စတုတၳမ႑ိဳင္ႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး

နိဒါန္း

အာဖရိကႏိုင္ငံတႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံမွာ THISDAY Newspaper Group ဆိုတဲ့ စာနယ္ဇင္းအဖြဲ႕တဖြဲ႕ ရွိပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ဟာ ႏိုက္ဂ်ီးရီးယား စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို တိုက္ဖ်က္ခဲ့စဥ္မွာကတည္းက တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ စစ္အာဏာရွင္စနစ္က်ဆံုးျပီး ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာလဲ ဒီမိုကေရစီစနစ္ရဲ႕ အသက္ ေသြးေၾကာျဖစ္တဲ့ စတုတၳမ႑ိဳင္ (သတင္း၊ စာနယ္ဇင္း၊ မီဒီယာက႑) မွာ အင္အားတရပ္အျဖစ္ ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုပါ၀င္ရင္း (၂၀၀၁) ခုႏွစ္မွာ Economic Intelligence Group ကို ထပ္မံဖြဲ႕စည္းခဲ့ပါတယ္။ ဒီအုပ္စုမွာ ပါ၀င္တဲ့ စီးပြားေရးပညာရွင္ေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္က ခ်မွတ္ထားတဲ့ စီးပြားေရးမူ၀ါဒမ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္း၊ ထိေရာက္မွဳမ်ားကို တိုင္းတာသတ္မွတ္ျခင္း၊ အားနည္းခ်က္ရွိေနေသာ က႑မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ေဖာ္ေဆာင္ေနေသာ မူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပည္သူလူထု၏ အျမင္သေဘာထားမ်ားကို ေလ့လာတင္ျပျခင္း၊ ကမၻာအရပ္ရပ္တြင္ က်င့္သံုးေနေသာ ထိေရာက္သည့္ မူ၀ါဒမ်ားကို သံုးသပ္တင္ျပျခင္းျဖင့္ ပါလီမန္အတြင္းမွ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားႏွင့္ ျပည္သူလူထုအား ပညာေပးျခင္း စတာေတြကို ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ စတုတၳမ႑ိဳင္ အင္အားစုတရပ္အေနနဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ ျပည္သူ႕အက်ိဳးျပဳလုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို ေဖာ္ေဆာင္ ခဲ့ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

စတုတၳမ႑ိဳင္

သတင္းနဲ႕ စာနယ္ဇင္းက႑ဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္၊ ဥပေဒျပဳေရးမ႑ိဳင္နဲ႕ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္စတဲ့ မ႑ိဳင္ၾကီး သံုးရပ္ကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာတည့္မတ္ေပးရတာျဖစ္တဲ့အတြက္ စတုတၳမ႑ိဳင္ဆိုျပီး ၿဗိတိသွ်ပါလီမန္အမတ္ အက္ဒမန္ဗတ္(၁၇၂၉-၁၇၉၇)က တင္စားေခၚေ၀ၚခဲ့ရာက စတုတၳမ႑ိဳင္အျဖစ္ အမည္တြင္လာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ တိုက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ ဆိုသလိုပဲ စတုတၳမ႑ိဳင္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး၊ ပညာရွင္မ်ားက ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကတဲ့ သီအိုရီသေဘာတရားေတြမွာလဲ သီအိုရီၾကီးေလးခုက ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားလာခဲ့ပါတယ္။

သတင္းစာနယ္ဇင္းႏွင့္ ဆက္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ Fred S. Siebert, Theodore Peterson. Wilbur Schramm တို႕က ကမၻာ့သတင္းစာနယ္ဇင္းေလာကမွာ လည္ပတ္ေနတဲ့ ယႏၱရားေတြဟာ သီအိုရီေလးခုေပၚမွာ အေျခခံေနတယ္လို႕ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ ပထမသီအိုရီကေတာ့ အမွန္တရားဆိုတာ ပညာရွိအခ်ိဳ႕ရဲ႕ ထုတ္ကုန္သာျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚကို အေျခခံျပီး၊ Renaissance ေႏွာင္းပိုင္း ကာလတုန္းက ေပၚထြက္လာခဲ့တဲ့ Authoritarian theory ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယတမ်ိဳးကေတာ့ စာနယ္ဇင္း သတင္းမီဒီယာဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားနဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ေထာက္ကူေပးရမယ္ ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေပၚမွာ အေျခခံထားတဲ့ Soviet Communist theory ျဖစ္ပါတယ္။

တတိယတမ်ိဳးကေတာ့ တိုင္းသူျပည္သားေတြရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြမွာ လိုအပ္ေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား လံုလံုေလာက္ေလာက္ ရရွိႏိုင္ေရးအတြက္ မီဒီယာမွာ တာ၀န္ရွိတယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚကို အေျခခံထားတဲ့ Social Responsibility Theory ျဖစ္ပါတယ္။ စတုတၳတမ်ိဳးကေတာ့ သတင္းနဲ႕ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို အတိုင္းအဆမရွိ ဦးစားေပးရမယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေပၚမွာ အေျခခံထားတဲ့ Libertarian Theory ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၁ ရာစုရဲ႕ သတင္းနဲ႕စာနယ္ဇင္းေလာကမွာ Social Responsibility Theory နဲ႕ Libertarian Theory ေတြက ပိုျပီးထင္ရွားလာပါတယ္။

ယူေကႏိုင္ငံက ဘီဘီစီသတင္းဌာနနဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက NPR သတင္းဌာနေတြဟာ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ အသံုးျပဳကေန ရရွိလာတဲ့ ၀င္ေငြေပၚမွာ တည္မွီျပီး၊ ေၾကာ္ျငာက႑ကို မွီခိုမွဳ နည္းပါးတာေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုအက်ိဳးစီးပြားကို ပိုမိုကိုယ္စားျပဳႏိုင္ျပီး၊ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ကိုယ္စားျပဳမွဳ ေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ ေဖ်ာ္ေျဖေရးက႑သာမကပဲ ပညာေပးက႑ေတြကိုပါ ပူးတြဲအေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း၊ မီဒီယာက်င့္၀တ္မ်ားကို ေလးစားလိုက္နာျခင္း စတဲ့ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြ ရွိတဲ့အတြက္ Social Responsibility Theory ကို အေျခခံထားတဲ့ သတင္းဌာနေတြအျဖစ္ ေလ့လာသံုးသပ္သူမ်ားက ဆိုၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ေတြကေတာ့ ဒီသီအိုရီ ခြဲျခားမွဳေတြဟာ အာဏာရွင္စနစ္ကေန လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို အသြင္ကူးေျပာင္းရာမွာ သတင္းနဲ႕ စာနယ္ဇင္းက႑ဟာလဲ authoritarian theory ကို အေျခခံထားရာမွ Social Responsibility Theory နဲ႕ Libertarian Theory ေတြကို အေျခခံအျဖစ္ ကူးေျပာင္းရမယ္ဆိုတဲ့ evolutionary mode of political development ကို အသံုးျပဳထားျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုေတြ႕ရွိခ်က္ေတြဟာ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္နဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေပးႏိုင္တဲ့အတြက္ အခြင့္အေရးေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီးအျငင္းပြားေနတဲ့ အျမင္ႏွစ္ရပ္ကို ေပါင္းစပ္ ေပးျပီးသား ျဖစ္သြားပါတယ္။

စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး

စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ဆိုတာ the right of expression ျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရး (political right) ျဖစ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳမွ လြတ္ကင္းေရး ဆိုတာကက်ေတာ့ လူမွဳေရးအခြင့္အေရး (social right) ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ လူ႕အခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားသူေတြနဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြက မူ၀ါဒ ခ်မွတ္သူေတြ အၾကားမွာ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးနဲ႕ လူမွဳေရးအခြင့္အေရးေတြမွာ ဘာကို ပိုျပီး ဦးစားေပးသင့္တယ္ ဆိုတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အျငင္းပြားမွုေတြ ရွိပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ လူ႕အခြင့္အေရးလွဳပ္ရွားသူေတြက ႏိုင္ငံသားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးမ်ား (civil and political rights) ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းျဖင့္ လူမွဳအခြင့္အေရး၊ စီးပြားေရးအခြင့္အေရးမ်ားနဲ႕ ယဥ္ေက်းမွဳအခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးအတြက္ empowerment လုပ္ျပီးသား ျဖစ္သြားတယ္ လို႕ အဆိုရွိၾကပါတယ္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြက မူ၀ါဒ ခ်မွတ္သူေတြကေတာ့ လြတ္လပ္စြာ ေျပာၾကားခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ စုေ၀းလွဳပ္ရွားခြင့္ ဆိုတာ ဆာေလာင္မြတ္သိပ္ျပီး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူေတြ အတြက္ အသံုးမ၀င္ႏိုင္တဲ့ အတြက္ ဘ၀ရွင္သန္ရပ္တည္ဖို႕ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ လူမွဳအခြင့္အေရးေတြကို ဦးစားေပးဖို႕ လိုအပ္တယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။ သတင္းစာနယ္ဇင္းနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ႏိုင္ငံေရးရွဳေထာင့္ကေန ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ျဖစ္တဲ့ evolutionary mode of political development ဟာ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္နဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳ ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေပးျပီး ဒီလိုကြဲျပားေနတဲ့အျမင္ႏွစ္ရပ္ကို ေပါင္းစပ္ေပးပါတယ္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕ စတုတၳမ႑ိဳင္ဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့အစိုးရက ၾကိဳးကိုင္ထားတာ ခံထားရတဲ့အခါ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး စီမံခ်က္ေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ဖို႕ ခက္ခဲႏိုင္ပါတယ္။ အစိုးရၾကိဳးကိုင္ မီဒီယာေတြ ဟာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ျဖန္႕ျဖဴးျခင္း၊ အစိုးရ၀ါဒမ်ားကို ျဖန္႕ခ်ိေပးျခင္း စတာေတြ ျပဳလုပ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ေပမယ့္ အစိုးရရဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာ ထိန္းသိမ္း တည့္မတ္မွဳေတြ ျပဳလုပ္ႏိုင္ျခင္း မရွိပါဘူး။

အစိုးရမူ၀ါဒေတြကိုလဲ လြတ္လပ္စြာ ေ၀ဖန္ျခင္း၊ အားနည္းခ်က္မ်ား ေထာက္ျပျခင္းေတြ ျပဳလုပ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီအခါမွာ စတုတၳမ႑ိဳင္ရဲ႕ အေရးၾကီးတာ၀န္တခုျဖစ္ျပီး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ အေရးၾကီးလွတဲ့ government watchdog တာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ႏိုင္ျခင္း မရွိပါဘူး။ ျပည္သူလူထုကိုလဲ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားအားလံုးကို ပြင့္လင္းျမင္သာစြာ တင္ျပႏိုင္ျခင္း မရွိသလို၊ ျပည္သူ႕အျမင္မ်ားကိုလဲ လြတ္လပ္စြာ ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခြင့္ မရွိတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္က ခ်မွတ္ထားတဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒနဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြဟာ ျပည္သူေတြအတြက္ အမွန္တကယ္ အက်ိဳးေက်းဇူး ျဖစ္ထြန္းျခင္း ရွိမရွိကို အကဲျဖတ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။

သတင္းနဲ႕ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ရွိမွသာ ျပည္သူလူထုကို သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားေပးျခင္းနဲ႕ လူထုရဲ႕ ပူးေပါင္းပါ၀င္မွဳ ရယူႏိုင္ျခင္းမ်ား တိုးျမင့္လာျပီး လူထုကို empower လုပ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါတင္မကပဲ သတင္းနဲ႕ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကေန တဆင့္ public marketplace ထဲကို အေတြးအေခၚမ်ား၊ အိုင္ဒီယာမ်ား၊ အျမင္သေဘာထားမ်ား စီး၀င္လာေစတဲ့အတြက္ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း (Civil Society) အားေကာင္း လာေစေရး ကိုလဲ ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳ၊ အရပ္ဘက္လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အားေကာင္းလာေစမွဳေတြ ကေနတဆင့္ Universal Declaration of Human Rights ရဲ႕ Article 19 (Freedom of expression and information) ကိုလဲ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျပီးသား ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးနဲ႕ လူမွဳေရးအခြင့္အေရးဆိုတာ သီးျခားသတ္မွတ္ ဦးစားေပးလို႕ မရႏိုင္ပဲ တျပိဳင္နက္တည္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ဖို႕ လိုအပ္တဲ့ အရာေတြျဖစ္ေၾကာင္း စတုတၳမ႑ိဳင္နဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး အၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳေတြက မီးေမာင္းထိုးျပခဲ့ပါတယ္။

စတုတၳမ႑ိဳင္၏ အခန္းက႑အား ျမွင့္တင္ျခင္း

စတုတၳမ႑ိဳင္နဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးတို႕အၾကားမွာ ဆက္ႏြယ္မွဳေတြရွိတာေၾကာင့္ စတုတၳမ႑ိဳင္ရဲ႕ အခန္းက႑ကို ျမွင့္တင္ျခင္းျဖင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးကို အေထာက္အကူျပဳလာေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို စတုတၳမ႑ိဳင္ရဲ႕ အခန္းက႑ကို ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ ဦးတည္ျပီး ျမွင့္တင္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ ကို ပညာရွင္ေတြက ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

(၁) သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားေပးျခင္း

သတင္းနဲ႕ စာနယ္ဇင္းက႑ဟာ လူထုလူတန္းစားအလႊာအသီးသီးကို သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားေပးႏိုင္တဲ့ အထိေရာက္ဆံုး ျပည္သူ႕ဆက္ဆံေရး ယႏၱရားျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးအေျခအေန၊ လူမွဳေရးအေျခအေန၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳအေျခအေနေတြနဲ႕ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွုေလွ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္က ေဖာ္ေဆာင္ေနတဲ့ မူ၀ါဒေတြ၊ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို လူထုက သိရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ စတုတၳမ႑ိဳင္အေနနဲ႕ ဒီလိုမူ၀ါဒ၊ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကိုသာမက မူ၀ါဒေတြရဲ႕ လူထုအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳေတြ၊ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ စတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကိုပါ အမ်ားျပည္သူထံ ပို႕ေဆာင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။

(၂) ျပည္သူ႕အျမင္၊ ျပည္သူ႕အသံမ်ား ေဆာင္က်ဥ္းေပးျခင္း

ႏိုင္ငံေတာ္က ခ်မွတ္ထားတဲ့ မူ၀ါဒေတြနဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအေပၚမွာ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ အျမင္ေတြနဲ႕ သေဘာထားေတြကို မူ၀ါဒခ်မွတ္ထားသူမ်ား၊ အၾကံေပးမ်ားနဲ႕ မူ၀ါဒအေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ေနသူမ်ား သိရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အျမင္သေဘာထားေတြနဲ႕ လူထုလူတန္းစားအလႊာအသီးသီးကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ျပည္သူ႕အသံေတြကို စတုတၳမ႑ိဳင္က ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ပါတယ္။

(၃) Public Debate ပလက္ေဖာင္း ဖန္တီးေပးျခင္း

အေရးၾကီးတဲ့ ျပည္သူ႕ေရးရာမူ၀ါဒေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ပညာရွင္ေတြ၊ မူ၀ါဒေရးရာကၽြမ္းက်င္သူေတြရဲ႕ ေဆြးေႏြးပြဲေတြ၊ debate ေတြ ျပဳလုပ္တဲ့အခါ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ ဗဟုသုတေတြ၊ အေတြးအျမင္ေတြ တိုးတက္လာေစႏိုင္ပါတယ္။ အေၾကာင္းအရာတခုခ်င္းစီကိုလဲ ထဲထဲ၀င္၀င္ ျခံဳငံုသိရွိသြားေစႏိုင္ပါတယ္။ စတုတၳမ႑ိဳင္ဟာ ဒီလို public debate ပလက္ေဖာင္းကို ဖန္တီးေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံက Daily Star သတင္းစာမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ပို႕ေဆာင္ဆက္သြယ္ေရး၊ ပို႕ကုန္သြင္းကုန္ မူ၀ါဒမ်ား၊ စြမ္းအင္ မူ၀ါဒမ်ားနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး public debates မ်ား ျပဳလုပ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီကေန ေပၚထြက္လာတဲ့ ရလဒ္ေတြကို စုစည္းျပီး ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားနဲ႕ အန္ဂ်ီအိုမ်ားကို အၾကံျပဳခ်က္မ်ားလဲ ေပးအပ္ျပီး public engagement ကို စတုတၳမ႑ိဳင္ကတဆင့္ တိုးျမွင့္ေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

(၄) ျပည္သူ႕ေရးရာဌာနမ်ား၏ တာ၀န္ခံမွဳ ရွိေစျခင္း

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒမ်ားကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္သူ႕ေရးရာဌာနမ်ားရဲ႕ တာ၀န္ခံမွဳ (accountability) ရွိဖို႕ အလြန္ အေရးၾကီးပါတယ္။ အဆိုျပဳခ်က္ေတြနဲ႕ မူ၀ါဒေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္တဲ့အခါ ဒီမူ၀ါဒေတြဟာ သင့္ေလ်ာ္မွဳရွိမရွိ၊ ထိေရာက္မွဳရွိမရွိ၊ စီမံခ်က္ေတြအတိုင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း ရွိမရွိ စတာေတြကို မီဒီယာနဲ႕ သတင္းစာနယ္ဇင္းေတြက ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရွဳႏိုင္ပါတယ္။ အစိုးရအသံုးစရိတ္မ်ားရဲ႕ မွန္ကန္တိက်မွဳကိုလဲ ဆန္းစစ္ေလ့လာႏိုင္တာေၾကာင့္ ဘ႑ာေငြအလြဲသံုးစားျပဳမွဳေတြနဲ႕ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြကိုလဲ တိုက္ဖ်က္ႏိုင္ ပါတယ္။

နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ သတင္းနဲ႕စာနယ္ဇင္းက႑ဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္၊ ဥပေဒျပဳေရးမ႑ိဳင္နဲ႕ တရားစီရင္ေရး မ႑ိဳင္စေသာ မ႑ိဳင္ၾကီး သံုးရပ္ကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာတည့္မတ္ေပးရတဲ့ စတုတၳမ႑ိဳင္ၾကီးျဖစ္တဲ့အတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳေလွ်ာ့ခ်ေရး မူ၀ါဒမ်ား ထိထိေရာက္ေရာက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ေရးအတြက္ အေရးပါလွပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၆၊ ၉၊ ၂၀၁၁)

ရည္ညႊန္းကိုးကားစာရင္း

Deane, J. (2005) “Why the Media Matters,” GFMD October 2005

Gregoire, L. (2005) “Why Development Needs Good Journalism,” WPFD

Hudock, A. (2003) “Hearing the Voices of the Poor: Encouraging Good Governance and Poverty Reduction through Media Support,” World Learning

Obaigbena, N. (2001) “ Role of the press in poverty reduction strategies (PRSP) Design and Implementation Process”, Africa Forum on Poverty Reduction Strategies, Dakar, Senegal, September 10-13, 2001.

Panos London (2005) “ What are the MDGs and why are they important?

www.panos.org.uk/extra/mdgs_index.asp

Panos London (2007) ‘The role of the media in boosting public awareness and debate of trade policy-making’, in WTO (2007) WTO Public Forum 2006: What WTO for the XXIst Century?, London

Siebert, F., Peterson, T., & Schramm, W. (1956) “Four theories of the press: The authoritarian, libertarian, social responsibility, and Soviet communist concepts of what the press should be and do”, Urbana: University of Illinois.