ္ ျဖစ္ခဲ့ေပမယ့္ စစ္အင္အားနဲ႕ လက္နက္အင္အား သာလြန္တဲ့ ျဗိတိသွ်တို႕ဘက္က အႏိုင္ရသြားခဲ့ပါတယ္။

(၁၉၁၀) ခုႏွစ္မွာေတာ့ ျဗိတိသွ်တို႕က ေတာင္အာဖရိက ျပည္ေထာင္စုအျဖစ္ ကြဲျပားေနတဲ့ နယ္ေျမ ေဒသ အသီးသီးကို စုစည္းသတ္မွတ္ေသာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ျပဌာန္းခဲ့ပါတယ္။ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ တက္လာတဲ့ အစိုးရသစ္ဟာ Mines and Work Act (1911), Natives Land Act (1913) တို႕ကို ျပဌာန္းခဲ့ရာမွာ လူမည္းလူမ်ိဳးေတြအတြက္ ဆံုးရွံဳးနစ္နာေစမယ့္ ပုဒ္မေတြ အမ်ားအျပား ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။

(၁၉၃၀) ကာလေတြမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ကမၻာ့စီးပြားပ်က္ကပ္က ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံကို ဆိုးရြားစြာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိေစခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူျဖဴေတြနဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ အမ်ိဳးသားပါတီက လူျဖဴဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြကို ဦးစားေပးျပီး၊ လူမည္းေတြကို ေစ်းေပါေသာ လုပ္သားမ်ားအျဖစ္ ခြဲျခား အသံုးခ်မယ့္ မူ၀ါဒေတြကို ေရးဆြဲခဲ့ပါတယ္။ ဒီပါတီဟာ (၁၉၄၈) ခုႏွစ္၊ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အႏိုင္ရပါတီ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

အႏိုင္ရပါတီဟာ ေရးဆြဲထားတဲ့ မူ၀ါဒေတြကို အေျခခံျပီး Apartheid Laws ေတြကို ခ်မွတ္က်င့္သံုးပါေတာ့တယ္။ ေတာင္အာဖရိက ဘာသာစကားအရ Apartheid ဆိုတာ ခြဲျခားျခင္း (separation) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဥပေဒေတြဟာ လူမည္းေတြရဲ႕ ဘ၀အခြင့္အလမ္းမ်ားကို မတရားဖိႏွိပ္မွဳမ်ားနဲ႕ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတဲ့အတြက္ ဆန္႕က်င္လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါေတာ့တယ္။

၁၉၅၀ ကနဦးကာလေတြမွာ အၾကမ္းမဖက္ ဥပေဒေဘာင္တြင္း လႈပ္ရွားမႈအေနနဲ႔ လူမ်ဳိးေပါင္းစံု တန္းတူညီမွ်ေရးကို ေတာင္းဆိုၿပီး၊ ေထာင္ထဲ၀င္ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံေရး အန္တုမႈ ကင္ပိန္းေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ေတာင္အာဖရိက အမ်ဳိးသားကြန္ဂရက္ (ေအအင္စီ)နဲ႔ အျခား မဟာမိတ္ ေတြက လူမ်ဳိးေပါင္းစံုတန္းတူညီမွ်ေရး၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး စတာေတြ ပါ၀င္တဲ့ Freedom Charter ကို ေတာင္အာဖရိကအစိုးရဆီ တင္သြင္းခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရက ျငင္းဆန္ၿပီး၊ မင္ဒဲလားအပါအ၀င္ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ဖမ္းဆီးခဲ့ပါ တယ္။

၁၉၆၀ ခုႏွစ္ေရာက္ေတာ့ ဒီလို normative leverage လုပ္ေနရံုနဲ႔ပဲ ေအာင္ပြဲရမွာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာကို ေအအင္စီ ေခါင္းေဆာင္ေတြ သေဘာေပါက္လာၾကပါတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း (၅၀) ၾကာေအာင္ ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြ၊ လက္မွတ္ထိုးေတာင္းဆိုမႈေတြဟာ Apartheid အစိုးရ ရပ္တည္မႈကို ေရြ႕လ်ားေအာင္ မလုပ္ႏိုင္ခဲ့ဖူးဆိုတာကို သိျမင္လာၾကပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ႏိုင္ငံနဲ႔အ၀ွမ္း ဆႏၵျပပြဲေတြကို ေအအင္စီေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ မဟာမိတ္ေတြ စုေပါင္းၿပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ (၁၉၆၀) The Sharpeville Massacreမွာ ဆႏၵျပသူ (၆၉) ဦးက်ဆံုးၿပီး၊ (၁၈၀) ေက်ာ္ ဒဏ္ရာရခဲ့ပါတယ္။ တိုင္းျပည္တ၀ွမ္းက ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားသူ လူႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ကိုလဲ အစိုးရက လိုက္လံဖမ္းဆီးပါ ေတာ့တယ္။

ဒီအခါမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြအေနနဲ႔က ေရြးစရာလမ္း သိပ္မက်န္ေတာ့ပါဘူး။ လူထုတိုက္ပြဲတခုတည္းနဲ႔ မရ၊ လက္နက္ ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ပါ ေပါင္းစပ္ရမယ္လို႔ အျမင္ရွိလာတာေၾကာင့္ မင္ဒဲလားနဲ႔ ေအအင္စီဟာ ဇူးလူးဘာသာစကားနဲ႔ “Spear of the Nation.” လို႔ အမည္ရတဲ့ military wing ကို တည္ေထာင္ပါေတာ့တယ္။ စစ္ေရးနဲ႔ ေတာင္အာဖရိက စစ္တပ္ကို ယွဥ္ႏိုင္ဖို႔ မလြယ္ကူပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ ေပါင္းစပ္ျခင္းအားျဖင့္ ေတြ႔ဆံုညွိႏွိဳင္းေရး စားပြဲေပၚကို အစိုးရဆီ တြန္းပို႔ ႏိုင္လာမယ္လို႔ ယူဆခဲ့ၾကပါတယ္။

(၁၉၆၂) ခုႏွစ္မွာေတာ့ မင္ဒဲလားနဲ႔ ေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕ကို ေတာင္အာဖရိက လံုျခံဳေရးတပ္ေတြက ဖမ္းဆီးမိသြားပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြ အဖမ္းခံရၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ အစိုးရဆန္႔က်င္ေရးအရွိန္က ေႏွးက်သြားခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတြင္း လႈပ္ရွားမႈေတြ အားေလ်ာ့ၿပီး၊ ႏိုင္ငံျပင္ပက မင္ဒဲလားလြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈ၊ ႏိုင္ငံတကာကင္ပိန္းေတြရဲ႕ အရွိန္ကသာ ႀကီးထြားလာခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရထဲကို ၀င္ပူးၿပီး (change from within) လုပ္မွပဲ ရေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေရး သေဘာတရားေတြက ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနရာယူလာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖိႏွိပ္မႈရွိသမွ် ထႂကြပုန္ကန္မႈ၊ ႏိုင္ငံေရးအန္တုမႈ ဆိုတာ ရွိေနမွာပဲဆိုတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးဥပေဒသေတြဟာ ေတာင္အာဖရိကမွာလဲ မွန္ကန္ခဲ့ပါတယ္။ မ်ဳိးဆက္သစ္ ေခါင္းေဆာင္ ေတြ ထပ္မံေပၚထြက္လာခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၆၀ ေႏွာင္းပိုင္းေတြမွာ The Black Consciousness Movement (BCM) စတာေတြ ေပၚေပါက္လာပါတယ္။

(၁၉၇၆) ခုႏွစ္မွာေတာ့ The Soweto uprising ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီလူထုအေရးေတာ္ပံုႀကီးကို လူငယ္ေက်ာင္း သားေတြက ဦးေဆာင္ခဲ့ၾကတာပါ။ အေရးေတာ္ပံုႀကီးျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပထမ ႏွစ္လအတြင္းမွာ လူငယ္ ႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့ၿပီး၊ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ ဖမ္းဆီးခံခဲ့ရပါတယ္။ ဒီလူထု အေရးေတာ္ပံု ႀကီးကို ျပည္ပမွာရွိေနတဲ့ မ်ဳိးဆက္ ေဟာင္းေတြက အခ်ိန္ကိုက္ တိုင္မင္ေပးၿပီး လႈပ္ရွားေစခဲ့တာလဲ မဟုတ္သလို၊ ျပည္တြင္းမွာ ရွိေနတဲ့ မ်ဳိးဆက္ေဟာင္း ေခါင္းေဆာင္ေတြက တိုက္ပြဲေခၚယူခဲ့တာလဲ မဟုတ္ပါဘူး။

"မတရားမွဳသည္ ဥပေဒျဖစ္လာေသာအခါ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ျခင္းသည္တာ၀န္တရပ္ျဖစ္လာသည္" ဆိုတဲ့ ဥပေဒသအတိုင္း (၁၉၇၆) ခုႏွစ္၊ ေတာင္အာဖရိက လူထုအေရးေတာ္ပံုႀကီးက ႐ုတ္ျခည္း ထျဖစ္သြားခဲ့တာပါ။ အစိုးရက လူမည္း ေက်ာင္းသားေတြကို လူျဖဴ Boers ေတြရဲ႕ ဘာသာစကားကို အတင္းအၾကပ္ သင္ခိုင္းပါတယ္။ ဒါကို မေက်နပ္တဲ့ ေက်ာင္းသားေတြက ဆႏၵျပၾကပါတယ္။ လံုျခံဳေရးတပ္ေတြေၾကာင့္ ေက်ာင္းသားေလးတေယာက္ ေသသြားပါတယ္။ ဒါကို မေက်နပ္တဲ့အတြက္ Soweto မွာ အဓိက႐ုဏ္းျဖစ္ၿပီး၊ တႏိုင္ငံလံုးကို ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္ ၾကာေအာင္ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ဒီလူထုအေရးေတာ္ပံုႀကီးမွာ လူေပါင္း တေသာင္းေက်ာ္ခန္႔ ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။

ဒီလူထု အေရးေတာ္ပံုႀကီးဟာ ေတာင္အာဖရိက ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းမွာေတာ့ သမိုင္းတေကြ႔ကို ခ်ဳိးပစ္လိုက္ပါေတာ့တယ္။ ေထာင္ထဲကို ေရာက္သြားတဲ့ မ်ဳိးဆက္သစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ မ်ဳိးဆက္ေဟာင္း ေခါင္းေဆာင္ေတြ ေထာင္ထဲမွာ ေပါင္းစည္းမိသြားၾကပါတယ္။ ေထာင္ေပါင္း မ်ားစြာေသာ လူေတြက ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ၿပီး ေအအင္စီနဲ႔ ပီေအစီအဖြဲ႔တို႔ရဲ႕ military wing ေတြမွာ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္လာၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးတက္ႂကြလႈပ္ရွားသူ မ်ဳိးဆက္သစ္ေတြ ထပ္ၿပီး ေပၚထြက္လာ ပါတယ္။

(၁၉၈၃) မွာ အစိုးရက ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒသစ္ ေရးဆြဲျပ႒ာန္းၿပီး၊ လူထုရဲ႕ တိုက္ပြဲေရခ်ိန္ကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔နဲ႔ ေတာ္လွန္ဆန္႔က်င္သူေတြကို ျဖိဳခြဲဖို႔ ၾကိဳးစားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါဘူး။ ေရြးေကာက္ပြဲကို ညီညီညာညာ ဆန္႔က်င္ခဲ့ၾကတာေၾကာင့္ အစိုးရစိတ္တိုင္းက် မျဖစ္ခဲ့ပါဘူး။ အထိနာ ေစခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၈၅) ခုႏွစ္မွာ The Sharpeville Massacre ႏွစ္ဆယ့္ငါးႏွစ္ေျမာက္ ႏွစ္ပတ္လည္ကို လူထုလႈပ္ရွားမႈ အသြင္နဲ႔ က်င္းပၾကတာေၾကာင့္ အစိုးရက ႏိုင္ငံေတာ္ကို အေရးေပၚ အေျခအေန ေၾကျငာ လိုက္ရပါေတာ့တယ္။

ဒီအခါမွာ လူေပါင္း ႏွစ္သန္းေက်ာ္ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အဖြဲ႔အစည္း ခုနစ္ေထာင္ေက်ာ္က ႏိုင္ငံေရးအန္တုမႈ လႈပ္ရွားမႈ ႀကီးကို စတင္ၾကပါေတာ့တယ္။ ဒီအဖြဲ႔အစည္း ခုနစ္ေထာင္ေက်ာ္ဟာ Mass Democratic Movement (MDM) ေခါင္းစီးေအာက္မွာ လႈပ္ရွားခဲ့ၾကပါတယ္။ တိုက္ပြဲမရွိပဲ တပ္ေပါင္းစုေတြ ဖြဲ႔လိုက္၊ ကြဲလိုက္၊ ျပဲလိုက္၊ ျပန္တည္ေထာင္လိုက္နဲ႔ သံသရာ လည္ေနတာထက္စာရင္ ဒီလို တိုက္ပြဲရွိခ်ိန္မွာ ကိုယ့္အဖြဲ႔အစည္း၊ သူ႔အဖြဲ႔အစည္းစတာေတြကို ေခါင္းစီးမတင္ပဲ တပ္ေပါင္းစု လႈပ္ရွားမႈသဏၭာန္ ေခါင္းစီးႀကီးတခု ေအာက္မွာ ညီညြတ္ေရး ျဖစ္တည္လာတာက ပိုၿပီးထိေရာက္မႈ ရွိတယ္ဆိုတာ ေတာင္အာဖရိကရဲ႕ MDM လႈပ္ရွားမႈႀကီးက သက္ေသျပခဲ့ပါတယ္။

ဒီလို လႈပ္ရွားမႈႀကီး အရွိန္ေကာင္းလာတာနဲ႔အမွ် အစိုးရဆီမွာ အာဏာရွိတာနဲ႔ စစ္တပ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္ရံုက လြဲလို႔ ဘာမွ မက်န္ေတာ့ပါဘူး။ ျပည္တြင္းျပည္ပ legitimacy မရွိပါဘူး။ အစိုးရဆန္႔က်င္သူေတြဘက္မွာေတာ့ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ ေထာက္ခံအားေပးမႈ၊ ႏိုင္ငံတကာ အသိအမွတ္ ျပဳမႈ၊ ေအာင္ပြဲကို မေဆာင္က်ဥ္းႏိုင္ေပမယ့္ အရွိန္တခုရွိတဲ့ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး၊ အစိုးရဘက္က ႏွိမ္နင္းသမွ် ဖိေလႂကြေလ ျဖစ္လာတဲ့ ေရရွည္ရပ္တည္ႏိုင္ေသာ တပ္ေပါင္းစု လႈပ္ရွားမႈႀကီး၊ ေငြေၾကးေတြ၊ အာဏာေတြနဲ႔ ေသြးေဆာင္ျဖားေယာင္းလို႔ မရႏိုင္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္မ်ားရဲ႕ ေတာ္လွန္စိတ္ ခိုင္မာမႈ စတာေတြရဲ႕ အားေတြကို ရရွိေနၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္စလံုးဟာ ထိပ္တိုက္ ရင္ဆိုင္ေနၿပီး၊ ပါ၀ါခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညီလာတဲ့ အေျခအေနျဖစ္လာပါတယ္။

ဒီလိုအေျခအေနမွာ အစိုးရဘက္က မင္ဒဲလားရဲ႕ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးလိုေသာ ဆႏၵရွိမရွိကို ကနဦး အတည္ျပဳပါတယ္။ (၁၉၉၀) ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၂) ရက္ေန႔မွာ မင္ဒဲလားကို လႊတ္ေပးမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းနဲ႔ ေအအင္စီႏွင့္ အျခားႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႔အစည္းမ်ားကို ban လုပ္ထားျခင္းကို ႐ုတ္သိမ္းမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း အစိုးရဘက္က စတင္ေၾကျငာျပီး၊ မင္ဒဲလားကို ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၁၁) ရက္ေန႔မွာ လႊတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။

ေတာင္အာဖရိက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ (အပိုင္း- ၂)

အခ်ိန္အခါႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္း

(၁၉၈၀) ကာလေတြမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့ၾကတဲ့ ေတာင္အာဖရိက အစိုးရနဲ႕ အတိုက္အခံ ေတာ္လွန္ေရး သမားေတြအၾကားက ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳေတြမွာ အတိုက္အခံေတြရဲ႕ အသက္ေတြ အမ်ားအျပား ဆံုးရွံဳးခဲ့ရပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံကို ႏိုင္ငံတကာက စီးပြားေရးပိတ္ဆို႕မွဳနဲ႕ အေရးယူထားတာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳအေပၚမွာလဲ ထိခိုက္မွဳေတြ ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရဘက္မွာကလဲ လက္နက္အင္အား၊ လူအင္အား၊ စီးပြားေရး အရင္းအျမစ္အားလံုးကို ပိုင္ဆိုင္ ထားတယ္ ဆိုေပမယ့္ လူထုေထာက္ခံမွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ တရား၀င္မွဳကို ဘယ္လိုမွ လုပ္ေဆာင္လို႕ မရပါဘူး။ အစိုးရအဖြဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ေတြက အင္အားသံုးေျဖရွင္းရံုနဲ႕ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ပဋိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းလို႕ မရႏိုင္ေတာ့ဘူးဆိုတာကို သေဘာေပါက္စျပဳလာၾကပါတယ္။

မင္ဒဲလားနဲ႕ သူ႕ရဲေဘာ္ေတြကလဲ အစိုးရကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျခင္းျဖင့္ ေက်ာက္တံုး ေက်ာက္ေဆာင္ ေတြကို ခြဲေနရတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ေရာက္ေနခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ 
မင္ဒဲလားဟာ အက်ဥ္းခ်ခံ ထားရေပမယ့္ ဥပေဒ၊ ေဘာဂေဗဒနဲ႕ သမိုင္းပညာရပ္ေတြကို ဆည္းပူးေနခဲ့ပါတယ္။ လူထုအေရးေတာ္ပံု အျပီးမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမား အမ်ားအျပား ေထာင္ထဲေရာက္လာခဲ့တာေၾကာင့္ မင္ဒဲလားနဲ႕ သူ႕ရဲေဘာ္ေတြဟာ ေထာင္ထဲမွာ ႏိုင္ငံေရး၊ ဥပေဒနဲ႕ ေဘာဂေဗဒ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ေလ့လာမွဳေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးျငင္းခုန္မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကျပီး၊ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ မွတ္စုေတြကိုလဲ လွ်ိဳ႕၀ွက္ျဖန္႕ျဖဴးမွဳေတြ လုပ္လာၾကတာေၾကာင့္ အေျခအေနကို ေလ့လာသံုးသပ္ ႏိုင္စြမ္းေတြ တိုးျမင့္လာခဲ့ပါတယ္။

ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳအေပၚမွာ လူထုရဲ႕ ေထာက္ခံမွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ အားေပးမွဳေတြ ရရွိေနေပမယ့္ အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ဖို႕အတြက္ အတိုက္အခံဘက္မွာ capability မရွိဘူး ဆိုတာကို သေဘာေပါက္ နားလည္လာၾကပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးအေျခအေန ပ်က္ယြင္းေနမွဳေတြ၊ လူထုရဲ႕ လူေနမွဳဘ၀ ယိုင္လဲပ်က္စီးေနမွဳေတြ၊ ပဋိပကၡေတြ ရွည္ၾကာေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားလာၾကပါတယ္။ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ခံထားရစဥ္ တေလွ်ာက္မွာ မင္ဒဲလားအေနနဲ႕ အစိုးရအေပၚမွာ uncompromising competitive stance ကေန ရပ္တည္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ (၁၉၉၀) ခုႏွစ္မွာ အစိုးရက လႊတ္ေပးဖို႕ ကမ္းလွမ္းလာခ်ိန္ မွာေတာ့ အစိုးရအေနနဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ စံႏွဳန္းေတြအေပၚ အေျခခံတဲ့ multiracial democracy စနစ္ကို အသြင္ကူးေျပာင္းေရး စတင္ျပဳလုပ္ရမယ္လို႕ pre-condition ခ်မွတ္ျပီး၊ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး ေျခလွမ္းကို စတင္ လိုက္ပါေတာ့တယ္။

ဒီလို မင္ဒဲလားကို လႊတ္ေပးရန္ ဆံုးျဖတ္တဲ႕ အစိုးရရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႕ လက္ခံျပီး pre-condition တခု ခ်မွတ္ကာ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးရန္ စတင္လိုက္တဲ့ မင္ဒဲလားရဲ႕ ေျခလွမ္း စတာေတြကို ေတြ႕ျမင္လာၾကတဲ့ ႏွစ္ဖက္ေခါင္းေဆာင္အခ်ိဳ႕နဲ႕ ပညာရွင္ေတြကလဲ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ၾကီး စတင္လာႏိုင္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ ပညာရွင္ေတြက တိုးတိုးတမ်ိဳး၊ က်ယ္က်ယ္တဖံု ေတြ႕ဆံုစကားေျပာမွဳေတြ ျပဳလုပ္လာၾကျပီး၊ တဘက္နဲ႕တဘက္ရဲ႕ အေျခအေနကို ေသြးတိုးစမ္းလာၾကပါတယ္။

ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳ ျပဳခဲ့ၾကတဲ့ ပဋိပကၡထဲက အဖြဲ႕အစည္းေတြ အေနနဲ႕ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးပြဲေတြ တရား၀င္ မစတင္ခ်ိန္မွာ တဘက္နဲ႕တဘက္ ေသြးတိုးစမ္းမွဳေတြ ျပဳလုပ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ညစာစားပြဲေတြ၊ ပြဲလမ္းသဘင္ေတြ၊ ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲေတြ ျပဳလုပ္ျပီး အျပန္အလွန္ဖိတ္ၾကားတက္ေရာက္မွဳေတြ လုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ရင္း တဘက္ရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္နဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားေတြကို မသိမသာ အကဲခတ္ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ဒါေတြကုိ ျပဳလုပ္ထားမွသာ လက္ေတြ႕ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးပြဲေတြကို အေထာက္အကူျပဳလာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ပဋိပကၡေရးရာ ကၽြမ္းက်င္သူေတြကေတာ့ ဒီလို ေသြးတိုးစမ္းမွဳေတြကို testing the waters လို႕ သံုးႏွံဳးပါတယ္။ ေရထဲမဆင္းခင္ ေရအတိမ္အနက္ မည္၍မည္မွ် ရွိမယ္ဆိုတာကို စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့ သေဘာပါပဲ။ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး ျဖစ္စဥ္မွာ ဒီလိုေသြးတိုးစမ္းကာလက အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ တဘက္နဲ႕တဘက္ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာၾကတဲ့ ကာလျဖစ္ျပီး၊ တဘက္ရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားနဲ႕ လိုလားခ်က္ေတြကို တဘက္က ေလ့လာရာကေန ဘံုအက်ိဳးစီးပြားေတြ၊ common ground ေတြကို ရွာေဖြၾကတဲ့ ကာလျဖစ္လို႕ပါပဲ။ ဒီလို အေျခအေနမွာ ႏွစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ပညာရွင္ေတြနဲ႕ စာနယ္ဇင္းသမားေတြကို အေျခအေနမွန္ ရိပ္စားမိျခင္း မရွိတဲ့ မိမိတို႕ ဘက္ေတာ္သားေတြက ေ၀ဖန္ ေျပာဆိုစြပ္စြဲမွဳေတြ ျပဳလုပ္ေလ့ရွိပါတယ္။

ပိုျပီးဆိုးရြားေစတဲ့ အခ်က္က ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ ပညာရွင္ေတြနဲ႕ စာနယ္ဇင္းသမားေတြကလဲ ေသြးတိုးစမ္းမွဳကို လုပ္ၾကည့္ေနရဆဲ ကာလျဖစ္တဲ့အတြက္ ဘာကိုမွ ေသခ်ာေပါက္အာမခံျပီး ေျပာဆိုႏိုင္ျခင္း မရွိေသးတဲ့အခါ အေျခအေနကို အားမလို၊ အားမရျဖစ္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာ တတ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ေကာင္းမြန္တဲ့ ေျပာင္းလဲမွဳကို ဦးတည္တဲ့ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ မစတင္ခင္မွာ တဘက္နဲ႕တဘက္ ေသြးတိုးစမ္းရတဲ့ အခ်ိန္ကာလတခု ရွိတယ္ဆိုတာကို သိရွိနားလည္ျခင္း အားနည္းခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားလာတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ ေပၚထြက္လာမယ့္ အက်ိဳးအျမတ္ (joint gains) ကို ေလ့လာရွာေဖြေနတာျဖစ္ေၾကာင္း ေခါင္းေဆာင္ ေတြက အမ်ားျပည္သူကို အသိေပးျပီး၊ အားမလိုအားမရျဖစ္မွဳေတြကို ေျဖသိမ့္ေပးေလ့ ရွိၾကပါတယ္။

ေသြးတိုးစမ္းကာလဆိုတာ အခန္႕မသင့္ရင္ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳေတြဆီကို ျပန္လည္ဦးတည္သြားျပီး၊ ပဋိပကၡရွည္ၾကာေစတဲ့ အခက္ခဲဆံုးကာလျဖစ္တဲ့အတြက္ ဘက္တဘက္အတြင္းမွာျဖစ္ေစ၊ အျခား ဘက္တဘက္နဲ႕ ဆက္ဆံေရး မွာျဖစ္ေစ အျပန္အလွန္နားလည္မွဳ၊ အေျမာ္အျမင္ၾကီးမွဳတို႕အေပၚမွာ အေျခခံဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း ပညာရွင္ေတြက သတိေပးေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေတာင္အာဖရိက မွာေတာ့ ဒီလိုေသြးတိုးစမ္းကာလရဲ႕ အခက္အခဲေတြကို ေက်ာ္ျဖတ္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႕ ပညာရွင္ေတြဟာ တဘက္နဲ႕တဘက္ deal လုပ္လို႕ ရႏိုင္မယ့္ အေျခအေန ေတြကို ေလ့လာေတြ႕ရွိသြားႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။

လူျဖဴေခါင္းေဆာင္ေတြကလဲ မင္ဒဲလားနဲ႕ အတိုက္အခံေတြကို ဆက္လက္ႏွိမ္နင္းေနရင္ လူထု လွဳပ္ရွားမွဳေတြ အရွိန္ေကာင္းလာျပီး ထိန္းခ်ဳပ္ရ ခက္ခဲမယ္၊ ႏိုင္ငံတကာက ဖိႏွိပ္မွဳေတြ ပိုမ်ားလာမယ္ ဆိုတဲ့ ပကတိအေျခအေနမွန္ကို သိျမင္လာၾကပါတယ္။ မင္ဒဲလားတို႕ဘက္ကလဲ လူမည္းအမ်ားစုဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအေတြ႕အၾကံဳမရွိမွဳ၊ ပညာေရးအေျခခံအားနည္းမွဳ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနျပီး၊ လူျဖဴေခါင္းေဆာင္ေတြကသာ စည္းစိမ္ဥစၥာဓနေတြ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကၽြမ္းက်င္မွဳေတြနဲ႕အတူ ႏိုင္ငံက ထြက္ခြာသြားမယ္ဆိုရင္ ေနာင္တက္လာမယ့္ အစိုးရသစ္ဟာ တိုင္းျပည္ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရး ဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ိဳးစံုနဲ႕ ရင္ဆိုင္ႏိုင္ရႏိုင္ဖြယ္ရွိျပီး အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကိုလဲ ေဖာ္ေဆာင္ရန္ ခဲယဥ္းႏိုင္ေၾကာင္း ပကတိအေျခအေနမွန္ကို သိျမင္လာၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ majority rule ကို ခ်မွတ္က်င့္သံုးျပီး၊ minority rights ကို ကာကြယ္သင့္ေၾကာင္း စဥ္းစားမိလာၾကပါတယ္။

တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွည္ၾကာခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡေတြမွာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ လူမွဳ အေဆာက္အအံုကို ထိခိုက္ပ်က္စီးသြားေစခဲ့တယ္ဆိုတာကို ႏွစ္ဘက္စလံုးက လက္ခံလာၾကပါတယ္။ လူမွဳအေဆာက္အအံုကို ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္း မျပဳလုပ္ဘူးဆိုရင္ ေနာင္မ်ိဳးဆက္ေတြ ဒုကၡ ေရာက္ေတာ့မွာကို သိျမင္လာၾကတာနဲ႕အမွ် ပညာေရးနဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြမွာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သင့္ေၾကာင္း စဥ္းစားလာၾကပါတယ္။ ဒီလို စဥ္းစားမွဳေတြ၊ သိျမင္မွဳေတြ ရွိလာေပမယ့္ တဘက္နဲ႕တဘက္ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ျပီး အႏိုင္ယူဖို႕ ၾကိဳးပမ္းခဲ့သူေတြအၾကားမွာ သံသယေတြ၊ အျမင္မရွင္းမွဳေတြ၊ မယံုၾကည္မွဳေတြ၊ နာၾကည္းမွဳေတြက အျမစ္တြယ္ေနတာေၾကာင့္ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး ျဖစ္စဥ္ဟာ ခက္ခဲၾကန္႕ၾကာမွဳေတြ ရွိႏိုင္သလို၊ ကန္႕ကြက္မွဳေတြလဲ ရွိလာႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ေလ့လာသံုးသပ္မိၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ယံုၾကည္မွဳ တည္ေဆာက္ေရး (confidence building) ကို Bold Move ေတြနဲ႕ တည္ေဆာက္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းလာၾကပါေတာ့တယ္။

အပိုင္း ၃

အပိုင္း ၄ 

ခင္မမမ်ိဳး (၁၉၊ ၉၊ ၂၀၁၁)