ဖံြၿဖိဳးတိုးတက္မႈလို႔ ဆိုတဲ့ေနရာမွာ လြတ္လပ္မႈေတြ ခ်ဳပ္ျခယ္မႈေတြမရိွမွသာ တိုးတက္ဖံြၿဖိဳးမႈ ရိွႏိုင္မယ္လို႔ ျမန္မာ့ ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေျပာဆိုပါတယ္။ တရားမဲ့မႈ၊ မမွ်တမႈ၊ အာဏာရွင္ဆန္မႈ၊ လူထုအေပၚ တာ၀န္ယူလိုစိတ္ကင္းမဲ့မႈ ဒါေတြကို ဖယ္ထုတ္ေရးဟာ ဖံြၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အေရးႀကီးတယ္လို႔ ေျပာဆိုသြားတာပါ။ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ေတာ့ ကိုသားညြန္႔ဦးက တင္ျပေပးထားပါတယ္။
ဖံြၿဖိဳးတိုးတက္မႈဆိုတဲ့ေနရာမွာ အေျခခံလြတ္လပ္မႈေတြကို ခ်န္ထားလို႔မရဘူးလို႔ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ေပးအပ္တဲ့ မစ္ခ်ီကန္တကၠသိုလ္ကေန Wallenberg ဆုေပးပဲြ အခမ္းအနား မိန္႔ခြန္းထဲ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ထည့္သြင္းေျပာဆိုသြားတာပါ။ စီးပြားေရးႏိုဗယ္ဆုရွင္ ေဒါက္တာ Amartya sen ရဲ႕ ဖံြၿဖိဳးတိုးတက္မႈနဲ႔ လြတ္လပ္မႈ ဒြန္တဲြေနတယ္ ဆိုတဲ့အျမင္ကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေထာက္ခံ ေဆြးေႏြးခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္တရပ္၊ လူ႔အဖဲြ႔အစည္းတရပ္ ဖံြၿဖိဳးတိုးတက္လာေရးအတြက္ ခ်ဳပ္ေႏွာင္မႈေတြကို ဖယ္ရွားပစ္ဖို႔ လိုအပ္မယ္လို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေျပာဆိုသြားပါတယ္။
“ဖံြၿဖိဳးေရးအတြက္ဆိုရင္ အဓိကက်တဲ့ ခ်ဳပ္ျခယ္မႈေတြကို ဖယ္ရွားပစ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဆင္းရဲမဲြေတမႈ ပေပ်ာက္ဖို႔လိုသလို အာဏာရွင္ဆန္ဆန္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေတြ အဆံုးသတ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ စီးပြားေရး လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြ လိုအပ္သလို လူမႈေရးရပိုင္ခြင့္ေတြလည္း စနစ္တက်ရိွဖို႔ လိုပါတယ္။ အမ်ားျပည္သူ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ျဖည့္ဆည္းဖို႔ ပ်က္ကြက္တာေတြကို ဖယ္ရွားပစ္လိုသလိုပဲ မတူတဲ့အျမင္ အယူအဆေတြအေပၚ သည္းညည္းခံမႈအားနည္းတာ၊ လိုတာထက္ပိုၿပီး တု႔ံျပန္အေရးယူတဲ့ ဖိႏွိပ္မႈေတြကိုလည္း ေဖ်ာက္ပစ္ဖို႔လိုပါတယ္။”
၁၉၈၈ ခုႏွစ္ ဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားမႈ စတင္တဲ့အခ်ိန္တုန္းက ျမန္မာလူထုထဲ ကုလသမဂၢရဲ႕ လူ႔အခြင့္ အေရး ေၾကညာစာတမ္းကို မသိသူ အေတာ္မ်ားမ်ားရိွခဲ့ေပမယ့္ တကယ္တမ္း ျမန္မာလူထုဟာ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး အႏွစ္သာရကို နားလည္သေဘာေပါက္ေနၾကၿပီလို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေျပာပါတယ္။ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ အထက္ျမန္မာျပည္ မႏၱေလးခရီးစဥ္တခု အတြင္း ဘာေၾကာင့္ ဒီမိုကေရစီလိုခ်င္တာလဲဆိုတာကို ေစ်းခ်ိဳက သူ႔ကို ေထာက္ခံသူတဦး ေျဖတာကို ဥပမာေျပာၿပီး ျမန္မာလူထုရဲ႕ ဒီမိုကေရစီအေပၚ နားလည္မႈကို ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ရွင္းျပခဲ့တာပါ။
“အဲဒါမွာ သူမရွင္းျပပါတယ္။ သူ႔မွာ ေစ်းဆိုင္ငယ္ကေလးရိွတယ္တဲ့၊ သူ႔အေနနဲ႔ သူ႔စီးပြားေရးကို ႐ိုး႐ိုးသားသား လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ကိုင္ခြင့္ရၿပီး အာဏာပိုင္ေတြ ေႏွာင့္ယွက္မွာကို ေၾကာက္ရံြ႕ ေနရတာေတြ မရိွဘဲ ေကာင္းေရာင္းေကာင္း၀ယ္ လုပ္ကိုင္ခ်င္တာပါတဲ့။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလို အေျခခံ အခြင့္အေရးေလးေတြ ရလာရင္ေတာ့ ေကာင္းရာမြန္ရာ ေနထိုင္လုပ္ကိုင္လို႔ရမယ္လို႔ သူယံုၾကည္တဲ့ အေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။ သူမဟာ တကယ္ေတာ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ရဲ႕ တကယ္အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္ကို နားလည္လိုက္တယ္လို႔ က်မ ယူဆမိပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီဆိုတာ အဆံုးသတ္ ပန္းတိုင္မဟုတ္ဘဲနဲ႔  လူ႔အဖဲြ႔အစည္းတရပ္ ေအာင္ျမင္မႈအတြက္ နည္းလမ္းတရပ္ျဖစ္ပါတယ္။”
တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ျမန္မာဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားမႈအတြင္းမွာ ေၾကာက္ရြံ႕ျခင္းကေန ကင္းေ၀းဖို႔ သူ႔အေနနဲ႔ လံႈ႔ေဆာ္ေျပာဆိုခဲ့ရတာဟာ ေၾကာက္ရြံ႕မႈအေျခခံဟာ လြတ္လပ္မႈ၊ လြတ္ေျမာက္မႈအတြက္ အဓိက အတားအဆီးတခု ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္လို႔ ေျပာသြားပါတယ္။
“က်မတို႔လႈပ္ရွားမႈအတြက္ ေၾကာက္ရံြ႕ျခင္းကေန လြတ္ကင္းဖို႔ အဓိက ေျပာေနရတဲ့ အေၾကာင္းကေတာ့ ဒါဟာ အျခားလြတ္ေျမာက္မႈေတြကို ဖြင့္ေပးႏိုင္မယ့္ အဓိက ေသာ့ခ်က္ ျဖစ္ေနလို႔ပါ။ ေၾကာက္ရြံ႕မႈေၾကာင့္ လူေတြဟာ ထံုထိုင္းၿပီး ျပဳသမွ် ခံေနရပါတယ္။ လူေတြကို ဘာမွ မလုပ္မကိုင္တတ္ေအာင္ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ေျပာဖို႔ဆိုဖို႔ ေၾကာက္ရံြ႕ေနရင္ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္ရဖို႔ ဘာမွ လုပ္ႏုိင္မွာမဟုတ္ပါဘူး။
မတရား မမွ်တတာေတြကို ျပန္လည္စိန္ေခၚဖို႕ စိုးရြံေနမယ္ဆိုရင္ မိမိရဲ႕ လြတ္လပ္စြာယံုၾကည္မႈကို အကာအကြယ္လုပ္ႏိုင္မွာမဟုတ္ပါဘူး၊ ဒါ့အျပင္ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရးေတြလည္း ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္ၿပီး ဘ၀ေသသြားပါလိမ့္မယ္”
မစ္ခ်ီကန္ တကၠသိုလ္ကေပးအပ္တဲ့ Wallenberg ဆုဟာ ဆိုရင္ အမ်ားျပည္သူ လြတ္လပ္မႈအတြက္ ကိုယ္က်ဳိးစြန္႔ ႀကိဳးပမ္းသူေတြကို ခ်ီးျမႇင့္တဲ့ဆုျဖစ္ပါတယ္။ မီခ်ီကန္ တကၠသိုလ္ရဲ႕ ေက်ာင္းသားေဟာင္း Raoul Wallenberg ကို ဂုဏ္ျပဳၿပီး ေပးအပ္တဲ့ဆုပါ။ Wallenberg ဟာ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ အတြင္း ဆြီဒင္ႏိုင္ငံရဲ႔ သံတမန္တဦးအေနနဲ႕ တာ၀န္ယူရင္း နာဇီလက္ထဲက ဂ်ဴးလူမ်ိဳးေတြကို ကယ္တင္ေပးခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ဒီဆုရတာ ၂၁ ဦးေျမာက္ ျဖစ္ၿပီး ႏိုဗယ္ဆုရွင္ တိဗက္က ဘုန္းေတာ္ႀကီးဒလိုင္လားမားနဲ႔ ေတာင္အာဖရိက ခရစ္ယာန္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဒတ္စမြန္တူးတူးတုိ႔လည္း အရင္က ဒီဆု ရခဲ့ဖူးပါတယ္။