ဆည္းပူးေလ့လာ ႏိုင္ငံေရးပညာ

ဆည္းပူးေလ့လာ ႏိုင္ငံေရးပညာ (အခန္း ၁၊ အပိုင္း ၃)

ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳျဖစ္တယ္

အခန္း ၁ အပိုင္း ၂(ဒီမွာကုတ္ပါ)

 

ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုမွဳေတြမွာ ပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳအေနနဲ႕အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ဟာ အက်ယ္ျပန္႕ဆံုး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအျမင္အရဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူမွဳေရး လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအားလံုးနဲ႕ ပတ္သက္တာေၾကာင့္ လူသားေတြတည္ရွိမွဳျဖစ္စဥ္ရဲ႕ ေနရာစံု၊ ေထာင့္ေပါင္းစံုမွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ တည္ရွိေနပါတယ္။ Adrian Leftwich ေရးသားတဲ့ "ႏိုင္ငံေရးဆိုတာဘာလဲ" ဆိုတဲ့စာအုပ္ထဲမွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ စုေ၀းမွဳအသြင္သ႑ာန္ေဆာင္တဲ့ လူမွဳေရးရာ လွဳပ္ရွားမွဳအားလံုးရဲ႕ အသည္းႏွလံုးျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုထားပါတယ္။ ဒီရွဳေထာင့္က ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ႏိုင္ငံတကာအဆင့္၊ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ေတြမွာတင္မကပဲ လူမွဳေရးဆက္စပ္မွဳရွိတဲ့ မိသားစုတြင္းမွာ၊ မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းအုပ္စုေတြအတြင္းမွာပါ ရွိတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူမွဳစနစ္ ျဖစ္တည္မွဳျဖစ္စဥ္ရဲ႕ ထုတ္လုပ္မွဳ၊ ျဖန္႕ျဖဴးမွဳ၊ အရင္းအျမစ္အသံုးျပဳမွဳအားလံုးနဲ႕ သက္ဆိုင္လာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အရင္းအျမစ္ဆိုတာက ရွားပါးျပီး၊ လူသားေတြရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြ၊ ဆႏၵေတြကက်ေတာ့ အဆံုးအစ မရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္လဲ ရွားပါးတဲ့အရင္းအျမစ္ေတြကို ရယူပိုင္ဆိုင္မွဳေတြအတြက္ ရုန္းကန္လွဳပ္ရွားမွဳေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီလိုရုန္းကန္လွဳပ္ရွားမွဳေတြမွာ အသံုးျပဳတဲ့ နည္းလမ္းေတြဟာ ပါ၀ါ က်င့္သံုးမွဳေတြ ပါ၀င္လာပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ ပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳရဲ႕ မ်က္ႏွာစာသံုးခုကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုလာပါတယ္။ ေမာင္ခေခြး က သူ႕ဘာသာသူ ျပဳလုပ္မွာမဟုတ္တဲ့ အလုပ္တစံုတရာကို ေမာင္ကၾကီးက လုပ္ေစႏိုင္တယ္ဆိုရင္ ေမာင္ကၾကီးက ေမာင္ခေခြးအေပၚ ပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳ ရွိတယ္လို႕ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ေမာင္ခေခြးအေပၚ ေမာင္ကၾကီးက ဘယ္လိုသ႑ာန္ေတြနဲ႕ လႊမ္းမိုးမွဳ လုပ္ႏိုင္မလဲ။ ပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳရဲ႕ မ်က္ႏွာစာသံုးခုျဖစ္တဲ့ ပါ၀င္က်င့္သံုးသူ လိုလားတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ေစျခင္း၊ အေတြးအေခၚအရထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ agenda ခ်ေပးျခင္း စတာေတြနဲ႕ ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ေစျခင္းဆိုတာက သူတပါးရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္မွဳေတြထဲမွာ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့အေၾကာင္းအရာေတြ ပါ၀င္လာေအာင္ လႊမ္းမိုး ခ်ဳပ္ကိုင္မွုျဖစ္ပါတယ္။ Three Faces of Power (1989) စာအုပ္ထဲမွာ စာေရးသူ Keith Boulding က ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ (သို႕) လူတဦးရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို တျခားႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ၊ လူတဦးက လႊမ္းမိုးတဲ့အခါမွာ အင္အားအသံုးျပဳျခင္း၊ သစၥာေစာင့္သိေစျခင္း၊ အျပန္အလွန္အက်ိဳးစီးပြား ဖန္တီးညွိႏွိဳင္းျခင္း စတဲ့နည္းလမ္းေတြကို အသံုးျပဳေလ့ရွိၾကေၾကာင္း ေရးသား တင္ျပခဲ့ပါတယ္။

ပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳရဲ႕ ေနာက္ထပ္မ်က္ႏွာစာတခုကေတာ့ အေတြးအေခၚအရ ထိန္းခ်ဳပ္မွဳျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမ်က္ႏွာစာမွာ ပါ၀ါက်င့္သံုးသူဟာ အင္အားအသံုးျပဳမွဳေတြ၊ သစၥာေစာင့္သိေစရန္ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ ျပဳလုပ္တာမဟုတ္ပဲ လူသားေတြရဲ႕ ေတြးေခၚစဥ္းစားမွဳ၊ လိုအင္ဆႏၵနဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ပံုေဖာ္လႊမ္းမိုးတာျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ပြဲေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးရာေတြမွာ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးျပဳလုပ္တာဟာ ဒီမ်က္ႏွာစာကို အသံုးျပဳျပီး ပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳျဖစ္ပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ စာနယ္ဇင္းသမားက်င့္၀တ္နဲ႕ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးသမားက်င့္၀တ္ မတူပါဘူး။ စာနယ္ဇင္းသမားက ျဖစ္စဥ္တရပ္ေပၚမွာ ရွဳေထာင့္မ်ိဳးစံုကေန တင္ျပရပါတယ္။ ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးသမားက မိမိရဲ႕ ရပ္တည္ခ်က္ ရွဳေထာင့္ကေန တင္ျပရပါတယ္။ ျဖစ္ရပ္ေတြမွာ တခုထက္ပိုတဲ့ အမွန္တရားေတြ ရွိေနတတ္ပါတယ္။ ဘယ္အမွန္တရားကို ဘယ္သူေတြကို ကိုယ္စားျပဳျပီး ဒီျဖစ္စဥ္ကို တင္ျပမွာလဲဆိုတာက ရပ္တည္ခ်က္နဲ႕ ဆိုင္လာပါတယ္။ ဥပမာ- စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက အမိန္႕ေပးတဲ့အတြက္ ဆႏၵျပတဲ့ ျပည္သူေတြကို ပစ္သတ္မွဳျဖစ္စဥ္တခုျဖစ္ပြားျပီဆိုပါစို႕။ စစ္သားေတြက စစ္မိန္႕ကို နာခံတာ၊ ျပည္သူေတြက သူတို႕ရဲ႕ ဆႏၵကို ထုတ္ေဖာ္တာ၊ ျပည္သူေတြ ဒီကို ဆႏၵေဖာ္ထုတ္ရျခင္းရဲ႕ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းစတဲ့ အခ်က္ေတြ အမ်ားၾကီးပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါကို စစ္အာဏာရွင္ဘက္က ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိတဲ့အခါ ဆႏၵျပတဲ့ ျပည္သူေတြကို အဖ်က္သမားေတြအေနနဲ႕ ေျပာမွာျဖစ္ပါတယ္။ စစ္မိန္႕နာခံတဲ့ စစ္သားေတြကို သစၥာေစာင့္သိတဲ့ သူရဲေကာင္းေတြအေနနဲ႕ ပံုေဖာ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ စစ္မိန္႕မနာခံသူေတြ၊ လူထုနဲ႕ ပူးေပါင္းသူေတြကို တပ္ေျပးေတြ၊ သစၥာေဖာက္ေတြအေနနဲ႕ ပံုေဖာ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက စစ္တပ္ဘက္က ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးသ႑ာန္ပါ။

ဒါကို ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဘက္က ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးမွာက်ေတာ့ စနစ္ရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြကို ေဖာ္ထုတ္ျပမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုကို သစၥာမခံပဲ လူထုကို ဖိႏွိပ္တဲ့ အာဏာရွင္ေတြအေပၚ သစၥာေစာင့္သိတာကို ရွဳံ႕ခ်ပါတယ္။ ေ၀ဖန္ေျပာဆိုပါတယ္။ ျပည္သူလူထုနဲ႕ တသားတည္းျဖစ္လာတဲ့ ဘက္ေျပာင္း တပ္မေတာ္သားေတြကို သူရဲေကာင္းေတြအျဖစ္ ပံုေဖာ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက ေတာ္လွန္ေရး သမားေတြဘက္က ၀ါဒျဖန္႕ခ်ိေရးသ႑ာန္ပါ။

ဒါကို စာနယ္ဇင္းသမားေတြကက်ေတာ့ ကိုယ္လုပ္ေနတဲ့ စာနယ္ဇင္း၊ သတင္းဌာနရဲ႕ ရပ္တည္ခ်က္အေပၚ အေျခခံျပီး တင္ျပပံု၊ တင္ျပနည္းကြာျပန္ပါတယ္။ ဘယ္စာနယ္ဇင္း၊ သတင္းမီဒီယာမွာမဆို ရပ္တည္ခ်က္၊ က်င့္၀တ္၊ စည္းကမ္းေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာလဲ က်င့္၀တ္၊ စည္းကမ္းေတြက အေျခခံထားတဲ့ စည္းမ်ဥ္းေတြ၊ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီေတြအားလံုး တပံုစံတည္း မဟုတ္ပါဘူုး။ လံုး၀ ဘက္လိုက္မွဳကင္းခ်င္မွ ကင္းပါလိမ့္မယ္။ အခ်က္အလက္ကို ရာႏွဳန္းျပည့္နီးပါး ဦးစားေပးရတဲ့ သတင္းေတြမွာေတာင္ သတင္းဌာနတခုနဲ႕ တခု တင္ျပပံု မတူပါဘူး။ တင္ျပပံုဆိုတာမွာလဲ သမိုင္းဆရာအေနနဲ႕ တင္ျပမွဳ၊ သံုးသပ္ေလ့လာသူအေနနဲ႕ တင္ျပမွဳ၊ ေတာ္လွန္ေရး ဘက္ေတာ္သား စာနယ္ဇင္းသမားတေယာက္အေနနဲ႕ တင္ျပမွဳ၊ အာဏာရွင္ဘက္ေတာ္သား စာနယ္ဇင္း သမား တေယာက္အေနနဲ႕ တင္ျပမွဳ၊ ပညာရွင္တေယာက္အေနနဲ႕ အေၾကာင္းနဲ႕ အက်ိဳးသံုးသပ္တင္ျပမွဳ စတာေတြအားလံုးမွာ ကြဲျပမွဳေတြ ရွိႏိုင္ပါေသးတယ္။

ပါ၀ါနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေနာက္ထပ္မ်က္ႏွာစာ တခုကေတာ့ agenda ခ်မွတ္ေပးမွဳပါ။ ႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႕အစည္းတခုကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လူတေယာက္ကိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ခ်မွတ္သင့္တဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္လို႕မရေအာင္ ပါ၀ါက်င့္သံုးျပီး လႊမ္းမိုးမွဳျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကို ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရးက႑စံုမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ political agenda ေတြမွာ ကိုယ့္အက်ိဳးစီးပြားနဲ႕ မကိုက္ညီတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္လို႕ မရေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္လို႕ ရတဲ့ ပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိန္မွီဆံုးျဖတ္ရမယ့္ ကိစၥရပ္ေတြကို အခ်ိန္မမွီေအာင္ ျပဳလုပ္တာ၊ အေရးၾကီးကိစၥတခုျဖစ္ပြားေနခ်ိန္မွာ တျခားအမ်ားစိတ္၀င္စားဖြယ္ အေၾကာင္းအရာေလးေတြနဲ႕ လမ္းလႊဲတာ၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီနဲ႕ အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ ဦးတည္ခ်က္လမ္းေၾကာင္းေတြကို လႊဲေပးတာေတြဟာ ဒီပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳ မ်က္ႏွာစာမွာ အက်ံဳး၀င္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ပါ၀ါနဲ႕ ပတ္သက္တယ္ဆိုတဲ့ ရွဴေထာင့္ကို အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး လွဳပ္ရွားသူ အမ်ားအျပားက ေထာက္ခံၾကပါတယ္။ အစဥ္အလာဓေလ့ထံုးစံေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းတာ၀န္ ဆိုတာ အိမ္မွဳကိစၥေတြအေနနဲ႕ သတ္မွတ္ျပီး အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္ပတ္သက္မွဳကို ကန္႕သတ္ထားတတ္ၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသားေတြကသာ ျပင္ပကမၻာမွာ လွဳပ္ရွားေနရသူမ်ားျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေရး ပါ၀င္ပတ္သက္မွဳရွိတယ္ဆိုတဲ့ ဒီထံုးတမ္းစဥ္လာေတြကို အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားသူေတြက ဆန္႕က်င္ျပီး “ကိုယ္ေရးကိုယ္တာဟာလဲ ႏိုင္ငံေရးျဖစ္တယ္“ လို႕ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ မိသားစုဘ၀၊ တဦးခ်င္းဘ၀ရဲ႕ အေျခအေနဆိုတာေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြ၊ လွဳပ္ရွားမွဳေတြရဲ႕ ရိုက္ခတ္မွဳကို ခံစားၾကရစျမဲျဖစ္တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ မိသားစုဘ၀နဲ႕ ဆက္စပ္ေနတယ္လို႕ သူတို႕ကဆိုၾကပါတယ္။

Sexual Politics (1969) စာအုပ္ထဲမွာ စာေရးသူ Kate Millet က ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူအုပ္စုတခုကေန တခုကို ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတဲ့ အစီအမံေတြျဖစ္တာေၾကာင့္ မိသားစုဘ၀ေတြမွာ အမ်ိဳးသားေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြကို ၀င္ေငြအရ၊ ထံုးတမ္းစဥ္လာအရ၊ စာေပအကိုးအကားေတြအရ နိမ့္က်သူေတြအျဖစ္ မိမိကိုယ္မိမိ လက္ခံလာေအာင္ ျပဳလုပ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားတာေတြကို ႏိုင္ငံေရးအေနနဲ႕ သတ္မွတ္ႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသားထားခဲ့ပါတယ္။ မ၀ါဒီေတြက ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ေန႕စဥ္လူမွဳဘ၀နဲ႕ ဆက္စပ္တယ္လို႕ အခိုင္အမာ ယံုၾကည္ထားၾကပါတယ္။ သူတို႕အျမင္အရ အိမ္ေထာင္ဘက္ႏွစ္ဦးအၾကားက ဆက္ဆံေရး၊ မိဘနဲ႕ သားသမီးဆက္ဆံေရး၊ အလုပ္ရွင္နဲ႕အလုပ္သမား ဆက္ဆံေရး၊ အစိုးရနဲ႕ ႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားအၾကားက ဆက္ဆံေရးစတာေတြမွာ ပါ၀ါက်င့္သံုးမွဳေတြ အျပန္အလွန္ရွိေနတာေၾကာင့္ ဒါေတြကို ႏိုင္ငံေရးအျဖစ္ ယူဆႏိုင္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ စကားလံုးရဲ႕ အနက္အဓိပၸာယ္မွာတင္ အလြန္ကို က်ယ္၀န္းနက္နဲတဲ့ စကားလံုးတခုအေနနဲ႕ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုနက္နဲလွတဲ့ ႏိုင္ငံေရးပညာကို ေလ့လာတဲ့အခါမွာက်ေတာ့ သေဘာတရားေတြ၊ သီအိုရီေတြ၊ စနစ္ေတြ၊ အေတြးအေခၚေတြ ဘက္ေပါင္းစံုကေန ေပါင္းစပ္ပါ၀င္လာတာေၾကာင့္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႕သြားပါတယ္။ ေရွးေခတ္ေတြမွာ တုန္းကေတာ့ ႏိုင္ငံေရးကို ပညာရပ္တခုအျဖစ္ ေလ့လာတဲ့အခါမွာ ဒႆနိကေဗဒ၊ ဥပေဒ၊ သမိုင္းပညာရပ္ေတြရဲ႕ ဘာသာရပ္ခြဲတခုအေနနဲ႕ပဲ သတ္မွတ္ေလ့လာခဲ့ၾကပါတယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္ ကေတာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ျဖစ္တည္မွုရဲ႕ အေျခခံစည္းမ်ဥ္းေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေလ့လာဖို႕ ျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးေလ့လာဆန္းစစ္မွဳရဲ႕ မူရင္းအစဟာ ေရွးေခတ္ဂရိျပည္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ပေလတိုနဲ႕ အရစ္တိုတယ္တို႕ဟာ ႏိုင္ငံေရးကို ဒႆနိကေဗဒရွဴေထာင့္ကေန ေလ့လာသံုးသပ္တဲ့ ဒႆနိကေဗဒဆိုင္ရာ အစဥ္အလာ ( Philosophical tradition) ရဲ႕ ဖခင္မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ medieval theorists ေတြျဖစ္တဲ့ Augustine နဲ႕ Aquinas တို႕ရဲ႕ ေရးသားခ်က္ေတြမွာလဲ သူတို႕ရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြ လႊမ္းမိုးမွဳရွိပါတယ္။ ဒီလို ဒႆနိကေဗဒအစဥ္အလာအရ ေလ့လာမွဳေတြမွာ တန္ဖိုး၊ စံႏွဳန္းစံထား၊ ကိုယ္က်င့္တရား စတာေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အေတြးအေခၚေတြ၊ ေမးခြန္းေတြ (normative questions) အမ်ားအျပားပါ၀င္ပါတယ္။ ဘာဆိုတာထက္ ဘယ္လိုျဖစ္သင့္တယ္ ဆိုတာကို ဦးစားေပးေဖာ္ျပခ်က္ မ်ားပါတယ္။ ဥပမာ- ဘာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတာ္က ခ်မွတ္တဲ့ ဥပေဒကို လိုက္နာသင့္သလဲ၊ ပုဂၢလိက လြတ္လပ္ခြင့္မွာ အမ်ားကို မထိခိုက္ေအာင္ ဘယ္လိုကန္႕သတ္ခ်က္ေတြ ရိွသင့္သလဲ စတာမ်ိဳးေတြပါ။

ႏိုင္ငံေရးေလ့လာမွဳဆိုင္ရာ ေနာက္ထပ္အစဥ္အလာတခုကေတာ့ ကိန္းဂဏာန္း အေျချပအစဥ္အလာ empirical tradition ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအစဥ္အလာကို ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအမ်ိဳးအစားေတြကို ခြဲျခားျပခဲ့တဲ့ အရစၥတိုရဲ႕စာ၊ Machiavelli ေရးသားခဲ့တဲ့ realistic account of statecraft နဲ႕ Montesquieu ေရးသားခဲ့တဲ့ အစိုးရနဲ႕ ဥပေဒဆိုင္ရာ လူမွဳေဗဒသီအိုရီ ေတြထဲမွာ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။၁၇ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာ John Locke နဲ႕ David Hume တို႕ရဲ႕ doctrine of empiricism ပ်ံ႕ႏွံ႕လာပါတယ္။ Doctrine of empiricism က အေတြ႕အၾကံဳဆိုတာ အသိပညာရဲ႕ အေျခခံျဖစ္တာေၾကာင့္ သီအိုရီေတြ၊ အဆိုအမိန္႕ေတြအားလံုးကို ေလ့လာေစာင့္ၾကည္မွဳေတြနဲ႕ စမ္းသပ္ရမယ္လို႕ ဆိုထားပါတယ္။ ၁၉ ရာစုေရာက္ေတာ့ ဒီအေတြးအေခၚေတြဟာ positivism ၀ါဒထြန္းကားလာေရးဆီကို ဦးတည္သြားပါေတာ့တယ္။

ႏိုင္ငံေရးကို သိပၸံပညာေ၀ါဟာရေတြနဲ႕ ေဖာ္ျပဖို႕ ပထမဆံုးၾကိဳးပမ္းခဲ့သူကေတာ့ materialist conception of history ကို အသံုးျပဳျပီး သမိုင္းေၾကာင္းတိုးတက္မွဳေတြရဲ႕ တြန္းအားကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ Karl Marx ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ၁၈၇၀ ကာလေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးကို သိပၸံပညာရပ္အေနနဲ႕ သတ္မွတ္မွဳေတြ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ေအာက္စဖိုဒ့္၊ ပဲရစ္နဲ႕ ကိုလံဘီယာတကၠသိုလ္ေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံဘာသာရပ္ကို သင္ၾကားလာၾကပါတယ္။ (၁၉၀၆) ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ ေလ့လာေရးစာေစာင္ ထြက္ေပၚ လာပါတယ္။ (၁၉၅၀-၆၀) ကာလေတြက်ေတာ့ သိပၸံနည္းက်ႏိုင္ငံေရး ေလ့လာမွဳေတြ အားေကာင္း လာပါတယ္။ David Easton ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ သဘာ၀သိပၸံနည္းလမ္းေတြကိုပါ သင့္ေလ်ာ္သလို ဆြဲယူအသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ ပညာရပ္တခုျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ အဆိုထြက္ေပၚလာျပီးေနာက္ပိုင္းမွာ အေရအတြက္ အေျချပဳသုေတသနနည္းလမ္းမ်ားကို အသံုးျပဳျပီး ႏိုင္ငံေရးေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ေတြ ပိုျပီး မ်ားျပားလာပါတယ္။ ဥပမာ- မဲေပးမွဳျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြ၊ တရားေရးရာျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြရဲ႕ ျပဳမူဆံုးျဖတ္ပံု စတာေတြမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ထားတဲ့ ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြေပၚမွာ အေျခတည္ျပီး လူမွဳသီအိုရီေတြ တည္ေဆာက္ရမယ္ဆိုတဲ့ ယံုၾကည္မွဳ (Behaviouralism) ဟာ (၁၉၅၀-၆၀) ကာလေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာမွဳေတြကို လႊမ္းမိုးထားခဲ့ပါတယ္။

(၁၉၆၀) ေနာက္ပိုင္းကာလေရာက္ေတာ့ Behaviouralism ကို မေက်လည္မွဳေတြ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ကိန္းဂဏာန္းေတြနဲ႕ပဲ တိုင္းတာလို႕ မရဘူးဆိုတာကို ျငင္းဆိုမွဳေတြရွိလာပါတယ္။ တရားမွ်တမွဳ၊ လြတ္လပ္မွဳ၊ ညီညြတ္မွဳ၊ အခြင့္အေရးစတာေတြကို ကိန္းဂဏာန္းနဲ႕ တိုင္းတာလို႕ မရႏိုင္ေၾကာင္း ေျပာဆိုလာၾကပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ (၁၉၇၀) ကာလေတြမွာ ကိုယ္က်င့္တရား၊ စံခ်ိန္စံညြန္းစတာေတြနဲ႕ဆိုင္တဲ့ normative questions ေတြဆီ ျပန္လွည့္လာၾကပါတယ္။ John Rawls နဲ႕ Robert Nozick တို႕ရဲ႕စာေတြမွာ ဒီသေဘာတရားေတြ အမ်ားအျပား ပါ၀င္ပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာမွဳေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒ၊ ျပည္သူ႕ေရြးခ်ယ္မွဳသီအိုရီ (public-choice theory) ၊ Rational Choice theory စတာေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီသီအိုရီေတြက ေဘာဂေဗဒ သီအိုရီေတြမွာ အေျခခံထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကို အသံုးျပဳျပီး Antony Downs, Mancur Olson နဲ႕ William Nikanen တို႕က ပါတီယွဥ္ျပိဳင္မွဳ၊ အက်ိဳးအျမတ္အုပ္စု ျပဳမူေဆာင္ရြက္ပံုေတြနဲ႕ ဗ်ဴရိုကရက္ေတြရဲ႕ မူ၀ါဒလႊမ္းမိုးမွဳစတာေတြကို ေလ့လာခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာမွဳေတြမွာ အသံုးမ်ားတဲ့ ေနာက္ထပ္သီအိုရီတခုကေတာ့ သခ်ၤာဘာသာရပ္ကေန သက္ဆင္းလာတဲ့ ဂိမ္းသီအိုရီျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးရွဳပ္ေထြးမွဳေတြ၊ အက်ပ္အတည္းကာလေတြမွာ မွန္ကန္တဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ႏိုင္ဖို႕အတြက္ အသံုးျပဳသင့္တဲ့ သီအိုရီတခုျဖစ္ပါတယ္။

သခ်ၤာနဲ႕စီးပြားေရးသီအိုရီေတြကေန သက္ဆင္းလာတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသီအိုရီအသစ္ေတြသာမက ၀ါဒသစ္၊ အေတြးအေခၚသစ္ေတြလဲ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး၀ါဒဟာ က်ားမကြဲျပားျခားနားမွဳေတြကို ထုတ္ေဖာ္ရင္း ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ ဘာလဲဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ကို ေမးခြန္းထုတ္ေနပါတယ္။ Green Politics ဟာ လူသားေတြကို ဦးစားေပးစဥ္းစားမွဳ (anthropocentric emphasis) မွာ အေျခခံတဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမွဳေရးသီအိုရီေတြကို စိန္ေခၚျပီး၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ သေဘာတရားေတြကို ဦးစားေပးစဥ္းစားမွု (holistic emphasis) ေပၚမွာ အေျခတည္တဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမွဳေရး နားလည္မွဳေတြကို ျဖန္႕ျဖဴးေနပါတယ္။ ၁၉၂၃ မွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ ဖရန္႕ဖတ္ေက်ာင္းေတာ္ရဲ႕ မာ့စ့္လက္သစ္၀ါဒေပၚမွာ အေျခခံထားတဲ့ critical theory ဟာ လက္ရွိက်င့္သံုးေနတဲ့ လူမွဳထံုးတမ္းစဥ္လာေတြကို ေ၀ဖန္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ေနပါတယ္။

ဒီလို၀ါဒေတြ၊ သီအိုရီေတြ အမ်ားအျပားအၾကားမွာ ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူတေယာက္ဟာ ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားေတြ (political concepts) ႏိုင္ငံေရးသီအိုရီေတြ (political theories) ႏိုင္ငံေရးေမာ္ဒယ္ေတြ (political models) အေတြးအေခၚအိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီေတြ (ideological traditions/ paradigms) ေတြကို ကြဲကြဲျပားျပား သိနားလည္ဖို႕ လိုအပ္လွပါတယ္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး (၂၁၊ ၁၀၊ ၂၀၀၉)