ေတာင္အာဖရိက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ (အပိုင္း-၅) (နိဂံုးပိုင္း)

ေအာင္ပြဲဆီသို႕

ၾကားျဖတ္အစိုးရဖြဲ႕စည္းေရးအတြက္ ေဆြးေႏြးၾကရာမွာ အစိုးရအဖြဲ႕သစ္ကို ေရြးေကာက္ပြဲျပဳလုပ္ျပီး ေရြးခ်ယ္ေရးနဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသစ္ကို အစိုးရအဖြဲ႕သစ္က တာ၀န္ခံေရးဆြဲေရး ကိစၥေတြကို သေဘာတူညီမွဳ ရခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလို ေရြးေကာက္ပြဲျပဳလုပ္ရာမွာလဲ အုပ္ခ်ဳပ္ေနဆဲအစိုးရက ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ထိန္းခ်ဳပ္မွဳေတြ ေလ်ာ့နည္းဖို႕ သေဘာတူညီခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီသေဘာတူညီ ခ်က္ေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕အတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနဆဲအစိုးရက သူတို႕ရဲ႕ ရပ္တည္မွဳကို အေလွ်ာ့ေပးခဲ့ၾကရပါတယ္။ မင္ဒဲလားတို႕ဘက္ကလဲ ၾကားျဖတ္အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေနဆဲကာလမွာ အမ်ိဳးသားညႊန္႕ေပါင္းအစိုးရ အသြင္နဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ေရြးေကာက္ပြဲအႏိုင္ရခဲ့ရင္ အစိုးရ၀န္ၾကီးေနရာအခ်ိဳ႕ကို အျခားပါတီမ်ားမွ ပါ၀င္ခြင့္ ေပး၍ ညႊန္႕ေပါင္းအစိုးရဖြဲ႕စည္းေရး စတာေတြကို သေဘာတူညီေပးခဲ့ရပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္စလံုးက သူတို႕ရပ္တည္ေနတဲ့ ရပ္တည္ခ်က္ကေန အေလွ်ာ့ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ပမာဆိုရရင္ ျမစ္ကမ္းတဘက္ တခ်က္မွာ မ်ဥ္းျပိဳင္ေလွ်ာက္ေနၾကရာက လမ္းေလွ်ာက္ျခင္းကို ရပ္တံ့ျပီး ေပါင္းကူးတံတားခင္းဖို႕အတြက္ ႏွစ္ဘက္စလံုးက ၾကိဳးပမ္းၾကတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။

ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပပြဲမ်ားနဲ႕ ပတ္သက္ျပီးေတာ့လဲ အစိုးရနဲ႕ ေအအင္စီတို႕ ႏွစ္ဘက္စလံုးက အေပးအယူေတြ လုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ De Klerk က ပါတီမ်ားနဲ႕ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားရဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းစြာဆႏၵျပခြင့္ကို အသိအမွတ္ျပဳေပးျပီး၊ ဆႏၵျပသူမ်ားနဲ႕ စုရံုးလာေသာ လူထုမ်ားကို အစိုးရက ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးဖို႕ သေဘာတူညီခဲ့ပါတယ္။ မင္ဒဲလားတို႕ဘက္ကလဲ အဓိကရုဏ္းေတြ၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မွဳေတြ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္တဲ့ ေဒသေတြမွာ ဆႏၵျပျခင္းမ်ားကို ေရွာင္ရွားႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းဖို႕ သေဘာတူညီခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္စလံုးက ေတာင္အာဖရိကရဲ႕ common identity ကို ေထာက္ခံျပီး ဆႏၵျပခြင့္ကို အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းနဲ႕ မင္ဒဲလားဟာ De Klerk အစိုးရရဲ႕ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးေဆာင္ရြက္မွဳမ်ားနဲ႕ credibility. ရွိလာေစေရးကို ပံ့ပိုးေပးႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီလို တဘက္နဲ႕ တဘက္ ကူညီပံ့ပိုးျပီး ဘံုအက်ိဳးစီးပြားအတြက္ အစည္းအေ၀းမ်ား က်င္းပေနဆဲမွာပဲ၊ ညစာစားပြဲမ်ား၊ ပါတီမ်ားကိုလဲ ႏွစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားနဲ႕ ပညာရွင္မ်ားက က်င္းပခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုက်င္းပေပးျပီး ပဋိပကၡျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ဘက္ႏွစ္ဘက္က ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ေတြ႕ဆံုေစျခင္းျဖင့္ လူသားခ်င္း ခင္မင္ရင္းႏွီးမွဳ၊ အျပန္အလွန္ နားလည္မွဳ၊ အတူတကြ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးမွဳ စတဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ရရွိလာခဲ့ပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္စလံုးက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳ ေတြဟာ တိုးတက္မွဳတစံုတရာ ရွိလာေစတယ္ဆိုတာကို အသိအမွတ္ျပဳထားခဲ့ၾကျပီး၊ ေနာက္ျပန္ဆုတ္ျပီး အျပန္အလွန္ဆန္႕က်င္ေနၾကတဲ့ အေနထားကို ျပန္မေရာက္သြားေအာင္ အေလးအနက္ သတိထား ခဲ့ၾကပါတယ္။

ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ဆိုတာ အေျပာလြယ္သေလာက္ အလုပ္ခက္တဲ့ ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏွစ္ဘက္စလံုးမွာ ၾကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေနလို႕ အက်ိဳးမရွိႏိုင္တာေၾကာင့္ ထိပ္တိုက္ျပန္လည္ ရင္ဆိုင္မယ္လို႕ ေတြးခဲ့သူေတြ အမ်ားအျပားပါပဲ။ တခါတရံမွာ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္က ထင္သာျမင္သာတဲ့ ေျပာင္းလဲမွဳေတြ မျဖစ္ပဲ ေႏွာင့္ေႏွးၾကန္႕ လာေနသလိုေတြ ျဖစ္ေနတတ္ပါေသးတယ္။ ဒီအခ်ိန္ေတြပဲ ႏွစ္ဘက္စလံုးက ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ႏွစ္ဘက္စလံုးက အားမလို၊ အားမရေတြျဖစ္ျပီး၊ စားပြဲ၀ိုင္းျပင္ပ ႏိုင္ငံေရးလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြဆီ ျပန္လည္ဆြဲေခၚဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ လူခ်င္းေတြ႕ဆံုမွဳေတြ၊ သတင္းစကားပါးမွဳေတြ ျပဳလုပ္ျပီး၊ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ေအာင္ျမင္ေစႏိုင္ေရးကိုသာ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒီလိုၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ ရွိေနဆဲမွာပဲ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳေတြကေတာ့ ေပၚထြက္ေနၾကဆဲပါပဲ။ ႏွစ္ဘက္စလံုးမွာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစြန္းေရာက္သူေတြက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳကို လက္မခံပဲ ပ်က္ျပားေအာင္ နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႕ ဆန္႕က်င္လာၾကပါတယ္။ (၁၉၉၂) ခုႏွစ္ အဆံုးပိုင္းကာလေတြမွာ လူမည္းစစ္ေသြးၾကြေတြ က လူျဖဴေတြကို စစ္ေၾကျငာတိုက္ခိုက္မွဳေတြ လုပ္လာၾကပါတယ္။ (၁၉၉၃) ခုႏွစ္ထဲမွာေတာ့ လူျဖဴအစြန္းေရာက္ေတြက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးပြဲက်င္းပေနတဲ့ ေနရာကို ၀င္ေရာက္စီးနင္းျပီး၊ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြး ေနသူေတြကို ၀ိုင္း၀န္းတိုက္ခိုက္ခဲ့တာေၾကာင့္ လူအမ်ားအျပား ဒဏ္ရာရခဲ့ၾကပါတယ္။

(၁၉၉၃) ခုႏွစ္၊ ေအျပီလ (၁၀) ရက္ေန႕မွာေတာ့ ေအအင္စီေခါင္းေဆာင္ Chris Hani ကို လူျဖဴအစြန္းေရာက္ တဦးက လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအေရးနဲ႕ပတ္သက္ျပီး လူမည္းေတြက မေက်နပ္တာေၾကာင့္ Southern Cape ကို စုေ၀းခ်ီတက္ျပီး၊ စက္ရံုႏွစ္ရံုကို မီးရွိဳ႕ပစ္လိုက္ပါတယ္။ ဒီအေျခအေနေတြကေန တဘက္နဲ႕တဘက္ တင္းမာမွဳေတြ ျပန္ျဖစ္လာႏိုင္တာေၾကာင့္ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ေဒသဆိုင္ရာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေကာ္မတီ၊ လူမည္း community leaders ေတြ စုေ၀းျပီး၊ ယာယီျငိမ္းခ်မ္းေရးေကာ္မတီ တရပ္ဖြဲ႕စည္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကတာေၾကာင့္ ေလးပတ္ခန္႕အတြင္းမွာတင္ အဲဒီနယ္မွာ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းမွဳ ျပန္ရသြားခဲ့ပါတယ္။

မင္ဒဲလားကလဲ တတိုင္းျပည္လံုးက လူမည္းေတြကို ေအးေဆးတည္ျငိမ္စြာ ေနၾကဖို႕ မိန္႕ခြန္းျမြက္ၾကား ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရးအစြန္းေရာက္သူေတြရဲ႕ လွဳပ္ရွားမွဳေတြကေတာ့ မရပ္တန္႕သြားေသးပါဘူး။ (၁၉၉၃) ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လနဲ႕ ၾသဂုတ္လေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးအၾကမ္းဖက္မွဳေၾကာင့္ ေသဆံုးသူ (၁၀၀၀) ေက်ာ္ရွိခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၉၄) ခုႏွစ္မွာေတာ့ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးကာလအတြင္း ႏိုင္ငံေရးအရ ေသဆံုးသူစုစုေပါင္း တေသာင္းသံုးေထာင္ေက်ာ္ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။

ဒီလိုတင္းမာမွဳေတြ၊ ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳေတြ၊ ေၾကာက္ရြံ႕မွဳေတြ၊ သတ္ျဖတ္မွဳေတြအၾကားမွာပဲ ႏွစ္ဘက္စလံုးက ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ဘံုအက်ိဳးစီးပြားရရွိေရးအတြက္ မဆုတ္မနစ္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾက ပါတယ္။ ၾကားျဖတ္အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလမွာ က်င့္သံုးဖို႕အတြက္ Interim Constitution တရပ္ကို ေရးဆြဲႏိုင္ခဲ့ၾကျပီး၊ ၾကားျဖတ္အစိုးရ ဖြဲ႕စည္းေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားကိုလဲ ခ်မွတ္ႏိုင္ခဲ့ၾက ပါတယ္။ ဒီသေဘာတူညီခ်က္ေတြအရ ျပည္သူလူထုက တိုက္ရိုက္ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ Constituent Assembly ဟာ ၾကားျဖတ္ပါလီမန္အျဖစ္ တာ၀န္ယူျပီး၊ ႏိုင္ငံေတာ္သစ္တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ အဓိကက်တဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသစ္ကို ေရးဆြဲရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုေရးဆြဲရာမွာ Constitutional Court က ၾကီးၾကပ္ေဆာင္ရြက္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။

Executive power မွာေတာ့ electoral strength ေပၚမွာ မူတည္ျပီး ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ ကက္ဘိနက္၀န္ၾကီးမ်ားပါ၀င္ေသာ အမ်ိဳးသားညီညြတ္ေရးညြန္႕ေပါင္း အစိုးရက အာဏာက်င့္သံုးျပီး၊ အစိုးရအဖြဲ႕အၾကီးအကဲျဖစ္တဲ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ သမၼတကိုေတာ့ ျပည္သူလူထုက တိုက္ရိုက္ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ Constituent Assembly က ေရြးခ်ယ္ခန္႕ထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

စီးပြားေရးမူ၀ါဒအရလဲ ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစနစ္နဲ႕အတူ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားကို ကူညီပံ့ပိုးမွဳမ်ား ပူးတြဲေဆာင္ရြက္တဲ့ mixed economic system ကို အသံုးျပဳဖို႕ သေဘာတူညီခဲ့ၾကပါတယ္။ ျမိဳ႕နယ္ေတြအလိုက္ အစိုးရ အသံုးစရိတ္မ်ား တိုးျမွင့္ေဆာင္ရြက္ေပးေရး၊ လူျဖဴမ်ားရဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း မ်ားအား အေႏွာင့္အယွက္ မျဖစ္ေစေရး စတာေတြကိုလဲ သေဘာတူခဲ့ၾကပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္စလံုးဟာ တဘက္နဲ႕တဘက္ရဲ႕ အေျခခံအက်ိဳးစီးပြားေတြ၊ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို အျပန္အလွန္ အသိအမွတ္ ျပဳလာၾကပါတယ္။

ဒီလိုတိုးတက္မွဳေတြ ရွိေနဆဲမွာပဲ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ကို တေလွ်ာက္လံုး ဆန္႕က်င္လာခဲ့တဲ့ Buthelezi ဦးေဆာင္တဲ့ အဖြဲ႕ကိုလဲ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ထဲမွာ ပါ၀င္ဖို႕ ၾကိဳးပမ္းမွဳေတြ ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္လဲ High-level delegations ေတြျဖစ္တဲ့ U.S. envoy Henry Kissinger နဲ႕ British envoy Lord Carrington တို႕က ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ခ်ိန္အထိေတာင္ ထူးျခားမွဳ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ Kenyan envoy Washington Okumu က ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရး ပကတိအေျခအေနမွန္ကို သိျမင္ဖို႕ အခ်ိန္တန္ျပီျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မပါ၀င္ခဲ့ရင္ ႏိုင္ငံေရးအရ ေဘးေရာက္မွဳပဲ အေျဖထြက္ လာမွာျဖစ္ေၾကာင္းနဲ႕ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးဟာ မေအာင္ျမင္ေသာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး အျဖစ္ နိဂံုးခ်ဳပ္ရလိမ့္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း သတိေပး ေျပာၾကားခဲ့တဲ့အခါမွသာ Buthelezi ဦးေဆာင္တဲ့အဖြဲ႕ဟာ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပဖို႕ ရွစ္ရက္ အလိုက်မွသာ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး ျဖစ္စဥ္အတြင္းကို ေရာက္ရွိသြားခဲ့ပါတယ္။

ေရြးေကာက္ပြဲမက်င္းပခင္ေန႕အထိ ဗံုးခြဲတိုက္ခိုက္မွဳေတြကေတာ့ ေပၚထြက္ေနဆဲပါပဲ။ သို႕ေပမယ့္လဲ (၁၉၉၄) ခုႏွစ္၊ ေအျပီလ (၂၇) ရက္ေန႕မွာေတာ့ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံရဲ႕ သမိုင္းသစ္ကို ဖန္ဆင္းေပးတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲၾကီးကို ေအာင္ျမင္စြာ က်င္းပႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ေမလ (၂) ရက္ေန႕မွာ de Klerk က သူ႕ရဲ႕ ေရြးေကာက္ပြဲအရွံဳးကို အသိအမွတ္ျပဳျပီး၊ မင္ဒဲလားကို ၀မ္းေျမာက္ဂုဏ္ယူပါေၾကာင္း သတင္းစကား ေပးပို႕ခဲ့ပါတယ္။ မင္ဒဲလားကလဲ ေက်းဇူးတင္စကား ျပန္လည္ေျပာၾကားခဲ့ျပီး၊ ေတာင္အာဖရိက တႏိုင္ငံလံုးမွာရွိတဲ့ ျပည္သူေတြအေနနဲ႕ လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရး ဘယ္လိုကြဲျပားမွဳေတြ ရွိေနေပမယ့္ လူမ်ိဳးေပါင္းစံု၊ ယဥ္ေက်းမွဳေပါင္းစံု ႏိုင္ငံေတာ္သစ္ၾကီးကို အတူတကြ ၀ိုင္း၀န္းထူေထာင္ၾကဖို႕ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒီလို ေခါင္းေဆာင္ေတြအၾကား၊ ႏွစ္ဘက္ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြအၾကား ျငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္ႏိုင္ မွဳဟာ on the ground မွာ ျငိမ္းခ်မ္းေရးရွိလာဖို႕အတြက္ မျပီးျပည့္စံုေသးပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ပဋိပကၡျပီးဆံုးျပီး ေႏွာင္းပိုင္းကာလမွာ ပဋိပကၡကာလေတြတုန္းက ရွိခဲ့တဲ့ trauma ေတြကို ကုစားဖို႕ ၾကိဳးပမ္းခဲ့ၾကပါတယ္။ မင္ဒဲလားဦးေဆာင္တဲ့ အစိုးရသစ္ဟာ ဘုန္းေတာ္ၾကီး Desmond Tutu ဦးေဆာင္တဲ့ Truth and Reconciliation Commission (TRC) ကို တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေကာ္မရွင္ကေန ပဋိပကၡမွာ သားေကာင္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ မည္သူမဆို ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းေတြကို ျပန္လည္ေျပာျပေရး၊ နားေထာင္ေပးေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအရ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြကို က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ မည္သူမဆို (လူျဖဴအစိုးရဘက္မွျဖစ္ေစ၊ လူမည္းေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားဘက္မွျဖစ္ေစ) ျပစ္ဒဏ္မွ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ရွိေရး စတာေတြကို ေထာက္ကူေပးတဲ့ forum ေတြကို က်င္းပေပးခဲ့ပါတယ္။ ရင္ၾကားေစ့ေရး (၀ါ) ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးျဖစ္စဥ္ (Reconciliation process) အတြက္ ေကာ္မရွင္က ဦးေဆာင္ၾကိဳးပမ္းခဲ့ပါတယ္။

နိဂံုး

နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ ေတာင္အာဖရိက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ ေအာင္ျမင္ခဲ့ရတာဟာ တဘက္ႏွင့္တဘက္ အႏိုင္မတိုက္ႏိုင္ေသာ ပကတိႏိုင္ငံေရးအေျခအေနမွန္ကို ႏွစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက သိျမင္မွဳ၊ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးပြဲျဖစ္စဥ္ၾကီး စတင္လာေစရန္ ေျခလွမ္းသစ္မ်ား လွမ္းရဲမွဳ၊ ပါတီစံုေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးဖိုရမ္ (multi-party negotiation forum) တခု ေပၚေပါက္လာေစရန္ ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးေကာ္မရွင္မ်ား တည္ေထာင္ႏိုင္မွဳ၊ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ ေရးဆြဲျပင္ဆင္ျပဌာန္းရန္၊ ညင္သာေသာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္ေပၚလာေရးအတြက္ ျပင္ဆင္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္ရန္ႏွင့္ တိုင္းျပည္၏ ပထမဦးဆံုးေသာ လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပေရးအတြက္ ျပင္ဆင္ရန္စေသာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ျပည့္မွီလာေစရန္ ၀ိုင္း၀န္းၾကိဳးပမ္း ေဖာ္ေဆာင္မွဳ၊ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္တြင္ ပါ၀င္ေနသူမ်ားႏွင့္ ေထာက္ခံသူမ်ားအား ႏိုင္ငံေရး အစြန္းေရာက္မ်ားမွ ေ၀ဖန္တိုက္ခိုက္မွဳမ်ား၊ ျခိမ္းေခ်ာက္မွဳမ်ား၊ သတ္ျဖတ္မွဳမ်ား ျပဳလုပ္လာေသာ္လည္း မဆုတ္မနစ္ေသာ ဇြဲျဖင့္ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ ေအာင္ျမင္ေရးကို အာရံုစိုက္မွဳ၊ လိုလားခ်က္မ်ားႏွင့္ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကို တရားေသ ဆုပ္ကိုင္ထားျခင္း မရွိပဲ အေပးအယူ၊ အေလွ်ာ့အတင္းမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္မွဳ၊ သေဘာထားၾကီးမွဳ၊ ခြင့္လႊတ္မွဳမ်ားျဖင့္ ရင္ၾကားေစ့ေရး (၀ါ) ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးျဖစ္စဥ္ကို ၾကိဳးပမ္းအေကာင္အထည္ေဖာ္မွဳ စတာေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ပဋိပကၡေျဖရွင္းေရးဆိုင္ရာ ေလ့လာခ်က္မ်ားမွာ ေတာင္အာဖရိက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးျဖစ္စဥ္ဟာ ျငိမ္းခ်မ္းေရး လိုလားေသာ ကမၻာ့ျပည္သူမ်ားအတြက္ စံနမူနာယူစရာ ျဖစ္စဥ္တခုအျဖစ္ သမိုင္းတြင္က်န္ရစ္လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။

အပိုင္း (၄) အပိုင္း ၃ - ၁ ႏွင့္ ၂  (ကုတ္ပါ)

ခင္မမမ်ိဳး (၁၆၊ ၁၀၊ ၂၀၁၁)

ရည္ညႊန္းကိုးကား

Deegan, H. (1999) South Africa Reborn: Building a New Democracy, Padstow: University College London

Bouckaert, P. (1997) The Negotiated Revolution: South Africa's Transition to a Multiracial Democracy, Stanford, California: Stanford Center on Conflict and Negotiation

Du Toit, P. (1995) State Building and Democracy in Southern Africa: Botswana, Zimbabwe, and South Africa, Washington, DC: United States Institute of Peace

Ebrahim, H. (1998) The Soul of a Nation: Constitution-Making in South Africa, Cape Town: Oxford University Press

Gastrow, P. (1994) Bargaining for Peace: South Africa and the National Peace Accord, Washington, DC: United States Institute of Peace Press

Lyman, P. (2002) Partner to History: The U.S. Role in South Africa's Transition to Democracy, Washington, DC: United States Institute of Peace Press

Mandela, N (2006) Long Walk to Freedom: The Autobiography of Nelson Mandela, London: Little, Brown

Marks, S. (2000) Watching the Wind: Conflict Resolution during South Africa’s Transition to Democracy, Washington, DC: United States Institute of Peace