ဖုရားသခင္ သင္ဘယ္ေျပးမလဲ

အေျခခံအမႈန္ Higgs boson

By Khin Myo Thet

ဒီတပတ္ေတာ့ လူသားေတြ ေနထိုင္ရာ ကမာၻႀကီး အပါအ၀င္ စႀကၤ၀ဠာႀကီးကို ျဖစ္ေပၚလာေစတဲ့ အေျခခံအက်ဆံုး အရာဟာ ဘာလဲဆိုတာကို သိပၸံပညာရွင္ေတြ ရွာေဖြေနၾကတဲ့ အေၾကာင္းကို ေျပာျပမွာပါ။

သစ္ပင္ေပၚးက ပန္းသီး ဘာ့ေၾကာင့္ ေၾကြက်ရတယ္ဆိုတာကို Sir Issac Newton ေမးခြန္းထုတ္ရာကေန ျဒပ္ေတြရဲ့ ဆြဲငင္အားအေၾကာင္း သိလာရတာပါ။ အခု Edinburgh တကၠသိုလ္က သုေတသန ပညာရွင္ Peter Higgs ကေတာ့ ဒီျဒပ္ေတြ ဘယ္လိုျဖစ္လာတယ္ ဆိုတာကို ေမးခြန္းထုတ္ရာကေန စႀကၤ၀ဠာႀကီး ေပၚေပါက္လာေစဖို႔ ဖန္ဆင္းထားတဲ့ ဖန္ဆင္းရွင္အမႈန္ အေျခခံအမႈန္ကို ရွာေဖြေနၾကတာပါ။

အႏုျမဴအမႈန္ကေလးေတြအျဖစ္ သိထားၾကတဲ့ အီလက္ထရြန္၊ ပရိုတြန္ ႏ်ဴထရြန္ေတြ ပါ၀င္ၿပီး တည္ေဆာက္ ထားတဲ့ ရွိရွိသမွ် ျဒပ္၀တၳဳေတြရဲ့ အေလးခ်ိန္ကို ျဖစ္ေစတဲ့ အႏုျမဴထက္ေသးငယ္တဲ့ ဒီ အေျခခံ အမႈန္ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္မွာစၿပီး ဒီအမႈန္ရွိတယ္လို႔ တြက္ဆခဲ့တဲ့ အဂၤလိပ္ သိပံၸပညာရွင္ Peter Higgs ကို အစြဲျပဳၿပီး ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ Higgs boson လို႔ နံမယ္ေပးထားတာပါ။

စႀကၤ၀ဠာထဲမွာ အေျခခံအက်ဆံုးအရာဟာ ဘာလဲဆိုတာကို ရွာေဖြဖုိ႔ LHC(Large Hadron Collider) လို႔ေခၚတဲ့ စြမ္းအင္အမႈန္ေတြ တိုင္းတာတဲ့ အရွည္ ၁၇မိုင္ရွိတဲ့ ႀကီးမားတဲ့ စက္ႀကီးကို ျပင္သစ္နဲ႔ Switzerland ႏွစ္ႏိုင္ငံ ၾကားမွာ တည္ေဆာက္ထားၿပီး သိပၸံပညာရွင္ေတြ ရွာေဖြ ေနၾကတယ္လို႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ ကယ္လီဖိုးနီးယား ျပည္နယ္က ရူပေဗဒ ပညာရွင္ ေဒါက္တာဦးတင္ေမာင္ေအးက ေျပာပါတယ္။

"Higgs boson လို႔ေခၚတဲ့ အေျခခံအမႈန္ေတြကို ေတြ႔ရွိႏိုင္ဖို႔ ဥေရာပႏိုင္ငံ အႏုျမဴ သုေတသန European Nuclear Research Center ဌာန CERN မွာ သူတို႔ ဘီလ်ံနဲ႔ခ်ီ ပိုက္ဆန္ အကုန္ခံၿပီး စက္ႀကီးေတြ ေဆာက္တယ္။ စြမ္းအင္ျမင့္ အမႈန္မ်ား တုိက္ခတ္စက္ LHC(Large Hadron Collider) စက္ႀကီးေတြမွာ အေျခခံ အက်ဆံုးျဖစ္တဲ့ အမႈန္ေတြကုိ လုိက္ရွာေနတယ္။ ရူပေဗဒ သေဘာတရားဆိုင္ရာ သီအိုရီပိုင္းမွာ ဆိုရင္ အက္တမ္တို႔၊ လူေတြ၊ ပစၥည္းေတြကစၿပီး စႀကၤ၀ဠာထဲမွာ ရွိတဲ့ ရုပ္၀တၳဳေတြ ရဲ့ အေျခခံ အက်ဆံုး ဟာ ဘာလဲဆိုတာကို လိုက္ရွာၾကတာ။

အေျခခံ အမႈန္ဆိုင္ရာ ရူပေဗဒမွာ သေဘာတရားေတြ ရွိတယ္ လက္ေတြ႔ပိုင္းေတြ ရွိတယ္။ အဲဒီ LHC ကေတာ့ လက္ေတြ႔ရွာတဲ့ စက္ေပါ့။ သီအိုရီနဲ႔ ေျပာထားတဲ့ အေျခခံအက်ဆံုး ျဒဗ္မႈန္ ကို ရွာဖို႔ က်ိဳးစားေနၾကတာ"

ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ Higgs boson အေျခခံ အမႈန္ဆိုတာ ရွိရမယ္လို႔ ဘာ့ေၾကာင့္ ယူဆၾကတာပါလဲ
"အမႈန္ေတြမွာ သူ႔ရဲ့ စက္ကြင္းဆိုတဲ့ သေဘာရွိတယ္။ ဥပမာ လွ်ပ္စစ္ဆိုရင္ လွ်ပ္စစ္ေဘးမွာ လႈိင္းေတြရွိမယ္။ လွ်ပ္စစ္အမႈန္ အီလက္ထရြန္လိုဟာမ်ိဳးက လွ်ပ္စစ္လႈိင္းနဲ႔ က်န္တဲ့ပစၥည္းေတြကို အျပန္အလွန္ အား သက္ေရာက္ ႏိုင္္တယ္  အဲဒီသေဘာေပါ့။ ဒီ Higgs boson ဆိုတဲ့ အေျခခံ အမႈန္ရဲ့ စက္ကြင္း ေခၚတာ ေပါ့ေလ။ အဲဒီ အမႈန္ရဲ့ ေဘးမွာရွိတဲ့ စက္ကြင္း field က က်န္တဲ့ အမႈန္ေတြကို (ပရိုတြန္တို႔၊ ႏ်ဴထရြန္တို႔၊ အီလက္ထရြန္တို႔ လို သိၿပီးသားေတြ အျပင္ စမ္းသပ္မႈေတြကေန ေတြ႔ခဲ့တဲ့ အမႈန္အသစ္ေတြက စာရင္း လုပ္ထားတာ တရာေက်ာ္ေလာက္ရွိေနၿပီ) အဲဒီအမႈန္ေတြကို အေလးခ်ိန္ကို ျဖစ္ေစတယ္ဆိုေတာ့ အကယ္၍ ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ ဆိုတဲ့ အမႈန္သာ မရွိခဲ့လို႔ရွိရင္ အားလံုးျဒဗ္၀တၳဳေတြမွာ အေလးခ်ိန္မရွိဘူး

အေလးခ်ိန္ မရွိေတာ့ အလင္းအမႈန္လိုပဲ၊ အလင္းေရာင္က အမႈန္သေဘာနဲ႔ သတ္မွတ္တယ္။ ဖိုတြန္လို႔ ေခၚတယ္။ ဖိုတြန္မွာ ျဒဗ္ mass မရွိဘူး။ ျဒဗ္မရွိတဲ့ အတြက္ အလင္းအလ်င္နဲ႔ သြားႏိုင္တယ္။ က်န္တဲ့ ျဒဗ္ရွိတဲ့ အမႈန္ေတြက ကမာၻရဲ့ အားလံုးေသာ ျဒဗ္၀တၳဳေတြ ပစၥည္းေတြကိုျဖစ္ေစတဲ့ အမႈန္ေတြက အေလးခ်ိန္ရွိတယ္။ အေလးခ်ိန္ရွိလို႔ ဒီကမာၻႀကီး စႀကၤာ၀ဠာႀကီး ျဖစ္ေနတာ။ အေလးခ်ိန္သာ မရွိခဲ့ရင္ Higgs ရဲ့ စက္ကြင္း ေၾကာင့္ field ေၾကာင့္ အမႈန္ေတြမွာ အေလးခ်ိန္ ျဒဗ္ မရွိခဲ့လို႔ရိွရင္ ဒီစႀကၤာ၀ဠာျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ဖူး ဆိုတဲ့ သေဘာရွိတယ္"

ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ Higgs boson လို႔ေခၚတဲ့ အေျခခံအမႈန္ ဖန္ဆင္းရွင္အမႈန္ ရွိရမယ္ ဆိုတဲ့ ယူဆခ်က္ သီအိုရီကို လက္ေတြ႔မွာ ရွာျပႏို္င္ပါၿပီလား
"ဒီ ဟစ္ဂ္ဘိုစြန္ Higgs boson လို႔ေခၚတဲ့ စြမ္းအင္ျမင့္တဲ့ အမႈန္က အဓိကက်တဲ့ ေနရာမွာ ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ကို ရွာလို႔ မေတြ႔ၾကေသးဘူး ေပါ့ေလ။ သူက ဘယ္လို အဓိကက်လည္းဆိုေတာ့ ဒီအမႈန္က က်န္တဲ့ ျဒဗ္၀တၳဳေတြရဲ့ အေလးခ်ိန္ျဖစ္ေနတယ္။ mass ျဒဗ္သားကို အေလးခ်ိန္ကို ျဖစ္ေစတယ္ဆိုတဲ့ သေဘာကို တခ်ိဳ႔က God particles လို႔လည္းေခၚတယ္။ သူက အေရးအႀကီးဆံုး အဓိက အက်ဆံုး အမႈန္ဆိုတဲ့ သေဘာေပါ့။ သူတို႔က အေရးႀကီးတဲ့ အပိုင္းမွာ ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ထက္ အမ်ားႀကီး ပိုေတြ႔ဖို႔ ဟာေတြ ရွိေသးတယ္။ အကယ္၍ ဒီဟာကို ေတြ႔ခဲ့လို႔ ရွိရင္ ေနာက္ဆံုး သူတို႔စမ္းသပ္ခ်က္ေတြထဲက ဒီဇင္ဘာ လလယ္မွာေတြ႔တဲ့ သုေတသန အခ်က္အလက္ေတြ အရဆိုရင္ ေတြ႔ႏို္င္တဲ့ အလားအလာရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ သဲလြန္စေလာက္ပဲ ရွိေသးတယ္ ဆိုေတာ့ အတိအက် မေျပာႏိုင္ေသးဘူး"

ဒီအေျခခံအမႈန္ကို လက္ေတြ႔ျပႏို္င္ဖို႔အတြက္ ရွာေဖြရာမွာ ရူပေဗဒ ပညာရွင္ အိုင္စတိုင္းရဲ့ E=mc2 ဆိုတဲ့ ျဒဗ္၀တၳဳရဲ့ အေလးခ်ိန္နဲ႔ အလင္းမႈန္ေတြရဲ့ အလ်င္ဟာ Energy ဆိုတဲ့ စြမ္းအင္နဲ႔ ဘယ္လို အဆက္အသြယ္ရွိ တယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အေျခခံအျဖစ္နဲ႔ သံုးၿပီးရွာေနၾကတာပါ

"အေလးခ်ိန္ သူ႔ရဲ့ mass နဲ႔ စြမ္းအင္က ညီမွ်ေနတယ္ဆိုတာ တြက္တဲ့ အိုင္းစတိုင္းရဲ့ သီအိုရီအရ E=mc2 ဆိုတာရွိတယ္။  သူ႔ရဲ့ျဒဗ္ရယ္ သူ႔ရဲ့ အလင္းအလ်င္ကို ၂ဆလုပ္ၿပီး ေျမွာက္လိုက္ရင္ သူ႔ရဲ့ ညီမွ်တဲ့ စြမ္းအင္ကိုရတယ္။ ဆိုေတာ့ အမႈန္ရဲ့ energy က ဘယ္ေလာက္ရွိရမယ္ ဆိုတာကို သတ္မွတ္ၿပီးေတာ့ narrow down လုပ္တာေပါ့ေလ။ ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာ အတြင္းမွာ ရွိရမယ္ ဆိုၿပီး သတ္မွတ္ၿပီး ရွာၾကည့္ေနၾကတယ္ေပါ့ေလ။ ဒါကို ေတြ႔တဲ့သေဘာ အခ်က္အလက္ကေလးေတြ ေတြ႔ေပမယ့္ အတိအက် ေတာ့ မေျပာႏုိင္ေသးဘူးေလ"

အလင္းရဲ့ အလ်င္ႏံႈးနီးနီး ေျပးေနတဲ့ အမႈန္ေတြ တခုနဲ႔ တခု တိုက္ခိုင္းၿပီး ထြက္လာတဲ့ စြမ္းအင္ကို တုိင္းတာတဲ့ Higgs ဘိုစြန္ကို လက္ေတြ႔မွာ ရွာႏိုင္ဖို႔ အတြက္ သိပၸံပညာရွင္ေတြ ဘာ့ေၾကာင့္ ဒီေလာက္ က်ိဳးပမ္းေနၾကတာပါလဲ
"အမႈန္ေတြမွာ ျဒဗ္၀တၳဳသေဘာကို ေပးတဲ့ အတြက္ သူ႔ကို အေရးႀကီးတဲ့ concept အေနနဲ႔ Higgs ဘိုစြန္ကို စဥ္းစားလို႔ ရတယ္။ ေနာက္တခုက ဒီဟာကို ကမာၻႀကီး စႀကၤ၀ဠာႀကီး စခဲ့တဲ့ အခ်ိန္တုန္းက big bang လို႔ေခၚတဲ့ မဟာေပါက္ကြဲမႈႀကီး ေပၚလာတာ ဟာ အလြန္ေသးငယ္တဲ့ အရာ ေလးကေန ေပါက္ကြဲၿပီးေတာ့ ေလာကမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ျဒဗ္ေတြ ျဖစ္လာၾကတာလို႔ တြက္တယ္။ အဲဒီတုန္းကသာ Higgs field က မရွိခဲ့ရင္ အမႈန္ေတြက သူတုိ႔ စဥ္းစားၿပီးေတာ့ ယူဆထားတဲ့ သီအိုရီ အရဆိုရင္ အမႈန္ေတြက သူတုိ႔မွာ ျဒပ္၀တၱဳမရွိဘူး၊ အေလးခ်ိန္မရွိဘူး။ အေလးခ်ိန္မရွိလို႔ရွိရင္ ကမာၻရဲ႕ ျဒပ္ေတြျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဆုိေတာ့ ဒီကမာၻဦးအစရဲ႕  Big Bang သီအိုရီအရလည္း အေထာက္အကူျပဳတာေပါ့ေလ။ အဲဒီကေန စႀကၤာ၀ဠာ စတဲ့ဟာကို တနည္းနဲ႔ နားလည္မႈရႏုိင္တာေပါ့ေလ။
ရူပေဗဒပညာရွင္ ေဒါက္တာဦးတင္ေမာင္ေအးပါ။ အဏုျမဴထက္ Higgs ဘိုစြန္ ျပသတဲ့လကၡဏာေတြ ေတြ႔ေနရၿပီလို႔ ဒီဇင္ဘာလ ၁၃ ရက္ေန႔မွာ CERN သုေတသနဌာနက ATLAS စမ္းသပ္မႈနဲ႔ CMS အဖဲြ႔ႀကီး ၂ ခုကို ဦးေဆာင္တဲ့ သိပၸံပညာရွင္ႀကီး ၂ ဦးက ေျပာခဲ့ပါတယ္။