ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ ႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာေရးရာ (အပိုင္း- ၈)

စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳ ျဖစ္ပြားေစမည့္ စနက္တံမ်ား

ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္အေရးမွာ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳ ျဖစ္ပြားေစမယ့္ အဓိက စနက္တံေတြဟာ ေရနံနဲ႕ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ အမ်ားအျပားကို ေတြ႕ရွိလာတဲ့အခ်ိန္နဲ႕ တိုက္ရိုက္ပါ၀င္ပတ္သက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ (အထူးသျဖင့္ တရုတ္ႏိုင္ငံ) မွာ စြမ္းအင္ျပတ္လပ္မွဳ ျဖစ္ပြားလာခ်ိန္လို႕ ခန္႕မွန္းထားၾကပါတယ္။ ဒီစနက္တံေတြ အပါအ၀င္ ျဖစ္ႏိုင္ဖြယ္ရွိတဲ့ စနက္တံေတြကို အျငင္းပြားေရပိုင္နက္မွ ေရနံႏွင့္ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕မ်ား ရွာေဖြထုတ္ယူျခင္း၊ ေနရာယူသိမ္းပိုက္ျခင္း၊ လက္နက္အင္အားသံုး၍ လူအမ်ားအား ေရႊ႕ေျပာင္းေနရာခ်ထားျခင္း၊ လက္နက္ အင္အားသံုး၍ enforcement ျပဳလုပ္ျခင္း၊ မေတာ္တဆမွဳမ်ားႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာ မွားယြင္း တြက္ခ်က္မွဳမ်ား စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အျခားျပင္ပအခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ ေဒသတြင္းဆိုင္ရာ ပဋိပကၡေတြ (ဥပမာ- မလကၠာေရလက္ၾကားအေရး) စတာေတြကလဲ ပဋိပကၡေတြကို ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္အထိ ရိုက္ခတ္လာ ေစႏိုင္ပါတယ္။

(၁) ေရနံႏွင့္ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ ရွာေဖြထုတ္ယူမွဳမ်ား

(ပံု ၁၁- ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္မွာ oil platform တခု)

၂၁ ရာစုရဲ႕ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳ ပဋိပကၡေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ေရနံ ႏိုင္ငံေရး အေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္။ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္မွာ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳအျဖစ္ႏိုင္ဆံုး စနက္တံကလဲ ေရနံႏွင့္ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ ရွာေဖြထုတ္ယူမွဳေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ သေဘာတူညီမွဳစာခ်ဳပ္ေတြ မခ်ဳပ္ဆိုထားပဲ အျငင္းပြားေရပိုင္နက္မွာ ေရနံႏွင့္ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ရွာေဖြေရး ၾကိဳးပမ္းမွဳဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို တိုက္ရိုက္ထိပါးမွဳအျဖစ္ ယူဆေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္မွာ ေရနံနဲ႕ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ရွာေဖြ ထုတ္ယူေရးအတြက္ တရုတ္ႏိုင္ငံက ပူးတြဲထုတ္လုပ္မွဳေတြ ကမ္းလွမ္းထားတာေၾကာင့္ unilateral drilling operations ေတြဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံကို တိုက္ရိုက္စိန္ေခၚမွဳလို႕ ယူဆႏိုင္ဖြယ္ရာ ရွိပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာဟာ ေရနံနဲ႕ပဲ တိုက္ရိုက္ဆက္စပ္ေနတာ မဟုတ္တဲ့အတြက္ အျခားသဘာ၀ သယံဇာတ အရင္းအျမစ္ထုတ္ယူမွဳေတြကိုလဲ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ျခိမ္းေခ်ာက္တယ္လို႕ ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕က သတ္မွတ္ႏိုင္ဖြယ္ ရွိေၾကာင္း အခ်ိဳ႕ပညာရွင္မ်ားက ျဖည့္စြက္ေရးသားၾကပါတယ္။ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္မွာ ေရနံနဲ႕ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ အရင္းအျမစ္မရွိႏိုင္ဖူးလို႕ ေသခ်ာသြားရင္ေတာင္ ေရပိုင္နက္အျငင္းပြားမွဳေတြက ရပ္တန္႕မွာ မဟုတ္ေၾကာင္းနဲ႕ အဓိကျပႆနာအရင္းအျမစ္ဟာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပညာျဖစ္ေၾကာင္း သူတို႕က ဆိုထားၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္လဲ ေရနံနဲ႕ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕အရင္းအျမစ္ဟာ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳျဖစ္ေစမယ့္ incentives ေတြကို တိုးျမင့္ေစေၾကာင္းနဲ႕ စနက္တံျဖစ္လာႏိုင္ေၾကာင္းကိုေတာ့ အမ်ားက လက္ခံထားၾကပါတယ္။

ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္အေရးမွာ ဒီစနက္တံကို မီးသြားရွိဳ႕လာႏိုင္တဲ့ အျဖစ္ႏိုင္ဆံုး တိုင္းျပည္ဟာ ဗီယက္နမ္ ျဖစ္တယ္လို႕လဲ အခ်ိဳ႕က ခန္႕မွန္းၾကပါတယ္။ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံက ေရနံရွာေဖြေရးနဲ႕ ထုတ္ယူေရးအတြက္ လွဳပ္ရွားမွဳေတြ အမ်ားအျပား ျပဳလုပ္ထားျပီး၊ ေဘဂ်င္းကလဲ အၾကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ သတိေပးထားခဲ့ပါတယ္။ ဗီယက္နမ္မဟာဗ်ဴဟာ ပညာရွင္မ်ားကလဲ သယံဇာတအရင္းအျမစ္ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳ (အထူးသျဖင့္ ေရနံနဲ႕ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕) နဲ႕ "unilateral actions" ဟာ စစ္ရဲ႕ စနက္တံျဖစ္ေၾကာင္း ရွဳျမင္တဲ့အတြက္ ရုရွားအပါအ၀င္ အျခားႏိုင္ငံၾကီးမ်ားကို ေရနံရွာေဖြေရး လုပ္ငန္းမ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုက္လံဖိတ္ေခၚထားပါတယ္။ ဗီယက္နမ္ မဟာဗ်ဴဟာပညာရွင္မ်ားရဲ႕ စာတမ္းေတြမွာ unilateral ကမ္းလြန္ေရနံရွာေဖြေရးလုပ္ငန္းကို ဗီယက္နမ္ရဲ႕ ျပည္တြင္းစြမ္းအင္သံုးစြဲမွဳလိုအပ္ခ်က္ အျမင့္ဆံုးျဖစ္လာမွသာ ျပဳလုပ္ႏိုင္ေခ်ရွိေၾကာင္း သံုးသပ္ ထားၾကပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ဒီလို လုပ္ေဆာင္မွဳမွာ စစ္ျဖစ္ႏိုင္မွဳဆိုတဲ့ risks ကို ယူရမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ risk factor ကို အေလးအနက္ထား စဥ္းစားသင့္ေၾကာင္း တင္ျပထားၾကပါတယ္။

(၂) ေနရာယူသိမ္းပိုက္ျခင္း

(၁၉၉၅) ခုႏွစ္မွာ Mischief Reef ကို တရုတ္ႏိုင္ငံက ေနရာယူသိမ္းပိုက္မွဳနဲ႕ အလားသ႑ာန္တူ ျဖစ္ရပ္မ်ားဟာလဲ စစ္ပြဲကို ဦးတည္ေစႏိုင္ပါတယ္။ တရုတ္ေရတပ္ရဲ႕ unilateral actions ေတြဟာ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားနဲ႕ ထိုင္၀မ္တို႕ရဲ႕ status quo ထိန္းထားရန္ ျပဳလုပ္ေလ့ရွိတဲ့ unilateral actions ေတြနဲ႕ ကြာျခားမွဳရွိပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာပညာရွင္အခ်ိဳ႕ဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံဟာ အျငင္းပြားမွဳနဲ႕ ပဋိပကၡေတြမွာ လက္ဦးမွဳၾကိဳယူထားဖို႕ အေရးၾကီးေၾကာင္း တြက္ခ်က္ျပီး လွဳပ္ရွားမွဳေတြ လုပ္ေလ့ရွိေၾကာင္း ေထာက္ျပေျပာဆိုၾကပါတယ္။ "no men's reefs" အခ်ိဳ႕ကို ေနရာယူသိမ္းပိုက္ထားျခင္းဟာ စစ္တုရင္ကစားပြဲက Play Go နည္းဗ်ဴဟာနဲ႕ အလားသ႑ာန္တူေၾကာင္းနဲ႕ တရုတ္ႏိုင္ငံဟာ ဒီလိုဂိမ္းေတြကို ဆက္လက္ကစားႏိုင္လာဖြယ္ရွိေၾကာင္း တြက္ခ်က္ထားၾကပါတယ္။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ Mischief မွာ ေနရာယူထားျခင္းဟာ တရုတ္အတြက္ေတာ့ ထင္ရွားတဲ့ သေကၤတတခုျဖစ္ေနျပီး၊ ေနာက္ပိုင္းကာလမွာ တပ္စြဲထားမွဳက ရုတ္သိမ္းသြားရမည္ျဖစ္ေစ၊ ဆက္လက္ထားရွိမည္ျဖစ္ေစ၊ အျငင္းပြားေနဆဲ ကာလမွာေတာ့ တရုတ္အတြက္ bargaining position ရသြားတယ္ ဆိုတာကို ဘယ္သူမွ မျငင္းႏိုင္ၾကပါဘူး။ အာဆီယံႏိုင္ငံေတြက တရုတ္နဲ႕ တိုက္ရိုက္စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳကို တတ္ႏိုင္သမွ် ေရွာင္ရွားေနေၾကာင္း သိရွိျပီးျဖစ္တဲ့ တရုတ္ႏိုင္ငံအတြက္ ဒီလိုဂိမ္းေတြကို ဆက္လက္ကစားေနရာက ေနာက္ဆံုးမွာ အာဆီယံႏိုင္ငံေတြအေနနဲ႕ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳမွတပါး အျခားနည္းလမ္းမရွိေတာ့တဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ခ်မွတ္သြားမွာကို မဟာဗ်ဴဟာပညာရွင္ အခ်ိဳ႕က စိုးရိမ္ၾကပါတယ္။ အျငင္းပြားမွဳမွာ တိုက္ရိုက္ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္း မရွိတဲ့ ထိုင္းႏိုင္ငံကလဲ ဒီလို ေနရာယူသိမ္းပိုက္မွဳေတြကို စိုးရိမ္ေၾကာင္း ဖြင့္ဟေျပာဆိုထားပါတယ္။ လက္ရွိအေျခအေနမွာ ထိန္းသိမ္းထားတဲ့ status quo ကို တရုတ္ႏိုင္ငံက မေျပာင္းလဲပစ္ေရးဟာ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားက သေဘာတူထားတဲ့ minimum position ျဖစ္ပါတယ္။

(၃) လက္နက္အင္အားသံုး၍ လူအမ်ားအား ေရႊ႕ေျပာင္းေနရာခ်ထားျခင္း

(၁၉၅၀) ခုႏွစ္ကာလေတြတုန္းက Itu Aba မွာ ရွိတဲ့ ဖိလစ္ပိုင္လူမ်ိဳးေတြကို လက္နက္အင္အားသံုးျပီး ထိုင္၀မ္က ေရႊ႕ေျပာင္းေနရာခ်ထားမွဳေတြျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံက အျငင္းပြားေရပိုင္နက္ကို တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ အခ်ဳပ္အျခာနယ္ေျမပိုင္နက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေရပိုင္နက္ထဲမွာ ေနထိုင္ အေျခခ်ေနသူမ်ားကို လက္နက္အင္အားသံုးျပီး ေရႊ႕ေျပာင္းေနရာခ်ထားမွဳေတြ ျဖစ္ပြားလာမွာကို စိုးရိမ္မွဳေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီလို လက္နက္အင္အားသံုး ေရႊ႕ေျပာင္းေနရာခ်ထားမွဳကေန တဆင့္ Humanitarian Intervention ျဖစ္လာျပီး၊ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳေတြျဖစ္လာႏိုင္ေၾကာင္း သံုးသပ္မွဳေတြ ေပၚထြက္လာပါတယ္။

(၄) လက္နက္ အင္အားသံုး၍ enforcement ျပဳလုပ္ျခင္း

အျခားထင္ရွားတဲ့ စနက္တံတခုကေတာ့ လက္နက္ အင္အားသံုး၍ enforcement ျပဳလုပ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ျပီး၊ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကလဲ အေတာ္မ်ားပါတယ္။ အျငင္းပြားေရပိုင္နက္မွာ ငါးဖမ္းသေဘၤာနဲ႕ ကုန္သြယ္ေရေၾကာင္း သေဘၤာေတြကို ခြင့္ျပဳခ်က္ကိစၥနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး၊ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံက အေရးယူဖမ္းဆီးမွဳေတြ ရွိလာတဲ့အခါတိုင္း သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ေရတပ္ေတြနဲ႕ ကမ္းရိုးတန္းေစာင့္တပ္ေတြက ၀င္ပါေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အျငင္းပြား ေရပိုင္နက္ကို စစ္သေဘၤာေတြ ေစလႊတ္တာေတြ၊ ငါးဖမ္းသေဘၤာေတြနဲ႕အတူ ကမ္းရိုးတန္းေစာင့္တပ္သေဘၤာေတြ ပါလာတာေတြ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္မွဳေတြကတဆင့္ အခန္႕မသင့္ရင္ gunfire exchanges ေတြ ျဖစ္သြားျပီး၊ ေရတပ္အခ်င္းခ်င္း စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳေတြအထိ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။

အျငင္းပြားေရပိုင္နက္အထဲကို စစ္သေဘၤာေတြ ၀င္ေရာက္ျပီး၊ ငါးဖမ္းသေဘၤာေတြကို အေၾကာင္းျပခ်က္မရွိပဲ ရပ္တန္႕တာ၊ ရွာေဖြတာေတြ ျပဳလုပ္တာေတြ၊ ငါးဖမ္းသမားေတြကို ဖမ္းဆီးတာေတြ၊ အေႏွာင့္အယွက္ျပဳတာ ေတြဟာလဲ freedom of navigation ကို ထိခိုက္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳ ျဖစ္ပြားေစတဲ့ စနက္တံေတြျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

(၅) မေတာ္တဆမွဳမ်ားႏွင့္ မဟာဗ်ဴဟာ မွားယြင္းတြက္ခ်က္မွဳမ်ား

မေတာ္တဆမွဳမ်ားနဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာ မွားယြင္းတြက္ခ်က္မွဳေတြကလဲ စစ္ျဖစ္ႏိုင္ေစတဲ့ စနက္တံေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ စစ္ေျမျပင္ေတြနဲ႕ အျငင္းပြားေရပိုင္နက္၊ ေျမပိုင္နက္ေတြဆိုတာက တဘက္ရဲ႕ intent ကို အျခားတဘက္က ခန္႕မွန္းရ အလြန္ခဲယဥ္းျပီး မဟာဗ်ဴဟာ မွားယြင္းတြက္ခ်က္မွုေတြ အျဖစ္ပြားႏိုင္ဆံုး ေနရာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ (၁၉၉၆) ခုႏွစ္မွာ ဖိလစ္ပိုင္စစ္တပ္နဲ႕ တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ gun boats ေတြအၾကား ထိေတြ႕မွဳျဖစ္ခဲ့တဲ့ ျဖစ္စဥ္မွာဆိုရင္ မနီလာရဲ႕ အေနာက္ေျမာက္ ကီလိုမီတာ (၁၂၀) အကြာမွာ တရုတ္ရဲ႕ gun boats ေတြက အေၾကာင္းျပခ်က္မရွိပဲ လွည့္ပတ္ေမာင္းႏွင္ေနရာကတဆင့္ စစ္ေရးထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳအထိ ျဖစ္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ငါးခိုးဖမ္းမွဳကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ naval assets ေတြကို အသံုးျပဳမွုေတြကလဲ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳေတြ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ပါတယ္။ ျဖစ္စဥ္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး မဟာဗ်ဴဟာ မွားယြင္းတြက္ခ်က္မွဳေတြ ျဖစ္ေနႏိုင္တာေၾကာင့္ပါ။ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ မဟာဗ်ဴဟာပညာရွင္မ်ားကေတာ့ 'gunboat diplomacy' က်င့္သံုးမွဳနဲ႕ စစ္ေရးေလ့က်င့္မွဳဆိုင္ရာ မေတာ္တဆမွဳေတြကလဲ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳကို ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္လို႕ သံုးသပ္ထားပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားျဖစ္တဲ့ UN Convention on the Law of the Seas (UNCLOS) က ခ်မွတ္ထားတဲ့ အခြင့္အေရးနဲ႕ တာ၀န္ေတြကို နားလည္မွဳလြဲမွားတာကလဲ မဟာဗ်ဴဟာတြက္ခ်က္မွဳ အမွားအယြင္းေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

(၆) အျခားအေၾကာင္းအရာမ်ား

Acts of provocation ျဖစ္ပြားေစႏိုင္တဲ့ အျခားအေၾကာင္းအရာမ်ားလဲ ရွိပါေသးတယ္။ အျငင္းပြားမွဳမွာ တိုက္ရိုက္ပါ၀င္ပတ္သက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ပင္လယ္ေရေၾကာင္းလံုျခံဳေရး၊ ပင္လယ္ဓားျပႏွိမ္နင္းေရး၊ ေလထုညစ္ညမ္းမွဳ သန္႕စင္ေရး၊ သိပၸံနည္းက် သုေတသနမ်ား ျပဳလုပ္ေရးစတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ားနဲ႕ ေရပိုင္နက္အတြင္း၀င္ေရာက္ျပီး jurisdiction တိုးခ်ဲ႕မွဳျပဳလုပ္တာဟာလဲ မေတာ္တဆ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳေတြ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ပါတယ္။ ပင္လယ္ဓားျပေအာ္ပေရးရွင္းေတြမွာ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရသေဘၤာေတြနဲ႕ ၀န္ထမ္းေတြ ပါ၀င္တာဟာလဲ ပဋိပကၡေတြကို ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ပါတယ္။ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားက ဒီလိုပင္လယ္ဓားျပ ေအာ္ပေရးရွင္းေတြမွာ တရုတ္က သေဘၤာေတြ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနတယ္လို႕ စြပ္စြဲမွဳေတြ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႕ မီဒီယာေတြရဲ႕ အျငင္းပြားေရပိုင္နက္ကို သြားေရာက္လည္ပတ္မွဳေတြကလဲ မွားယြင္းတဲ့ တြက္ခ်က္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္ပါတယ္။ စစ္ေရးအဆင့္ျမွင့္မွဳေတြမွာ surface-to-surface missiles ေတြကို တိုးခ်ဲ႕လာမွုေတြကလဲ မဟာဗ်ဴဟာ မွားယြင္းတြက္ခ်က္မွဳေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

(၇) ေဒသတြင္း ပဋိပကၡႏွင့္ တင္းမာမွဳမ်ား

ေဒသတြင္း ပဋိပကၡနဲ႕ တင္းမာမွဳေတြဟာလဲ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ကို သက္ေရာက္လာႏိုင္ပါတယ္။ တရုတ္ျပည္ပနဲ႕ ထိုင္၀မ္အၾကားမွာသာ စစ္ေရးတင္းမာမွဳျဖစ္လာခဲ့ရင္ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္မွာပဲ ထိေတြ႕မွဳ ျဖစ္ၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဗီယက္နမ္နဲ႕ တရုတ္ႏိုင္ငံတို႕အၾကားက နယ္စပ္တင္းမာမွဳကလဲ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ ကိုပါ ရိုက္ခတ္လာႏိုင္ပါတယ္။ Spratlys ကၽြန္းစုဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံအတြက္ strong signal ျပႏိုင္တဲ့ အေကာင္းဆံုး မဟာဗ်ဴဟာ အခ်က္အခ်ာေနရာျဖစ္ပါတယ္။ တရုတ္နဲ႕ ဂ်ပန္တို႕အၾကား၊ တရုတ္နဲ႕ အေမရိကန္တို႕အၾကားက ပါ၀ါဂိမ္းေတြကလဲ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ထဲမွာ ကစားလာႏိုင္ဖြယ္ရွိပါတယ္။ မထင္မွတ္ထားတဲ့ တတိယ ႏိုင္ငံတခုခု (သို႕မဟုတ္) ရုရွားကဲ့သို႕ေသာ ျပင္ပအင္အားၾကီးႏိုင္ငံတခုခုက ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ အေရးထဲ ၀င္ပါလာတာမ်ိဳးလဲ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါေသးတယ္။

(၈) ပင္လယ္ေရေၾကာင္းဆက္သြယ္ေရးအား ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳမ်ား

ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္အေရးမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံဟာ ႏိုင္ငံတကာ sea lines of communications (SLOCs) ကို တိုက္ရိုက္ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ရင္ေတာ့ မလြဲမေသြ၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ၀င္ပါလာမွာျဖစ္သလို၊ ဂ်ပန္နဲ႕ အျခားအင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ားကလဲ ၀င္ေရာက္ ပတ္သက္ေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ကို တည္မွီထားတဲ့ merchant and military traffic အတြက္ SLOCs က ႏိုင္ငံအမ်ားစုအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ အခန္းက႑မွာ ရွိေနပါတယ္။ ဒါကို ဘယ္ႏိုင္ငံကမွ ထိခိုက္ခံမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

(၂၀၁၁) ခုႏွစ္ မတိုင္ခင္က ကမၻာ့လံုျခံဳေရး မဟာဗ်ဴဟာ ပညာရွင္ေတြက အေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွာ ျဖစ္ပြားလာမယ့္ "arms race" ကို စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမွုေတြ ရွိၾကပါတယ္။ (၂၀၁၂) ခုႏွစ္မွာေတာ့ ေတာင္တရုတ္ ပင္လယ္အေရးက အေရွ႕ေတာင္အာရွရဲ႕ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာအေကာင္းဆံုး အေျခအေနကို ေရာက္ရွိသြားပါေတာ့တယ္။ အျငင္းပြားေရပိုင္နက္မွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ ျပႆနာငယ္ေလးေတြကိုေတာင္ တရုတ္နဲ႕ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံမ်ားက ထိေရာက္စြာကိုင္တြယ္ႏိုင္ျခင္းမရွိပဲ၊ ျပႆနာေတြ တစတစ ၾကီးထြားလာေစမွဳေတြက မဟာဗ်ဴဟာ ပညာရွင္မ်ားကို စိုးရိမ္မွဳေတြ ပိုမိုၾကီးထြားလာေစပါတယ္။ ေၾကာက္လန္႕ဖြယ္ရာ အေကာင္းဆံုးက အျငင္းပြားမွဳ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားမွာ defence capabilities ကြာျခားမွဳ အလြန္ၾကီးမားေနျပီး၊ စစ္ေရးထိေတြ႕မွဳေတြ ျဖစ္ပြားလာတာနဲ႕ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံေတြက ၀င္ေရာက္ပတ္သက္လာေစႏိုင္တဲ့ အခ်က္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

( အပိုင္း ၉ သို ့)                                                       ယခင္အပိုင္းမ်ား

ခင္မမမ်ိဳး (၁၅၊ ၁၀၊ ၂၀၁၂)

ျပိဳင္တူတြန္းလွ်င္ ေရႊ ့ႏိုင္သည္ ။